Προσκλήθηκε από τον Καρλομάγνο ώστε να αναλάβει την οργάνωση της εκπαίδευσης στην επικράτεια του βασιλείου του το οποίο εκτεινόταν σχεδόν στο σύνολο της δυτικής Ευρώπης. Κατά την περίοδο μεταξύ του 780 και του 790 ο Αλκουίνος αποτέλεσε την κορυφαία πνευματική μορφή της φραγκικής επικρατείας.[12]Στο συγγραφικό του έργο περιλαμβάνονται πολλές πραγματείες θεολογικού περιεχομένου, καθώς και κάποια έργα σχετικά με τη γραμματική, αλλά και ποιήματα. Έγινε ηγούμενος σε μονή της Τουρ το 796 όπου και παρέμεινε έως τον θάνατο του. Κατά τον Άινχαρντ, Φράγκο ιστορικό της εποχής, ο Αλκουίνος υπήρξε ο πιο ευρυμαθής άνθρωπος που μπορούσε να βρεθεί οπουδήποτε.[13]
Ιστορία
Νεαρή ηλικία
Γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Νορθουμβρία στην πόλη της Υόρκης κατά τη δεκαετία του 730, και δεν είναι σχεδόν τίποτα άλλο γνωστό σχετικά με την οικογένεια και την καταγωγή του.[14] Περιγράφεται πως είχε ευγενή καταγωγή, ενώ κάποιοι από τους συγγενείς του ασχολούνταν επίσης με τη θεολογία και είχαν σχέσεις με την αριστοκρατία,[15] και εικάζεται πως πιθανώς η καταγωγή του ήταν από την Ντήρα (Deira), παλαιά περιοχή στις βόρειες ακτές της ανατολικής Αγγλίας.[16]
Ο Αλκουίνος σπούδασε στην Υόρκη κατά την εποχή όπου η πόλη βρισκόταν σε οικονομική και πνευματική ακμή, και μαθήτευσε κοντά στον αρχιεπίσκοπο της πόλης, τον Έκμπερτ, ο οποίος είχε υπάρξει μαθητής του διασήμου λογίου Βέδα. Η Υόρκη φημιζόταν στην Αγγλία της εποχής αλλά και στην δυτική Ευρώπη ως κέντρο μάθησης των τεχνών (artes liberales,φιλοσοφία, ρητορική, λογική κ.α.), λογοτεχνίας, επιστημών, και θεολογίας.[17] Κατά την περίοδο των σπουδών του εκεί, ο Αλκουίνος επιμορφώθηκε με βάση τις τεχνικές του trivium και του quadrivium (συστήματα μάθησης όπου δίνονταν προτεραιότητα και γίνονταν συνδυασμοί ανά γνωστικό αντικείμενο) τις οποίες και προσάρμοσε επιπλέον με βάση τις δικές του ιδέες.[18]
Κατά τη δεκαετία του 750 είχε γίνει πλέον καθηγητής, ενώ μετά το 767 εξελίχθηκε σε επικεφαλής της σχολής της Υόρκης έχοντας παράλληλα αποκτήσει και το θρησκευτικό αξίωμα του διακόνου στην εκκλησία. Το 781, ο Αλκουίνος στάλθηκε από τον Αγγλοσάξωνα ηγεμόνα Έλφβαλντ Α´ της Νορθουμβρίας στη Ρώμη, ώστε να λάβει επίσημη αναγνώριση από τον Πάπα Αδριανό Α΄ πως η Υόρκη αναγνωρίζονταν πλέον ως μητροπολιτική αρχιερατική περιφέρεια και θα διοριζόταν μητροπολίτης στην περιοχή. Κατά την επιστροφή του στην Αγγλία από το ταξίδι, ο Αλκουίνος συνάντησε τον Καρλομάγνο στην πόλη της Πάρμα.[19][20]
Καρλομάγνος
Αναπαράσταση του Καρλομάγνου με τον Αλκουίνο να του παρουσιάζει την Αγία Γραφή, λεπτομέρεια από πίνακα του 1830 στο Λούβρο
Ο Καρλομάγνος γνωρίζοντας τη φήμη του Αλκουίνου, του πρότεινε να γίνει μέλος της αυλής του, κάτι που ο Αλκουίνος δέχτηκε. Άλλοι λόγιοι τους οποίους είχε συγκεντρώσει στην αυλή του ο Καρλομάγνος ήταν οι Πέτρος της Πίζας, Παυλίνος της Ακυληίας, και ο Φουλράδος.
