Αγριελιά

Αγριελιά ή Ελιά η δασική
	; Δέντρα αγριελιάς ; Olea europaea var. oleaster ή Olea europaea var. sylvestris
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο:	Φυτά (Plantae);
Υποβασίλειο:	Viridaeplantae ή Viridiplantae;
Ανθυποβασίλειο:	Στρεπτόφυτα Streptophyta;
Υπερσυνομοταξία:	Embryophyta ή Embryopsida;
Συνομοταξία:	Τραχειόφυτα (Tracheophyta);
Υποσυνομοταξία:	Σπερματόφυτα (Spermatophytes);
Ομοταξία:	Δικοτυλήδονα (Magnoliopsida);
Υπερτάξη:	Asteranae;
Τάξη:	Lamiales ή Scrophulariales;
Οικογένεια:	Ελαιίδες ή Ελαιοειδή (Oleaceae);
Υποοικογένεια:	Oleoideae;
Ομοιογένεια:	Oleeae; Hoffmanns. & Link, 1813-1820
Γένος:	Olea L.;
Είδος:	Olea europaea L.;
Variety:	Olea europaea var. oleaster;
Τριώνυμο
	Olea europaea var. oleaster; Hoffmanns. & Link, 1813-1820
Συνώνυμα
	Olea europaea var. sylvestris

Η Αγριελιά ή Ελιά η δασική (βοταν. Olea europaea var. oleaster ή Olea europaea var. sylvestris) είναι ποικιλία του δέντρου της ελιάς. Μακρόβιος ^[1] αειθαλής θάμνος μεγάλου μεγέθους ή μικρό δέντρο, ένα από τα κυρίαρχα φυτά των μεσογειακών θαμώνων και χαρακτηριστικό της μακίας βλάστησης.

Ονομασίες

Στα κλασσικά χρόνια ονομαζόταν και Κότινος, όπως το στεφάνι από τα κλαδιά της με το οποίο στεφάνωναν τον νικητή στους ολυμπιακούς αγώνες της αρχαιότητας. Άλλες κοινές ονομασίες, που χρησιμοποιούνται σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, είναι: Αγριλιός, Αγριλλός (Έλυμπος Καρπάθου), Αρκολιά, Γριλολιά, Κοσίνη, Κόστινος, Λευκάδα, Σκαντζογριλιός, ^[1] Αγρελιά, Αγρελίδι, Άγρελος, Αγριλιά.

Περιγραφή

Η αγριελιά απαντάται αυτοφυής στη δασική ζώνη των αείφυλλων–πλατύφυλλων ^[2] και αποτελεί πληθυσμό με πολλές παραλλαγές.^[3] Τα κλαδιά της είναι πολυάριθμα, μικρά και σκληρά, περισσότερο ή λιγότερο αγκαθωτά και αρκετά γωνιώδη ^[2] (στρεβλά).

Ο κορμός είναι χοντρός, τραχύς, συχνά γυρτός, καμπύλος ή ελικοειδής. Σε σπάνιες περιπτώσεις υπεραιωνόβιων δέντρων, το ύψος της μπορεί να φτάσει μέχρι 15 μέτρα. ^[4] Ο φλοιός έχει το γκρι χρώμα της στάχτης και αρχικά, στα νεαρά δέντρα, είναι λείος. Με το πέρασμα των χρόνων δημιουργούνται εξογκώματα και γίνεται οζώδης.

Τα φύλλα είναι μικρά και σκληρά, ^[5] με κοντούς μίσχους, διατεταγμένα αντίθετα, δερματώδη με λεία περιθώρια.^[4] Έχουν σχήμα λογχοειδές ελλειπτικό, στρογγυλεμένο ή ωοειδές και το χρώμα τους στην επάνω πλευρά είναι πράσινο σκούρο. Η κάτω πλευρά του φύλλου φέρει μικρές, μη αδενικές πολυκύτταρες λεπιοειδείς τρίχες, ^[6] ^[7] οι οποίες, τοποθετημένες σε ακτινωτή μορφή σαν ομπρέλα, εμποδίζουν την εξάτμιση του νερού και δημιουργούν ένα μόνιμα υγρό στρώμα. Αυτές οι τρίχες προσδίδουν το αργυρόλευκο χρώμα στην κάτω πλευρά του φύλλου.^[5]

