Αλιεία

Με τον όρο αλιεία, κοινώς ψάρεμα, χαρακτηρίζεται γενικά τόσο η άγρα όσο και η τέχνη (τρόπος) ψαρέματος, με την οποία γίνεται η σύλληψη και απόσπαση των ιχθύων (ψαριών) και άλλων υδροβίων ζώων από τον βιότοπό τους, (θάλασσες, λίμνες, ποτάμια, ιχθυογενετικούς σταθμούς κλπ.), είτε για τροφή είτε για βιομηχανικούς σκοπούς (παραγωγή ιχθυαλεύρων, ελαίων, λιπασμάτων κλπ.).

Ετυμολογικά η λέξη προέρχεται από το ουσιαστικό αλιεύς < άλιος "θαλάσσιος"< αλς (η) "θάλασσα". Στην ελληνική γραμματεία, καθαρεύουσα, όλες οι λέξεις αυτές και παράγωγά τους είναι δασύτονες.

Το ψάρεμα είναι μια πανάρχαια και παγκόσμια πρακτική, με ποικιλία τεχνικών και παραδόσεων που έχουν μεταμορφωθεί εν μέρει από τα σύγχρονα τεχνολογικά επιτεύγματα. Εκτός από το ότι παρέχει μια σημαντική, σε ποιότητα και σε ποσότητα, πηγή τροφής και θέσεις εργασίας, η σύγχρονη αλιεία αποτελεί επίσης μορφή ψυχαγωγίας (η ερασιτεχνική αλιεία), αλλά και επαγγελματικό σπορ. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του FAO ο συνολικός αριθμός των αλιέων (μαζί μ' αυτούς που ασχολούνται με τις υδατοκαλλιέργειες) ανέρχεται παγκοσμίως σε 38.000.000 ανθρώπους. Αν μάλιστα προσθέσουμε και τους εργαζόμενους άμεσα ή έμμεσα συνολικά στη βιομηχανία αλιευμάτων ο αριθμός αυτών των ανθρώπων ανέρχεται πλέον στα 200.000.000 παγκοσμίως.^[1] Η παγκόσμια κατά κεφαλήν κατανάλωση αλιευμάτων ανέρχεται σε 14 κιλά το χρόνο.^[2]

Η αλιεία είναι μια πανάρχαια πρακτική που χρονολογείται τουλάχιστον από την Ανώτερη Παλαιολιθική Εποχή, πριν περίπου 40.000 χρόνια. Αρχαιολογικά ευρήματα κοχυλιών και υπολειμμάτων από ψαροκόκαλα, καθώς και σχετικές βραχογραφίες σε σπήλαιαδείχνουν ότι τα αλιεύματα αποτελούσαν σημαντική σε ποσότητα πηγή τροφής, αλλά και είδος ανταλλαγής για τους ανθρώπους της περιόδου. Μάλιστα, ενώ η πλειοψηφία των ανθρώπινων φυλών της εποχής ζούσαν μια νομαδική ζωή κυνηγών-τροφοσυλλεκτών που αναγκαστικά μετακινούνταν σχεδόν συνεχώς, υπήρχαν παραδείγματα φυλών με σχετικά μόνιμη εγκατάσταση, όπως π.χ. αυτή στο Λεπένσκι Βιρ, που πάντοτε συσχετίζονταν με μια σχετικά σταθερή κύρια πηγή αλιευμάτων που παρείχαν την κύρια πηγή τροφής των αλιευτικών αυτών φυλών. Μάλιστα χρησιμοποιούσαν την περίσσεια αλιευμάτων και κοχύλια για ανταλλαγές με άλλα προϊόντα με άλλες φυλές με τις οποίες είχαν επαφή και δεν διέθεταν αυτά τα είδη.

Κατά τη Νεολιθική Εποχή μεταξύ των μεγάλων νέων τεχνολογικών επιτευγμάτων της εποχής περιλαμβάνονταν και πολλές βασικές τεχνικές αλιείας, που πολλές απ' αυτές χρησιμοποιούνται παρόμοια ως τις μέρες μας.