Ο Αλκουίνος ανέλαβε τη διεύθυνση της παλατινής σχολής του Καρλομάγνου στο Άαχεν το 782,[18] η οποία τον καιρό εκείνο λειτουργούσε με στόχο την εκπαίδευση των παιδιών των ευγενών ως προς τα διάφορα εθυμοτυπικά και τρόπους, ο Καρλομάγνος ωστόσο ήθελε να συμπεριλάβει και τη διδασκαλία θεμάτων όπως φιλοσοφία και ρητορική, και το σημαντικότερο τη θεολογία. Από το 782 έως το 790, ο Αλκουίνος δίδαξε τον ίδιο τον Καρλομάγνο, τους γιούς του Πεπίνο τον Κυφό και Λουδοβίκο τον Ευσεβή, καθώς και διάφορους άλλους μαθητές της σχολής, ενώ ανέλαβε και την γενικότερη οργάνωση και ανάπτυξη των βιβλιοθηκών.[21] Αντιτάχθηκε στην πολιτική του Καρλομάγνου στο να βαπτίζει τους παγανιστές χριστιανούς υπό απειλή θανάτου, λέγοντας πως ενώ μπορούσε να τους βαπτίσει με το ζόρι, δεν μπορούσε να τους κάνει να πιστέψουν με το ζόρι. Ο Καρλομάγνος πείσθηκε από τον Αλκουίνο και η πολιτική των εκτελέσεων για τους παγανιστές έπαψε το 797.[22]
Με τον καιρό αναπτύχθηκαν φιλικές σχέσεις μεταξύ του Αλκουίνου και του Καρλομάγνου,[23] καθώς και με τον Αλκουίνο και τους μαθητές του.[24] Παρόλα αυτά, έχει αναφερθεί πως ο φόβος του Αλκουίνου για τον Καρλομάγνο, ήταν τόσο μεγάλος όση και η αγάπη του.[25]
Νορθούμπρια και Φραγκία
Το 790 επέστρεψε στην Αγγλία με την οποία ποτέ δεν είχε διακόψει τις επαφές. Παρέμεινε εκεί για λίγο καιρό, έως ότου έλαβε ειδοποίηση από τον Καρλομάγνο ώστε να επιστρέψει και να τον βοηθήσει έναντι της αιρέσεως του Υιοθετισμού -η πίστη πως ο Χριστός υιοθετήθηκε από τον θεό κατά τη βάπτιση του- η οποία συγκέντρωνε ισχυρή αποδοχή στο Τολέδο -παλιά πρωτεύουσα των Βησιγότθων και σημαντική πόλη του δυτικού χριστιανισμού πριν την αραβική περίοδο-. Πηγαίνοντας εκεί γνωρίστηκε με τον θεολόγο Μπεάτο της Λιέμπανα ο οποίος αντιμετώπιζε ως τον καιρό εκείνο το νέο θρησκευτικό κίνημα. Στη φραγκική σύνοδο της Φρανκφούρτης η οποία έλαβε χώρα το 794, ο Αλκουίνος άσκησε σημαντική επιρροή καταδικάζοντας τις όποιες κατευθύνσεις θεωρήθηκαν αιρετικές.[18]
Βρισκόταν και πάλι στην αυλή του Καρλομάγνου στα μέσα του 792, όταν συνέβη η πρώτη από τις μετέπειτα πολλές επιδρομές των Βίκινγκ στην Αγγλία, με την πρώτη αυτή επιδρομή να σημειώνεται στην πατρίδα του τη Νορθούμπρια. Κατά την αλληλογραφία του με την Αγγλία έμαθε τις λεπτομέρειες των επιδρομών και της ιδιαίτερης βιαιότητας με την οποία λεηλατήθηκαν τα μοναστήρια της περιοχής από τους παγανιστές επιδρομείς.
