Панонія

Пано́нія (лац.: Pannonia; Юліус Покарны выводзіць назву Pannonia з ілірыйскай мовы, якая выкарыстоўвае протаіндаеўрапейскі корань *pen — вільгаць, вада, волкасць) — рэгіён у цэнтральнай Еўропе, рымская правінцыя.

Гісторыя

Першапачаткова, Панонія — вобласць пасялення ілірамоўных плямёнаў (гава-галіградская культура): панонцаў, брэўкаў, карнаў, дарданійцаў і кельцкіх плямёнаў, у прыватнасці, скардзіскаў, якія прыйшлі сюды ў IV—III стст. да н.э.

З пачатку I стагоддзя (9—10 гады) — рымская правінцыя, якая займала тэрыторыі сучасных заходняй Венгрыі, усходняй Аўстрыі, усходняй Харватыі і, часткова, Славеніі і Сербіі. Галоўнымі гарадамі правінцыйнай адміністрацыі былі Аквінк, Карнунт, Сірмій, Мурса і Петовій. Кельты, якія пражывалі ў правінцыі, жылі ў асобных паселішчах (civitates).

У 108 годзе Траян падзяліў Панонію на Верхнюю (Superior), з цэнтрам у Карнунце, і Ніжнюю (Inferior), з цэнтрам у Аквінку. Першая стала кіравацца консульскім легатам, другая — прэтарскім, а пачынаючы з Марка Аўрэлія — таксама консульскім. Першым пракуратарам Ніжняй Паноніі стаў Адрыян.

У 166 годзе ў Панонію ўварваліся лангабарды і обіі.

У 213 годзе вобласць вакол Брыгецыяна была ўключана ў Верхнюю Панонію. Адміністрацыйная рэформа Дыяклетыяна падзяліла Панонію на чатыры часткі, з галоўнымі гарадамі: Карнунт, Аквінк і Брыгецыян, Савія і Сіскія, Сірмій і Мурса.

B 214—215 гадах Панонія перажыла ўварванне квадаў, у 254 і 259—260 гадах — таксама маркаманаў і языгаў.

Нарэшце ў 396 годзе Рым быў вымушаны падаць маркаманам, квадам і вандалам, а таксама меркавана свевам, якія аселі ў Паноніі, статус федэратаў (foederati).

Мір 482 года замацаваў Панонію за остготамі^[1].

Акрамя горных раёнаў, тэрыторыя Паноніі была малаўрадлівай, асабліва пасля таго, як пры Пробе і Галіене былі высечаны лясы — да гэтага часу драўніна тут складала адзін з галоўных артыкулаў экспарту. Сярод сельскагаспадарчых культур пераважалі авёс і ячмень, з якога жыхары варылі піва, якое звалася sabaea. Вінаграднікі і аліўкавыя дрэвы культываваліся ў невялікіх маштабах. Пэўную ролю, апроч Норыка, адыгрывалі жалезныя і сярэбраныя капальні. Панонія была таксама вядомая за пароду ганчакоў, якая разводзілася тут для паляваля на дзіка і зубра.

У IV стагоддзі Панонія стала ўсё часцей падвяргацца набегам варвараў, і Аквінк пачаў прыходзіць у заняпад. Праз Стагоддзе рымскія абарончыя межы былі прарваны гунамі. У VI стагоддзі Панонію захапілі лангабарды.

У IX стагоддзі тут існавала славянскае Блатэнскае княства. З 1018 па 1180 гады аб'яднаная Панонія ўваходзіла ў склад Візантыі.

Гарады правінцыі

Рымскія пракуратары Паноніі

14 — Юній Блеза
35 — Кальвізій Сабінаў
49—50 — Пальпелій Істр
68-69 — Тампій Флавіян
107—109 — Публій Элій Адрыян
112 — Т. Юлій Максім Манліян
134/135 — Л. Ацьяў Макрон
136/137 — Л. Цэёній Комад
143 — Клаўдзій Максім
144 — М. Понцій Леліян Ларцый Сабінаў
154 — М. Ноній Макрынаў
160 — М. Ялій Басій Фабій Валяр'ян
175/176 — Г. Вецый Сабініян Юлій Госп
189/193 — Септымій Север
199/200 — Т. Клаўдзій Клаўдзіян
212 — Г. Юлій Септ(ымій) Касцін
214 — Л. Касій Марцэлін
218 — Понцій Панціян
260 — П. Гай Рэгаліян
268/270 — Л. Даміцый Аўрэліян
283/284 — М. Аўрэлій Юліян

У Паноніі нарадзіліся многія імператары позняй імперыі — Дэцый Траян, Герэній Этруск, Гастыліян, Аўрэліян, Проб, Канстанцый II, Іавіян, Валентыніян I, Валентыніян II, Валент і Грацыян.

Крыніцы

↑ Войны древнего Рима: Расцвет и закат Римской империи (Шустов В. Е.)

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Панонія
Паннония // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.

[1] Войны древнего Рима: Расцвет и закат Римской империи (Шустов В. Е.)