Στην Αρχαία εποχή ο ποταμός Νείλος ήταν γεμάτος ψάρια. Φρέσκα ή αποξηραμένα και παστά, τα ψάρια προσέφεραν μια σημαντική πηγή πρωτεϊνούχας τροφής για τον πληθυσμό της χώρας.^[3]

Οι Αρχαίοι Αιγύπτιοι επινόησαν αρκετά εργαλεία και μεθόδους για την αλιεία και τις εικονογράφησαν στις ταφικές τους τοιχογραφίες και σε αρχεία παπύρου: απλές ψάθινες ψαρόβαρκες, δίχτυα, καλάθια από κλαδιά ιτιάς, καμάκια και διάφορα αγκίστρια σε μεγέθη που ποίκιλαν από 8 χιλιοστόμετρα μέχρι 18 εκατοστά.

Μέχρι τη 12^η δυναστεία χρησιμοποιούνταν ήδη μεταλλικά αγκίστρια Όπως είναι συνηθισμένο και σήμερα, τα ψάρια θανατώνονταν μετά την αιχμαλωσία τους. Οι πέρκες του Νείλου, τα γατόψαρα και τα χέλια ήταν ανάμεσα στα σημαντικότερα αλιεύματα. Κάποιες αναπαραστάσεις δείχνουν ακόμη ότι πάστωναν ένα μέρος από τα ψάρια που ψάρευαν.

Το κλασσικό δραβιδικό βασίλειο των Ταμίλ της Πανδύας, στην Ινδία, ήταν γνωστό για την αλιεία μαργαριταριών από τον 1ο π.Χ. αιώνα. Το λιμάνι του Τουτικόριν ήταν γνωστό για την αλιεία μαργαριταριών από το βυθό της θάλασσας με χρήση δυτών. Οι Παραβάς, μια ειδική κάστα από τους Ταμίλ, είχε έδρα της το Τουτικόριν και εκεί αναπτύχθηκε μια πλούσια κοινότητα εξαιτίας της αλιείας και του εμπορίου των μαργαριταριών, των ναυτικών της γνώσεων και των αλιευτικών της σκαφών.

Μια πρώιμη αναφορά από τη Βίβλο στο Βιβλίο του Ιώβ^[5] είναι: «Δεν μπορούσε να γεμίσει το δέρμα του με σιδερένια λέπια; ή το κεφάλι του με καμάκια αλιείας;»

Αλιευτικές σκηνές σχετικά σπάνια παρουσιάζονται στην Αρχαία Ελληνική τέχνη, μια αντανάκλαση του σχετικά χαμηλού κοινωνικού επιπέδου των ιχθυέων στην Αρχαία Ελληνική Κοινωνία. Έχει βρεθεί πάντως ένας κρατήρας χρονολογημένος γύρω στα 510 - 500 π.Χ., που εικονίζει ένα αγόρι να σκαρφαλώνει πάνω σε ένα βράχο με ένα ράβδο ψάρια στο κεφάλι του και ένα καλάθι στα αριστερά του. Στο νερό κάτω, ένα στρογγυλεμένο αντικείμενο από το ίδιο υλικό με ένα άνοιγμα από πάνω. Αυτό θεωρείται ότι ήταν μια ιχθυοπαγίδα που διατηρούσε τα ψάρια ζωντανά. Σίγουρα δεν είναι από δίχτυ. Αυτό το αντικείμενο βρίσκεται στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης, Η.Π.Α. ^[6]
Ο Έλληνας ιστορικός Πολύβιος^[7] περιγράφει την αλιεία ξιφία χρησιμοποιώντας καμάκι με κατάληξη οδοντωτή και μυτερή.^[8] Ο Οππιανός της Κόρυκας, ένας Έλληνας συγγραφέας, συνέγραψε (177-180) μια μεγάλη μελέτη για τη θαλάσσια αλιεία, την «Αλιευτική». Είναι η αρχαιότερη γνωστή γραπτή μελέτη για το θέμα που έχει επιβιώσει ως τις μέρες μας. Ο Οππιανός περιγράφει αρκετά μέσα αλιείας, που περιλαμβάνουν τη χρήση διχτυών από αλιευτικά σκάφη, παγιδευτικά (scoop) δίχτυα, συγκρατημένα με στεφάνη, καμάκια και τρίαινες, καθώς και πολλές αλιευτικές παγίδες, «...που λειτουργούν ενώ οι ιδιοκτήτες τους κοιμούνται...». Η περιγραφή του Οππιανού για ψάρεμα με «ακίνητο» δίχτυ είναι επίσης ενδιαφέρουσα:
«Οι αλιείς τοποθετούν πολύ ελαφρά δίχτυα από κατεργασμένο λινάρι κυκλικά, καθώς χτυπούν βίαια την επιφάνεια της θάλασσας με τα κουπιά τους και σχηματίζουν μια δίνη γύρω από τις άκρες του κύκλου με το δίχτυ. Από τα χτυπήματα των κουπιών και το σαματά που κάνουν τα ψάρια τρομοκρατούνται και τρέχουν πάνω στο στάσιμο δίχτυ, νομίζοντας ότι είναι καταφύγιο: ανόητα ψάρια που τρομαγμένα από το θόρυβο, εισέρχονται στις πύλες του χαμού τους. Έπειτα οι ψαράδες τραβούν το δίχτυ και από τις δυο πλευρές με σχοινιά και τα οδηγούν στην ακτή.»
Από αρχαίες αναπαραστάσεις και γραπτές πηγές είναι φανερό ότι τα αλιευτικά σκάφη είναι τυπικά μικρά και χωρίς κατάρτι ή ιστίο, κατάλληλα επομένως μόνο για παράκτια αλιεία με σχετική ασφάλεια.