Θάνατος
Το 796 ο Αλκουίνος ήταν πλέον στην 6η δεκαετία της ζωής του, και θέλοντας να αποσυρθεί από τα καθήκοντα του στην αυλή του Καρλομάγνου, του επετράπηκε να αποσυρθεί σε μια μονή έξω από την Τουρ λαμβάνοντας παράλληλα το αξίωμα του ηγούμενος της μονής. Εκεί ασχολήθηκε με την καλλιγραφία και την προσευχή έως το τέλος της ζωής του στις 19 Μαΐου του 804.[25]
Η συλλογή μαθηματικών και λογικών προβλημάτων με τίτλο Propositiones ad acuendos juvenes (προβλήματα για τηνεξάσκηση των νέων)[26] μερικές φορές αποδίδεται στον Αλκουίνο.[27][28] Η υπόθεση αυτή βασίζεται σε μια επιστολή την οποία έστειλε το 799 στον Καρλομάγνο και του ανέφερε κάποιες πληροφορίες σχετικά με την αριθμητική και πως μπορεί να χρησιμοποιηθεί ώστε η μάθηση να είναι έξυπνη και ευχάριστη,[29] και κάποιοι λόγιοι ταυτοποιούν τη μελέτη αυτή με το έργο Propositiones (διατριβές).[30][31] Στο κείμενο περιέχονται 53 μαθηματικά προβλήματα με λύσεις, τα οποία αποτελούν κυρίως προβλήματα λογικής και συνδυαστικής διατυπωμένα με τη μορφή ιστοριών και διηγημάτων της καθημερινής ζωής (π.χ. πως γίνεται ο αγρότης να διασχίσει το ποτάμι μαζί με τον λύκο, το πρόβατο, και το λάχανο).[32]
Λογοτεχνική επιρροή
Ασχολήθηκε εκτεταμένα με την καλλιγραφία, με την Καρολίγγεια μικρογράμματη γραφή να διαδίδεται στην δυτική Ευρώπη επί των ημερών του. Διασώζεται επίσης μεγάλος όγκος της προσωπικής αλληλογραφίας του, με το μεγαλύτερο μέρος της να αφορά διάφορους θρησκευτικούς διαλογισμούς και άλλα στοιχεία της εποχής. Οι επιστολές αυτές θεωρούνται πολύτιμες γιατί αποτυπώνουν τις κοινωνικές συνθήκες της Καρολίγγειας αυτοκρατορίας την περίοδο εκείνη. Πριν την έλευση του Αλκουίνου, το μεγαλύτερο ποσοστό της εκπαίδευσης είχαν αναλάβει οι Ιταλοί λόγιοι, ενώ με την έλευση του ο Αλκουίνος έφερε Αγγλοσάξωνες λογίους στους οποίους ανέθεσε τις διάφορες πνευματικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες, και γενικότερα μετέφερε στους Φράγκους τη γνώση των λατινικών όπως αυτή είχε διατηρηθεί στην Αγγλοσαξωνική Αγγλία μετά την σταδιακή αποχώρηση των Ρωμαίων στις αρχές του 5ου αιώνα, καθώς και τις γνώσεις των ελληνικών που κατείχε.[33] Μετά τον θάνατο του, επικρατέστερη μορφή στην δυτική Ευρώπη αναδείχθηκε ο Θεοδόλφος της Ορλεάνης.
Σε ότι αφορά τα γραπτά του, έγραψε διάφορες πραγματείες, ανάμεσα τους και για τη γραμματική, ρητορική, και διαλεκτική, με την μορφή διαλόγων. Σε ότι αφορά τις θεολογικές πραγματείες του, αυτές αποτελούνται από την De fide Trinitatis (η πίστη στην [Αγία] Τριάδα), και διάφοροι σχολιασμοί στην Αγία Γραφή.[34] Του αποδίδεται επίσης πως εφηύρε το λατινικό ερωτηματικό (?) αν και δεν είχε τη μορφή που έχει σήμερα.[35]
Θεωρείται ως ένας από τους πιθανούς συγγραφείς των Libri Carolini.
