1-се Башҡорт уҡсылар полкы

1-се Башҡорт уҡсылар полкы (1918 йылдың 25 октябренә тиклем — 1-се Башҡорт пехота полкы) — Башҡорт хөкүмәтенең тәүге регуляр хәрби формированиеһы.

1-се Башҡорт пехота полкы Башҡорт хәрби шураһының 1918 йылдың 13 июнендәге приказына ярашлы Силәбе ҡалаһында Мосолман ирекле отряды нигеҙендә ойошторола^[1].

Ырымбур ҡалаһы ул ваҡыттағы Башҡортостан автономияһының хәрби-сәйәси үҙәге Силәбенән алыҫ булғанға күрә, Башҡорт хөкүмәтенең хәрби-ойоштороу мәсьәләләр буйынса вәкәләттәре Ырымбур хәрби бүлегенә бирелә. Был хәрби бүлек 4-се Башҡорт пехота полкын төҙөү менән етәкселек итә, уны бөтә кәрәк-яҡтар һәм офицер кадрҙары менән тәьмин итә. 4-се Башҡорт пехота полкы Башҡорт айырым корпусының 2-се Башҡорт пехота дивизияһы составына инә^[1].

1918 йылдың июленән 1-се Урал пехота дивизияһы составында була. 1918 йылдың авгусында Башҡорт хөкүмәте менән бергә Ырымбурға күсә, бында 2-се Башҡорт пехота дивизияһы составына инә.

1918 йылдың 25 октябрендә 1-се Башҡорт пехота полкына «уҡсылар» атамаһы бирелә. 1918 йылдың ноябрендә 2-се Башҡорт уҡсылар дивизияһы таратылғас, 1-се полк 1-се Башҡорт уҡсылар дивизияһы составына керә^[1].

Адмирал А. В. Колчак власҡа килгәндән һуң, 1918 йылдың 20 ноябрендә Юғары баш командующий штабының приказына ярашлы 1-се Башҡорт уҡсылар дивизияһын 10-сы уҡсылар дивизияһы тип үҙгәртелә, ә 1-се Башҡорт полкына 37-се номер бирелә.

1919 йылдың 9 ғинуарында Башҡорт ғәскәренең штабы полкка элекке номерын ҡайтара.

Рәсәйҙә Граждандар һуғышы барышында 1-се Башҡорт уҡсылар полкы Екатеринбург (1918 йылдың июнь-авгусы) һәм Стәрлетамаҡ (1918 йылдың декабре — 1919 йылдың феврале) фронттарында Ҡыҙыл Армияһы частарына ҡаршы алыштарҙа ҡатнаша.

1919 йылдың февралендә Башҡорт хөкүмәте һәм армияһы Совет власы яғына күскәндән һуң, полк таратыла^[1].

1918 йылдың 14 июнендә Башҡорт хөкүмәтенең ҡарары буйынса полк яугирҙарының хәрби формаһында милли айырмалыҡ системаһы индерелә. Һул еңдә күк төҫтәге ҡалҡан рәүешендә билдә (киңлеге яҡынса 9 см, оҙонлоғо 11 см) беркетелә, ҡалҡандың түбәнге өлөшөндә полктың номеры, ә уртаһында көмөш ярым ай ҡуйыла. Көмөш ярым ай өҫтөндә хәрби званиеларҙың айырмалыҡ билгеләре урынлаштырыла: офицерҙарҙа — йондоҙҙар (званиеға ярашлы, штаб-офцерҙарҙа алтын төҫтә, обер-офицерҙарҙа көмөш төҫтә); ефрейторҙар, кесе һәм өлкән унтер-офицерҙар көмөш уҡа, ә подпрапорщиктар — алтын уҡа сиккән. Баш кейемендә кокарда урынына чехословак корпусында кеүек күк таҫма беркетелә.

1918 йылдың 14 июнендә ҡабул ителгән 1-се Башҡорт пехота полкының билдәләре
Һалдаттар һәм кесе командирҙар
Рядовой	Ефрейтор	Бомбардир	Унтер-офицер	Фельдфебель	Подпрапорщик

Обер-офицерҙар			Штаб-офицерҙар һәм генералдар
Поручик	Штабс-капитан	Капитан	Подполковник	Полковник	Генерал-майор	Генерал-лейтенант	«Тулы» генерал

• поручик Харис Туймаҡаев (1918 йылдың июне — 1918 йылдың сентябре)
• подполковник Ибраһим Якубовский (1918 йылдың сентябре — 1919 йылдың ноябре)
• штабс-капитан Сөләймән Ишмырҙин (1918 йылдың ноябре — 1919 йылдың феврале)

1918 йылдың ноябренән Хәбибулла Ғәбитов был хәрби формированиеһында полк муллаһы булып хеҙмәт итә.

• Багаутдинов Р. О. Участие башкир в Белом движении (1917—1920). — Уфа, 2009.
• Таймасов Р. С. Участие башкир в Гражданской войне: книга первая. В лагере контрреволюции (1918 — февраль 1919 гг.). — Уфа, 2009. — 200 с. — ISBN 978-5-7477-2159-3.
• Ярмуллин А. Ш. Башҡорт армияһы тарихынан. — Өфө: Китап, 2012. — 277 с. — ISBN 978-5-295-05503-4.