Η ανθοφορία διαρκεί περίπου τρεις μήνες, από τα μέσα της άνοιξης έως τις αρχές του καλοκαιριού — συνήθως από τον Απρίλιο έως τον Ιούνιο — ανάλογα µε τις καιρικές συνθήκες και την τοποθεσία. Τα άνθη είναι μικρά, λευκά ή υπόλευκα, εμφανίζονται σε αραιές βοτρυώδεις ταξιανθίες και παράγουν γύρη.

Ο καρπός έχει σχήμα ωοειδές, με μέσο βάρος 1,14 γραμμάρια και είναι δρύπη, ^[8] δηλαδή σαρκώδης με ξυλώδες ενδοκάρπιο (κουκούτσι). Σε σύγκριση με τον καρπό της καλλιεργήσιμης ελιάς, είναι μικρότερος, με λιγότερη σάρκα, της οποίας η σχέση προς πυρήνα είναι 2,4:1. Η περιεκτικότητα του καρπού σε λάδι είναι φτωχή και κυμαίνεται από 10–20%.^[3]

Όταν μπολιαστεί με μόσχευμα από καρποφόρα ελιά, μετά από λίγα χρόνια, θα μετατραπεί σε καρποφόρο δέντρο το οποίο θα παράγει στο εξής κανονική ποσότητα και μέγεθος καρπού.

Βοτανική Ταξινόμηση

Η αγριελιά, όπως και η καλλιεργούμενη ήμερη ελιά, ανήκουν στο είδος Olea europaea L., του γένους Olea L., της υποοικογένειας Oleoideae, της οικογένειας των Ελαιίδων (ή Ελαιοειδών) (Oleaceae).^[9]

Οικογένεια: Oleaceae

Υποοικογένεια: Oleoideae

Γένος: Olea L.

Είδος: Olea europaea L.

Στη βιβλιογραφία υπάρχει ασυμφωνία μεταξύ των βοτανολόγων (βλέπε παρακάτω πίνακα) σχετικά με το αν η αγριελιά είναι ποικιλία του είδους Olea europaea ή ποικιλία του υποείδους Olea europaea subsp.europaea, οπότε η ονομασία της αντίστοιχα είναι:

	ΟΝΟΜΑΣΙΑ	Βοτανολόγοι	Παρ.
ως ΠΟΙΚΙΛΙΑ του ΕΙΔΟΥΣ	Olea europaea var. oleaster	Hoffmanns. & Link, 1813–1820	^[10]
ως ΠΟΙΚΙΛΙΑ του ΥΠΟΕΙΔΟΥΣ	Olea europaea subsp. europaea var. oleaster	Green 2002	^[11]

Υπάρχουν επίσης οι παρακάτω βοτανολογικές ονομασίες, οι οποίες και στις δύο περιπτώσεις, αντίστοιχα, είναι συνώνυμες:

Olea europaea var. sylvestris
Olea europaea subsp. europaea var. sylvestris

Η αρχική ονομασία Olea sylvestris δόθηκε από τον βοτανολόγο Φίλιπ Μίλερ (Philip Miller) το 1768.^[12]

