Yr Ysgwrn

Yr Ysgwrn
Math	ffermdy, adeilad amgueddfa
Cysylltir gyda	Hedd Wyn
Sefydlwyd	1519 ;
Daearyddiaeth
Lleoliad	Trawsfynydd
Sir	Trawsfynydd
Gwlad	Cymru
Uwch y môr	263.5 metr
Cyfesurynnau	52.8942°N 3.89974°W
Statws treftadaeth	adeilad rhestredig Gradd II*, Henebion Cenedlaethol Cymru
Manylion
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Ffermdy a'i leolir tua milltir i'r dwyrain o Drawsfynydd, Gwynedd, ydy Yr Ysgwrn. Mae'n dyddyn sydd wedi ei gosod ar ddau lawr â to llechi, arferai eiddew orchuddio'r waliau.^[1] Credir ei fod yn dyddio'n ôl i 1519.^[2]

Dyma hen gartref y bardd enwog Hedd Wyn, a'r teulu yw'r perchnogion hyd heddiw. Mae'r Gadair Ddu (cadair enwog yr Eisteddfod Genedlaethol ym Mhenbedw, 1917) yn cael ei chadw yn y parlwr. Cyrhaeddodd y Gadair ar dren o Lerpwl, gyda lliain du drosti.

Heddiw

Mae'r Ysgwrn bellach yn adeilad rhestredig^[3] Nid oes trydan na dŵr nac ystafell ymolchi yn y tŷ.^[4] ym meddiant Parc Cenedlaethol Eryri.

Gofalodd Gerald Williams, nai Hedd Wyn ar ôl y ffermdy a'r tir am flynyddoedd cyn iddo gael ei drosglwyddo i'r Parc. Am nifer o flynyddoedd roedd yn tywys ymwelwyr o gwmpas y tŷ lle dangoswyd holl gadeiriau Hedd Wyn, chwech i gyd. Ni dderbyniodd unrhyw dâl am dywys yr ymwelwyr ac nid oedd oriau agor ffurfiol, ond roedd ymwelwyr wastad yn cael eu croesawu.^[5] Ganwyd Gerald yn Yr Ysgwrn yn 1929 a bu farw yn 92 mlwydd oed, yn 2021.^[6]

Ers Mawrth 2012 y perchnogion newydd yw Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri, sy'n gofalu am y cartref a'r ganolfan a chaffi, rhyw gan metr islaw'r ty. Gobeithiant ddatblygu'r ffermdy yn Nhrawsfynydd yn ganolfan i adrodd hanes Hedd Wyn ac erchyllterau’r Rhyfel Byd Cyntaf.^[7]

Ffilmio

Ffilmiwyd rhan o'r ffilm Hedd Wyn yn Yr Ysgwrn. Cafodd y ffilm ei henwebu ar gyfer Oscar.

Oriel

Llyfryddiaeth

Llyfrau Llafar Gwlad 61: Llyfr Lloffion Yr Ysgwrn, Mawrth 2005, Gwasg Carreg Gwalch, ISBN 9780863819537, llyfr sy'n adrodd hanes Hedd Wyn a thaith y Gadair Ddu i'r Ysgwrn

Cyfeiriadau

↑ "Postcard of Hedd Wyn's home, 'Yr Ysgwrn', Trawsfynydd, and bardic chairs, 1918, Casglu'r Tlysau". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2016-03-11. Cyrchwyd 2009-11-24.
↑ Hwb fawr i gynllun Yr Ysgwrn. BBC (16 Tachwedd 2012). Adalwyd ar 19 Tachwedd 2012.
↑ "Nodweddion Tirwedd Hanesyddol: Trawsfynydd". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2011-12-01. Cyrchwyd 2009-11-24.
↑ Pryder am gartre bardd, BBC, 31 Gorffennaf 2009
↑ Keeper of Eisteddfod Icon Fears for Future, Daily Post, 30 Gorffennaf 2009
↑ Gerald Williams, Ceidwad Yr Ysgwrn, wedi marw yn 92 , Golwg360, 11 Mehefin 2021.
↑ http://www.alunffredjones.plaidcymru.org/news/2012/03/01/alun-ffred-yn-croesawu-achub-yr-ysgwrn/^{[dolen farw]}

[1] "Postcard of Hedd Wyn's home, 'Yr Ysgwrn', Trawsfynydd, and bardic chairs, 1918, Casglu'r Tlysau". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2016-03-11. Cyrchwyd 2009-11-24.

[2] Hwb fawr i gynllun Yr Ysgwrn. BBC (16 Tachwedd 2012). Adalwyd ar 19 Tachwedd 2012.

[3] "Nodweddion Tirwedd Hanesyddol: Trawsfynydd". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2011-12-01. Cyrchwyd 2009-11-24.

[4] Pryder am gartre bardd, BBC, 31 Gorffennaf 2009

[5] Keeper of Eisteddfod Icon Fears for Future, Daily Post, 30 Gorffennaf 2009

[6] Gerald Williams, Ceidwad Yr Ysgwrn, wedi marw yn 92 , Golwg360, 11 Mehefin 2021.

[7] ttp://www.alunffredjones.plaidcymru.org/news/2012/03/01/alun-ffred-yn-croesawu-achub-yr-ysgwrn/^{[dolen farw]}

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]