Ενδείξεις Ρωμαϊκής αλιείας βρέθηκαν με τη μορφή μωσαϊκών που δείχνουν αλιεία από βάρκες με πετονιά και με δίχτυα. Αρκετά υδρόβια είδη που αλιεύονταν εικονίζονται, όπως γόγγροι, αστακοί, αχινοί, χταπόδια και σουπιές.^[9]. Μια παρωδία αλιείας ήταν ένας τύπος μονομάχου που ονομαζόταν «ρετιάριος» (retiarius) και εμφανίζονταν οπλισμένος με μια τρίαινα και ένα δίκτυ. Μονομαχούσε συνήθως μ' έναν άλλο τύπο μονομάχου, τον «μουρμίλο» (murmillo), που εμφανίζονταν οπλισμένος με κοντό ξίφος, μικρή ασπίδα και περικεφαλαία με απεικόνιση ενός ψαριού εμπρός.

Στη Νορμανδική μυθολογία η θαλάσσια γιγάντισσα Rán χρησιμοποιούσε ένα δίχτυ αλιείας για να παγιδεύει χαμένους ναυτικούς.

Στην παραδοσιακή Κινεζική Ιστορία, η πολιτισμένη ιστορία της αρχίζει με τρεις ημίθεους μυθικούς ήρωες που δίδαξαν στους Κινένους τις τέχνες της πολιτισμένης ζωής μεταξύ 2800 και 2600 π.Χ. Ο Φου Σι θεωρούνταν ο εφευρέτης της γραφής, του κυνηγιού, της παγίδευσης και της αλιείας.

Οι Μότσε, λαός του Αρχαίου Περού εικονίζουν αλιείς στα κεραμικά τους.^[11]

• Η Αλιεία βασικά διακρίνεται ανάλογα του χώρου που επιχειρείται σε

1. Θαλάσσια αλιεία και
2. Αλιεία εσωτερικών υδάτων (λιμνών ποταμών).

• • Η Θαλάσσια αλιεία τυγχάνει πολλών διακρίσεων όπως:
  1. Ελεύθερη αλιεία, ή Αλιεία βαθέων υδάτων ή Αλιεία ανοικτής θάλασσας ή Ωκεάνια αλιεία ή Υπερπόντια αλιεία (offshore fishery).που επιχειρείται στα διεθνή ύδατα.
  2. Παράκτια αλιεία, (inshore fishery), ή αλιεία εσωτερικών υδάτων που επιχειρείται στα χωρικά ύδατα.
  3. Ατομική αλιεία (μικρής έκτασης χειρωνακτική) και
  4. Μεγάλη αλιεία ή βιομηχανική αλιεία, (με χρήση μηχανοκινήτων σκαφών για αλιεία μεγάλων ποσοτήτων ψαριών).
  5. Αλιεία επιφανείας (αφρόψαρων όπως τόνοι, παλαμίδες, ρέγγες, κολιοί, σαρδέλες κ.ά.) και
  6. Αλιεία βυθού (π.χ. για γλώσσες, μπακαλιάρους, μπαρμπούνια κ.ά.).

• Επίσης εκ της ιδιότητας των ασχολουμένων με την αλιεία αυτή διακρίνεται σε
  1. Ερασιτεχνική αλιεία (για λόγους ψυχαγωγίας) και σε
  2. Επαγγελματική αλιεία (ειδικά για βιοποριστικούς λόγους).

