|
Калумбійскі канфліктКалумбійскі канфлікт пачаўся прыкладна ў 1964 і з’яўляецца асіметрычнай вайной нізкай інтэнсіўнасці на тэрыторыі Калумбіі паміж калумбійскім урадам, правымі ваенізаванымі групамі, злачыннымі сіндыкатамі і левымі партызанамі, такімі як Рэвалюцыйныя ўзброеныя сілы Калумбіі — Армія народа і Армія нацыянальнага вызвалення. ПерадгісторыяПаходжанне канфлікту ў Калумбіі звязана з аграрнымі беспарадкамі 1920 года ў правінцыі Сумапас[8]. Сяляне ў той час змагаліся за права ўласнасці на кававыя плантацыі, што выклікала раскол паміж кансерватарамі і лібераламі. Кульмінацыяй стала «Ла Віяленсія», падчас якой загінулі 200 000 чалавек. Вайна пачалася з паўстання ліберальнай апазіцыі супраць кансерватараў. Канфлікт быў справакаваны забойствам папулісцкага палітычнага лідара Хорхе Эліесера Гайтаны ў 1948 годзе і працягваўся да 1958 года. Лібералы праігралі, што заахвоціла іх шукаць саюзнікаў. Пасля моцных антыкамуністычных рэпрэсій у сельскіх раёнах Калумбіі ў 1960-я ліберальныя і камуністычныя баевікі былі рэарганізаваныя ў Рэвалюцыйныя ўзброеныя сілы Калумбіі, што прывяло да разгортвання новага канфлікту[9]. Прычыны новай вайны вар’іруюцца ад адной групы да іншай. Рэвалюцыйныя ўзброеныя сілы Калумбіі і іншыя партызанскія рухі сцвярджаюць, што змагаюцца за правы бедных у Калумбіі, каб абараніць іх ад урадавага гвалту і забяспечыць сацыяльную справядлівасць праз усталяванне камуністычнага рэжыму. Калумбійскі ўрад сцвярджае, што змагаецца за парадак і стабільнасць, імкнучыся абараніць правы і іінтарэсы сваіх грамадзян. Правыя ваенізаваныя групы сцвярджаюць, што рэагуюць на меркаваныя пагрозы з боку партызанскіх рухаў. І партызанскія, і правыя ваенізаваныя групы абвінавачваюцца ў незаконным абароце наркотыкаў і тэрарызме. Усе бакі, якія ўдзельнічаюць у канфлікце, падвяргаюцца крытыцы за шматлікія парушэнні правоў чалавека. Ход вайны1960-я і 1980-яКалумбійскі ўрад арганізаваў некалькі рэйдаў супраць партызан у канцы 1950-х і пачатку 1960-х гадоў. Гэтыя намаганні былі падтрыманы ўрадам ЗША і ЦРУ. У пачатку 1960-х гадоў калумбійскія вайсковыя падраздзяленні пачалі нападаць на сялянскія абшчыны на падставе таго, што гэтыя сялянскія абшчыны былі месцам засяроджвання бандытаў і камуністаў. У 1964 годзе масіраваны напад арміі на абшчыну Маркеталія прывёў да стварэння FARC. Баявыя дзянні ў перыяд з 1964 па 1974 суправаджаліся сутыкненнямі партызанскага характару ў джунглях і сельскай мясцовасці. Аднак у 1974 годзе выклік ураду кінуў Рух 19 красавіка (M-19), што прывяло да пачатку новай фазы канфлікту. M-19 створаны як гарадскі партызанскі атрад у адказ на фальсіфікацыю вынікаў выбараў 1970 года з боку дзеючага прэзідэнтам Місаэля Пастрана. Арганізацыя зладзіла шэраг буйных акцый пратэстаў і беспарадкаў у буйных гарадах краіны, а затым перайшла да вядзення падпольнай і партызанскай вайны. 1980-яДа 1982 года ліберальны ўрад на чале з Хуліа Турбай Аяла дасягнуў пэўных поспехаў у барацьбе з ELN і М-19, прыняўшы шэраг законаў, якія дазваляюць прымяняць асаблівыя меры да падазраваным у прыналежнасці да паўстанцаў. Гэтыя меры прывялі да шматлікіх абвінавачванняў на адрас уладаў у ваенных злачынствах і парушэнні правоў чалавека ў дачыненні да захопленых партызан. Стомленасць насельніцтва ад канфлікту дазволіла выйграць прэзідэнцкія выбары 1982 года кансерватару Белісарыя Бетанкур, які прапанаваў паўстанцам перамовы і дамовіўся з FARK у 1984 годзе аб спыненні агню і вызваленні арыштаваных партызан. Перамір’е таксама было дасягнута з M-19. ELN адхіліла прапанову аб мірных перамовах. Па меры развіцця канфлікту раслі аб’ёмы гандлю наркотыкамі. Урад і паўстанцы перыядычна