Παραπομπές

↑ ^1,0 ^1,1 Iamos Oil. «Αγριελιά». iamosoil.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Ιουνίου 2020.
↑ ^2,0 ^2,1 Αθανασιάδης, Νίκος (1986). Δασική Βοτανική, Δέντρα και θάμνοι των δασών της Ελλάδος, Μέρος ΙΙ. Θεσσαλονίκη: Γιαχούδη - Γιαπούλη. σελ. 284-285. ISBN 9780007425006.
↑ ^3,0 ^3,1 GAIApedia (13 Ιουνίου 2017). «Μικρόκαρπες ποικιλίες ελιάς». gaiapedia.gr.
↑ ^4,0 ^4,1 Κουρκουλή Αικατερίνη, Εργασία Μεταπτυχιακού Διπλώματος. «Olea sylvestris». Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Φαρμακευτικό Τμήμα. σελίδες 15–17.
↑ ^5,0 ^5,1 Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Καστοριάς. «Οι τεχνικές επιβίωσης στο μικρόκοσμο των φυτών». kpe-kastor.kas.sch.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Νοεμβρίου 2013.
↑ Βοτανική (29 Μαρτίου 2018). «Τριχοβλάστηση - Μη αδενικές τρίχες». votaniki.gr.
↑ Τσουλάκου Γεωργία, Πτυχιακή μελέτη (2004). «Φυσιολογικές και ανατομικές μεταβολές στα χαρακτηριστικά του τριχώματος των φύλλων της Αριάς» (PDF). Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Γεωπονικής Βιοτεχνολογίας. Αθήνα. σελίδες 6,24.
↑ Πανεπιστήμιο Πατρών. «Οικογένεια Oleaceae» (PDF). Πλατφόρμα Τηλεκπαίδευσης. σελίδες 2,4,6.
↑ Integrated Taxonomic Information System. «Olea europaea L. Taxonomy and Nomenclature». ITIS.gov (στα Αγγλικά).
↑ The Plant List. «Olea europaea L. This name is the accepted name of a species in the genus Olea (family Oleaceae)». theplantlist.org (στα Αγγλικά).
↑ Johann Vollmann, Istvan Rajcan (2012). Oil Crops (στα Αγγλικά). Switzerland: Springer. σελ. 404 (Taxonomy and Distribution of Olea europaea). ISBN 9781461424727.
↑ International Plant Names Index. «Olea sylvestris by Philip Miller (16 Apr 1768)». www.ipni.org (στα Αγγλικά).

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Λεξιλογικός ορισμός του αγριελιά στο Βικιλεξικό

[:0-1] 1,0 ^1,1 Iamos Oil. «Αγριελιά». iamosoil.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Ιουνίου 2020.

[:4-2] 2,0 ^2,1 Αθανασιάδης, Νίκος (1986). Δασική Βοτανική, Δέντρα και θάμνοι των δασών της Ελλάδος, Μέρος ΙΙ. Θεσσαλονίκη: Γιαχούδη - Γιαπούλη. σελ. 284-285. ISBN 9780007425006.

[:1-3] 3,0 ^3,1 GAIApedia (13 Ιουνίου 2017). «Μικρόκαρπες ποικιλίες ελιάς». gaiapedia.gr.

[:2-4] 4,0 ^4,1 Κουρκουλή Αικατερίνη, Εργασία Μεταπτυχιακού Διπλώματος. «Olea sylvestris». Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Φαρμακευτικό Τμήμα. σελίδες 15–17.

[:3-5] 5,0 ^5,1 Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Καστοριάς. «Οι τεχνικές επιβίωσης στο μικρόκοσμο των φυτών». kpe-kastor.kas.sch.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Νοεμβρίου 2013.

[6] Βοτανική (29 Μαρτίου 2018). «Τριχοβλάστηση - Μη αδενικές τρίχες». votaniki.gr.

[7] Τσουλάκου Γεωργία, Πτυχιακή μελέτη (2004). «Φυσιολογικές και ανατομικές μεταβολές στα χαρακτηριστικά του τριχώματος των φύλλων της Αριάς» (PDF). Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Γεωπονικής Βιοτεχνολογίας. Αθήνα. σελίδες 6,24.

[8] Πανεπιστήμιο Πατρών. «Οικογένεια Oleaceae» (PDF). Πλατφόρμα Τηλεκπαίδευσης. σελίδες 2,4,6.

[9] Integrated Taxonomic Information System. «Olea europaea L. Taxonomy and Nomenclature». ITIS.gov (στα Αγγλικά).

[10] The Plant List. «Olea europaea L. This name is the accepted name of a species in the genus Olea (family Oleaceae)». theplantlist.org (στα Αγγλικά).

[11] Johann Vollmann, Istvan Rajcan (2012). Oil Crops (στα Αγγλικά). Switzerland: Springer. σελ. 404 (Taxonomy and Distribution of Olea europaea). ISBN 9781461424727.

[12] International Plant Names Index. «Olea sylvestris by Philip Miller (16 Apr 1768)». www.ipni.org (στα Αγγλικά).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]