• Τέλος εξαιρετικά ενδιαφέρουσες μορφές της αλιείας είναι η υποβρύχια αλιεία, η φαλαινοθηρία, η σπογγαλιεία και η αλιεία μαργαριταριών.
• Προέκταση της αλιείας αποτελεί η υδατοκαλλιέργεια και πιο συγκεκριμένα η εκτροφή ψαριών (ιχθυοκαλλιέργεια - παραγωγή σε ιχθυοτροφεία).

Η θαλάσσια αλιεία επιχειρείται με ειδικά σκάφη που φέρουν ανάλογο εξοπλισμό χαρακτηριζόμενα γενικά ως αλιευτικά τα οποία μπορεί να είναι σε μέγεθος από λέμβοι, (βάρκες), μέχρι μεγάλα πλοία (ανοικτής θάλασσας).

Στην Ελλάδα τα αλιευτικά σκάφη ανάλογα με το αλιευτικό εργαλείο που χρησιμοποιούν λαμβάνουν ίδια ονομασία. Συνηθέστερα τέτοια εργαλεία είναι τα συρόμενα δίχτυα, (μηχανότρατα), ή κυκλικά με τη βοήθεια έντονου φωτισμού (γρι-γρί), συρόμενα δίχτυα από τη ξηρά, (πεζότρατα), η συρτή, κ.λπ.

Επίσης αλιεία διενεργείται και από τη ξηρά με καλάμι, ή καθετή, πεζόβολο κ.λπ.

Στην Ελλάδα, η αλιεία, ως ιδιαίτερος κλάδος της εθνικής οικονομίας, υπάγεται διοικητικά στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Γεωργίας και ειδικότερα της ομώνυμης Διεύθυνσης Αλιείας, που έχει και την ευθύνη τόσο της επιστημονικής παρακολούθησης όσο και τον νομοθετικό καθορισμό των τρόπων (μεθόδων), των μέσων, των ζωνών καθώς και των εποχών της δραστηριοποίησής της.

Και η μεν αστυνόμευση της θαλάσσιας αλιείας, ειδικά για τον έλεγχο και τη τήρηση της σχετικής νομοθεσίας, αποτελεί αρμοδιότητα των οργάνων του Λιμενικού Σώματος που υπάγεται στο Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας, η δε εκείνη των εσωτερικών υδάτων (ποταμών, λιμνών) υπάγεται στην "κατά τόπο" αρμοδιότητα των αστυνομικών Αρχών της ΕΛ.ΑΣ (εκτός της επιθεώρησης των σκαφών και της χορήγησης των προβλεπομένων αδειών). Όσον αφορά στη διακίνηση των αλιευμάτων εκτός χώρου αρμοδιότητας του Λιμενικού Σώματος ο έλεγχος αυτών γίνεται από υγειονομικές και άλλες υπηρεσίες των κατά τόπους Νομαρχιών.
Τέλος η στατιστική παρακολούθηση της αλιευτικής δραστηριότητας (επαγγελματικής αλιείας), εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων, καθώς και της ελληνικής εκείνης "υπερπόντιας αλιείας", αποτελεί αντικείμενο έρευνας και παρακολούθησης της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας που διενεργείται είτε από δικούς της υπαλλήλους είτε μέσω των κατά τόπους τελωνειακών Αρχών της Χώρας, που υπάγονται στο Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών.

1. Σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, που ισχύουν, εντός της ελληνικής επικράτειας (χωρικών υδάτων), δικαίωμα αλιείας έχουν μόνο οι κάτοχοι σχετικών αδειών (ερασιτεχνικής ή επαγγελματικής αλιείας), που διακρίνονται σε ατομικές και σκάφους, (με ή από το οποίο διενεργείται αυτή). Τα έντυπα αυτά, των οποίων η αξία αποτελούν έσοδα του Ν.Α.Τ., χορηγούνται και ανανεώνονται από τις κατά τόπο Λιμενικές Αρχές.
2. Για αλιεία με καλάμι ή πετονιά που διενεργείται από τη ξηρά, (προβλήτες, βράχους, παραλίες, κ.λπ.), καθώς ομοίως και περιστασιακή από αγκυροβολημένα πλοία, δεν απαιτείται άδεια.
3. Απαγορεύεται οποιαδήποτε αλιευτική δραστηριότητα εντός λιμένων και μέχρι 100 μ. από τις εισόδους των, από συνήθεις πορείες πλοίων ιδίως σε διαύλους, πορθμούς, καθώς και σε περιοχές παράλλαξης και αλλαγής πορειών των πλοίων.
4. Επίσης απαγορεύεται ομοίως σε απόσταση μικρότερη των 200 μ. από ναυστάθμους, πάσης φύσεως ναυτικές και στρατιωτικές εγκαταστάσεις, ναυτικά οχυρά, παρατηρητήρια και αεροδρόμια, καθώς επίσης και σε απόσταση μικρότερη των 500 μ. από υποβρύχιες εγκαταστάσεις π.χ. καλωδίων επικοινωνιών κ.λπ. κυρίως από συρόμενα αλιευτικά εργαλεία.
5. Τα αλιευτικά εργαλεία που μένουν στη θάλασσα (στατικά αλιευτικά εργαλεία) πρέπει να σημαίνονται.
6. Απαγορεύεται οποιαδήποτε υποβρύχια αλιευτική δραστηριότητα με προβολέα.
7. Απαγορεύεται η χρήση χαρακτηρισμένων επαγγελματικών αλιευτικών εργαλείων από ερασιτέχνες αλιείς.
8. Επίσης απαγορεύεται η αλιεία και διάθεση ψαριών που έχουν μήκος μικρότερο των 8 εκατοστών, (μετρούμενο απ΄ άκρη του ρύγχους μέχρι της νοητής γραμμής που ενώνει τα άκρα του ουραίου πτερυγίου).
9. Η τυχόν επιχειρούμενη αλιεία με χημικά ή εκρηκτικά μέσα επισύρει πολύ αυστηρές κυρώσεις, με συνακόλουθες επιπτώσεις.
10. Για επιμέρους περιορισμούς τόσο τοπικούς όσο και χρονικούς απαιτείται προηγούμενη ενημέρωση και λήψη οδηγιών από τις κατά τόπους λιμενικές Αρχές. Επιμέρους περιορισμοί κατά αλιευτικό εργαλείο ή αλίευμα αναφέρονται στα οικεία άρθρα.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση προκειμένου να τεκμηριώσει επιστημονικά τις επιλογές της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής (ΚΑλΠ), έχει θεσπίσει από το 2000 ένα Κοινοτικό Πλαίσιο για τη συλλογή, διαχείριση και χρήση βιολογικών, περιβαλλοντικών, τεχνικών και κοινωνικοοικονομικών δεδομένων στους τομείς της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας. Το Εθνικό Πρόγραμμα Συλλογής Αλιευτικών Δεδομένων (Ε.Π.Σ.Α.Δ.) είναι ένα ιδιαίτερα απαιτητικό αυτοτελές πρόγραμμα, η υλοποίηση του οποίου είναι υποχρέωση της Χώρας και αποτελεί σημαντικό εργαλείο για τη διαμόρφωση των πολιτικών της. Παράλληλα, μέσω των αποτελεσμάτων του συμβάλει και στην εκπλήρωση άλλων υποχρεώσεων της χώρας μας, τόσο προς την Ε.Ε (ετήσια έκθεση στόλου, σχέδια διαχείρισης, κλπ), όσο και προς τους διεθνείς οργανισμούς. Το Ε.Π.Σ.Α.Δ. χρηματοδοτείται από το έτος 2001 από τον κοινοτικό και εθνικό προϋπολογισμό, ενώ από το έτος 2003 η Ελλάδα, μέσω της Γενικής Δ/νσης Αλιείας του ΥΠΑΑΤ, υλοποιεί το πρόγραμμα μέσω του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ (Συντονιστής Φορέας) και του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. Από τον ΕΛΓΟ – ΔΗΜΗΤΡΑ συμμετέχουν το Ινστιτούτο Αλιευτικής Έρευνας (ΙΝΑΛΕ), με ρόλο συντονιστή και το Ινστιτούτο Αγροτικής Οικονομίας και Κοινωνιολογίας (ΙΝΑΓΡΟΚ). Από το ΕΛΚΕΘΕ συμμετέχουν το Ινστιτούτο Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων και Εσωτερικών Υδάτων της Αθήνας (ΙΘΑΒΙΠΕΥ - Αθήνα) και Κρήτης (ΙΘΑΒΙΠΕΥ - Κρήτη)^[12][13].