сутыкаліся з наркамафіяй, уступаючы з ёй ва ўзброеныя супрацьстаянні. У рэшце рэшт выкраданне партызанамі членаў сям’і Ачаа з Медэльінскага наркакартэля прывяло да стварэння ў 1981 годзе «эскадронаў смерці» — «Muerte а Secuestradores» (MAS, «Смерць выкрадальнікам»). Ціск з боку ўрада ЗША і калумбійскага ўрада быў сустрэты гвалтам: Медэльінскі картэль пачаў кампанію па подкупу і фізічнай ліквідацыі публічных дзеячаў, якія падтрымлівалі ідэю экстрадыцыі — выдачы калумбійскіх грамадзян ЗША. У ліку ахвяраў «эскадронаў смерці» апынуўся міністр юстыцыі Радрыга Лара Банілья, забіты ў 1984 годзе, гэта забойства прымусіла адміністрацыю Бетанкура прама выступіць супраць наркабаронаў. Перамір’е з М-19 скончылася, калі партызаны аднавілі баявыя дзеянні ў 1985 годзе, сцвярджаючы, што спыненне агню неаднаразова парушалася самімі ўрадавымі войскамі, якія пагражалі і нападалі на сем’і партызан. Адміністрацыя Бетанкура, у сваю чаргу, заявіла аб сваёй прыхільнасці мірнага працэсу і працягвала весці перамовы з FARK, якія ў выніку прывялі да стварэння Патрыятычнага саюза (Union Patriótica — ЮП) — легальнай палітычнай арганізацыі[10]. У ліпені 1987 нападу партызан ФАРК падвергнулася воінская часць у джунглях Какета. У кастрычніку быў забіты кандыдат у прэзідэнты Хайме Парда Леаль. Тэрор у краіне разрастаўся. Акрамя «эскадронаў смерці» ў краіне з’явіліся атрады забойцаў, якія фінансаваліся не толькі наркакартэлямі, але і прадстаўнікамі ўльтраправых ваенных, што выступалі супраць мірнага працэсу Бетанкура і мелі ўласныя мэты ў барацьбе за ўладу. 6 лістапада 1988 г. 55 партызан Руху М-19 захапілі Палац правасуддзя і ўзялі 70 суддзяў Вярхоўнага суда ў закладнікі (яшчэ каля 200 служачых былі зачынены ў кабінетах). Яны запатрабавалі апублікаваць ва ўсіх газетах маніфест М-19, усе справаздачы паседжанняў «камісіі міру» (якія кантралявалі падпісанае ў 1984 годзе пагадненне аб спыненні агню) і падаць М-19 магчымасць на працягу 4-х дзён весці вартавыя перадачы па радыё і тэлебачанні. Б. Бетанкур адмовіўся ўступаць у перамовы, партызаны адхілілі прапанову аб здачы і наступным «справядлівым судовым працэсе». У ходзе шматгадзіннага штурму з боку арміі з удзелам танкаў, БТРаў, верталётаў і дэсантнікаў каля 120 чалавек загінулі, сярод іх усё партызаны, некалькі высокапастаўленых вайскоўцаў, старшыня і 12 суддзяў Вярхоўнага суда. Абодва бакі абвінавачвалі адзін аднаго ў такім зыходзе, гэта паклала канец мірнаму працэсу адміністрацыі Бетанкура. Пасля асобныя члены FARK, што першапачаткова падтрымалі сваё кіраўніцтва ў пытаннях перамір’я, пачалі праводзіць уласныя акцыі, адмаўляючыся раззбройвацца. Напружанне ў кіраўніцтве FARK значна павялічылася. Абодва бакі пачалі вінаваціць адзін аднаго ў незахаванні рэжыму спынення агню. 1990-яУ 1990 годзе ўрад атакаваў лагер FARK у Ла-Урыбе. Тым часам М-19 і некалькі больш дробных партызанскіх атрадаў уключыліся ў мірны працэс, які завяршыўся выбарамі іх прадстаўнікоў ва Устаноўчы сход Калумбіі, які прыняў новую канстытуцыю ў 1991 годзе. 30 жніўня 1996 года ў Лас-Дэлісіас пяць атрадаў FARK (каля 400 партызан) напалі на ваенную базу. Загінулі 34 салдата, паранены 17 і каля 60 былі ўзяты ў закладнікі. Яшчэ адзін буйны напад адбыўся ў горадзе Эль-Біл’яр 2 сакавіка 1998, дзе батальён калумбійскай арміі трапіў у засаду партызан, у выніку чаго загінулі 62 салдаты, а 43 былі ўзяты ў палон. У выніку іншых нападаў FARK супраць паліцэйскіх баз у Мірафлорэс, Гуав’ярэ і Ла-Урыбе ў жніўні 1998 года загінулі больш за сто салдат і паліцыянтаў. У ліпені 1999 г. калумбійскія ваенныя напалі на горад Пуэрта-Л’ерас, дзе былі размешчаны лагеры FARK. ЗША падалі Калумбіі транспартныя самалёты і матэрыяльна-тэхнічную падтрымку. Калумбійскія ўрадавыя войскі абстрэльвалі і бамбілі горад на працягу больш за 72 гадзін. У ходзе аперацыі тры грамадзянскіх асобы былі забіты і некалькі паранены. Паўстанцы былі вымушаны пакінуць гэты раён, многія з іх былі забіты ці паранены. Калумбійскі ўрад абвясціў гэта значнай перамогай. 