Σήμερα στην Ελλάδα η ιχθυολογική έρευνα διεξάγεται από τρία Ερευνητικά Ινστιτούτα, το Ινστιτούτο Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων και Εσωτερικών Υδάτων (ΙΘΑΒΙΠΕΥ)^[14], το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών (Ι.ΘΑ.Β.Β.ΥΚ.)^[15], του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. και το Ινστιτούτο Αλιευτικής Έρευνας (ΙΝ.ΑΛ.Ε.)^[16] του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού ΔΗΜΗΤΡΑ (ΕΛ.Γ.Ο. – ΔΗΜΗΤΡΑ)^[17].

Από τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (ΑΕΙ) της Ελλάδας, Ιχθυολογική & Αλιευτική Έρευνα διεξάγουν το Τμήμα Γεωπονίας, Ιχθυολογίας και Υδάτινου Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, το Εργαστήριο Ιχθυολογίας του Τμήματος Βιολογίας Α.Π.Θ., καθώς και το Τμήμα Ωκεανογραφίας και Θαλασσίων Βιοεπιστημών (ΤΩΘΒΕ)^[18] της Σχολής Περιβάλλοντος του Πανεπιστήμιου Αιγαίου, οι απόφοιτοι^[19] του οποίου είναι κατοχυρωμένοι Ιχθυολόγοι με Άδεια Ασκήσεως Επαγγέλματος Ιχθυολόγου, την οποία στην Ελλάδα χορηγεί το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΓΕΩΤΕΕ)^[20].

Η Παγκόσμια Ημέρα Αλιείας καθιερώθηκε από τις αλιευτικές κοινότητες το 1998 και έκτοτε γιορτάζεται κάθε χρόνο την 21^η Νοεμβρίου ως αφορμή για την ανάδειξη της αλιείας και των αλιευμάτων καθώς και της συνεισφοράς τους στις ανθρώπινες κοινωνίες.

Η 5^η Ιουνίου έχει ανακηρυχθεί από τον ΟΗΕ ως Διεθνής Ημέρα για την Καταπολέμηση της Παράνομης, μη Καταγγελλόμενης και μη Ρυθμιζόμενης Αλιείας (International Day for the Fight Against Illegal, Unreported and Unregulated Fishing). Κύριος στόχος είναι η ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τη σημασία της αειφόρου ανάπτυξης και της αλιείας.

• Αλιευτικό εργαλείο
• Αλιευτικό σκάφος
• Αλίευμα
• Ιχθυολογία
• Υδατοκαλλιέργεια
• Ιχθυόσκαλα
• Ιχθυοτροφείο
• Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Ελέγχου της Αλιείας
• Αλιευτικό δίκαιο

• Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου, τόμ. 2ος, σελ. 303.
• Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμ. Γ΄, σελ. 764.
• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica, τόμ. 6ος, σελ. 386.
• Λεξικό Γ.Μπαμπινιώτη, λήμμα «αλιεύς», σελ. 119.

• Κωνσταντίνος Ι. Στεργίου & Αθανάσιος Χ. Τσίκληρας (2015): Αλιευτική βιολογία και αλιεία, Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. Διαθέσιμο σε ηλεκτρονική μορφή εδώ Αρχειοθετήθηκε 2022-01-26 στο Wayback Machine. - Ημερομηνία προσπέλασης: 07 Απριλίου 2020. ISBN 978-960-603-235-6.
• Παπαναστασίου Π. Δημήτριος, (1976): Αλιεύματα (Τόμος Ι), εκδόσεις ΙΩΝ, ISBN 978-960-405-203-5.
• Παπαναστασίου Π. Δημήτριος, (1976): Αλιεύματα (Τόμος ΙΙ), εκδόσεις ΙΩΝ, ISBN 978-960-405-204-2.
• Παπουτσόγλου Σωφρόνιος Ε., (1997): Εισαγωγή στις Υδατοκαλλιέργειες, εκδόσεις ΑΘ. ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ, ISBN 978-960-351-121-2.
• Κασπίρης Παναγιώτης Φ., (2000). Τα ψάρια της Ελλάδος (Κλείδες προσδιορισμού), μονογραφία
• Χρίστος Ν. Νεοφύτου, Νικόλαος Χ. Νεοφύτου, (Γ' έκδοση) (2017): Ιχθυολογία, εκδ. University Studio Press, ISBN 978-960-122-345-2.

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Fishing στο Wikimedia Commons
• Λεξιλογικός ορισμός του αλιεία στο Βικιλεξικό