2000-я2000—2006 гады былі азмрочаны тысячамі смерцяў у выніку вайны паміж калумбійскімі Узброенымі Сіламі і ваенізаванымі групамі, такімі як AUC, з аднаго боку, і паўстанцамі FARK, ELN, EPL — Народнай арміі вызвалення — з другога[11]. 17 студзеня 2002 года ўльтраправыя баевікі AUC увайшлі ў вёску Чанкі і падзялілі жыхароў вёскі на дзве групы. Затым яны прайшлі ад чалавека да чалавека ў адной з груп і разбілі галаву кожнаму кавадламі і камянямі, забіўшы 24 чалавекі. Калумбійскія ваенныя бяздзейнічалі. Яшчэ два целы былі пазней выяўлены скінутымі ў неглыбокую магілу. Пасля расправы баевікі падпалілі вёску[12]. З 2004 года ў Калумбіі быў пачаты працэс раззбраення ваенізаваных груп (асабліва AUC), які да 12 красавіка 2006 года прывёў да раззбраення 1700 байцоў. 1 сакавіка 2008 года калумбійскія ўзброеныя сілы пачалі ваенную аперацыю супраць FARC, уварваўшыся на 1,8 км на тэрыторыю Эквадора і забіўшы 24 паўстанца. Гэта прывяло да андскага дыпламатычнаму крызісу 2008 паміж Калумбіяй і Эквадорам пры падтрымцы Венесуэлы. У красавіку 2009 года калумбійскія ўзброеныя сілы пачалі наступленне ў межах раёнаў, дзе FARC па-ранейшаму мела моцную ваенную прысутнасць побач з венесуэльскай мяжой[13]. У лістападзе 2009 года дзевяць калумбійскіх салдат былі забіты, калі іх пост быў атакаваны партызанамі ў паўднёва-заходняй частцы краіны[14]. 2010-я1 студзеня 2010 г. 18 паўстанцаў былі забіты, калі калумбійскія ВПС разбамбілі лагер у джунглях Паўднёвай Калумбіі. У 2011 годзе Калумбійскі Кангрэс выступіў з заявай, сцвярджаючы, што FARC мае «моцнае прысутнасць» у прыкладна адной траціны Калумбіі, у той час як іх напады на сілы бяспекі «працягваюць расці» на працягу 2010-2011 гадоў[15]. 16 мая 2014 года ўрад Калумбіі і паўстанцы дамовіліся разам змагацца з незаконным абаротам наркотыкаў. 20 ліпеня 2016 года прэзідэнт Калумбіі Хуан Мануэль Сантас абвясціў пра мірнае пагадненне з рэвалюцыйнымі ўзброенымі сіламі Калумбіі і заканчэнне канфлікту з гэтай арганізацыяй пасля таго, як перамовы, якія пачаліся ў 2012 годзе, былі паспяхова скончаны. 23 чэрвеня 2016 года ўрад краіны і паўстанцы рэвалюцыйных узброеных сілаў падпісалі гістарычнае пагадненне аб спыненні агню, у выніку чаго наблізіліся да заканчэння канфлікту мацней, чым за ўсе папярэднія 50 гадоў. Тым не менш, 2 кастрычніка 2016 года на рэферэндуме невялікая большасць грамадства адхіліла здзелку паміж урадам і левымі партызанамі[16]. У 2016 годзе Хуан Мануэль Сантас стаў лаўрэатам Нобелеўскай прэміі міру за спробу спынення грамадзянскай вайны. Са студзеня 2018 года па сёняшні дзень паміж партызанамі і ўрадам асноўныя буйныя сутыкненні адбываюцца ў Катакумбскім рэгіёне, дзе ахвярамі сталі звыш за 800 чалавек. Баі ішлі таксама паміж Арміяй нацыянальнага вызвалення і Народным фронтам вызвалення[17][18][19][20]. АхвярыПаводле даследванняў, праведзеных Калумбійскім нацыянальным цэнтрам за гістарычную памяць, з 1958 да 2013 года ў выніку канфлікта загінула 220 тысяч чалавек, большасць з якіх былі грамадзянскімі асобамі, а больш за пяць мільёнаў калумбійцаў былі вымушаны пакінуць свае дамы з 1985 да 2012 года, стварыўшы другую па велічыні колькасць унутрана перамешчаных асобаў у свеце. 16,9 % насельніцтва Калумбіі сталі непасрэднымі ахвярамі вайны. Зноскі
Літаратура
Спасылкі
|
.jpg)
.svg){kind=small}