Ομοφυλοφυλικές περιγραφές
Διάφορα αποσπάσματα στα γραπτά του Αλκουίνου εκφράζουν ομοφυλοφιλικές περιγραφές ή επιθυμίες, κάτι που οι ιστορικοί θεωρούν πως αποτελεί μια εξωτερίκευση των εκφράσεων του και πιθανώς κάποιο ερωτικό στοιχείο στην μοναστική ή/και αυλική ζωή του.[36][37][38][39] Για παράδειγμα συχνά περιγράφει ερωτικά τους στενούς του φίλους, παράλληλα με το στοιχείο της θρησκευτικής αγάπης, και με τον ίδιο τρόπο περιγράφει και μέλη όπως την βασιλομήτωρα καθώς και τις κόρες του βασιλιά.[38]
Η ερμηνεία των κειμένων αυτών ως ομοφυλοφιλικών έχει αμφισβητηθεί ως λανθασμένη από ορισμένους άλλους μελετητές οι οποίοι θεωρούν πως απλώς πρόκειται για χριστιανική αγάπη,[40][41][42] ενώ παράλληλα αναφέρεται πως ο Αλκουίνος είχε δεσμό με μια από τις κόρες του βασιλιά, την Ντέλια, στην οποία αφιέρωσε αρκετά από τα ποιήματα του.[43] Πέρα από την αγάπη επισημαίνεται επίσης, πως ο ίδιος ο Αλκουίνος είχε αναφέρει σε γραπτά του περί της δίκαιας τιμωρίας των κατοίκων των Σοδόμων ως ανταπόδοση για τις αμαρτίες τους εναντίον της φύσης με την αλληλοσυνεύρεση αντρών, κάτι που κατά τα λεγόμενά του ήταν χειρότερο από τη συνεύρεση μεταξύ γυναικών.[44]
Πλήρης κατάλογος των έργων του υπάρχει στο Clavis scriptorum latinorum medii aevi: Auctores Galliae 735–987. Tomus II: Alcuinus. Turnhout: Brepols, 1999.[45]
Ποιητικά
Carmina, ed. Ernst Dümmler, MGH Poetae Latini aevi Carolini I. Berlin: Weidmann, 1881. 160–351.
Godman, Peter, tr., Poetry of the Carolingian Renaissance. Norman, University of Oklahoma Press, 1985. 118–49.
Stella, Francesco, tr., comm., La poesia carolingia, Firenze: Le Lettere, 1995, pp. 94–96, 152–161, 266–267, 302–307, 364–371, 399–404, 455–457, 474–477, 503–507.
Isbell, Harold, tr.. The Last Poets of Imperial Rome. Baltimore: Penguin, 1971.
Poem on York, Versus de patribus, regibus et sanctis Eboracensis ecclesiae, ed. and tr. Peter Godman, De pontificibus et sanctis Ecclesiae Eboracensis, The Bishops, Kings, and Saints of York. Oxford: Clarendon Press, 1982.
De clade Lindisfarnensis monasterii, "On the destruction of the monastery of Lindisfarne" (Carmen 9, ed. Dümmler, pp. 229–35.)
Jaffé, Philipp, Ernst Dümmler, and W. Wattenbach, eds. Monumenta Alcuiniana. Berlin: Weidmann, 1873. 132–897.
Chase, Colin, ed. Two Alcuin Letter-books. Toronto: Pontifical Institute of Mediaeval Studies, 1975.
Allott, Stephen, tr. Alcuin of York, c. AD 732 to 804. His life and letters. York: William Sessions, 1974.
Sturgeon, Thomas G., tr. The Letters of Alcuin: Part One, the Aachen Period (762–796). Harvard University Ph.D. Thesis, 1953.
Εκπαιδευτικά
Ars grammatica. PL 101: 854–902.
De orthographia, ed. H. Keil, Grammatici Latini VII, 1880. 295–312; ed. Sandra Bruni, Alcuino de orthographia. Florence: SISMEL, 1997.
De dialectica. PL 101: 950–76.
Disputatio regalis et nobilissimi juvenis Pippini cum Albino scholastico "Dialogue of Pepin, the Most Noble and Royal Youth, with the Teacher Albinus", ed. L.W. Daly and W. Suchier, Altercatio Hadriani Augusti et Epicteti Philosophi. Urbana, IL: University of Illinois Press, 1939. 134–46; ed. Wilhelm Wilmanns, "Disputatio regalis et nobilissimi juvenis Pippini cum Albino scholastico." Zeitschrift für deutsches Altertum 14 (1869): 530–55, 562.
Disputatio de rhetorica et de virtutibus sapientissimi regis Carli et Albini magistri, ed. and tr. Wilbur Samuel Howell, The Rhetoric of Alcuin and Charlemagne. New York: Russell and Russell, 1965 (1941); ed. C. Halm, Rhetorici Latini Minores. Leipzig: Teubner, 1863. 523–50.
De virtutibus et vitiis (moral treatise dedicated to Count Wido of Brittany, 799 x 800). PL 101: 613–639 (transcript available online). A new critical edition is being prepared for the Corpus Christianorum, Continuatio Medievalis.
De animae ratione (ad Eulaliam virginem) (written for Gundrada, Charlemagne's cousin). PL 101: 639–50.
De Cursu et Saltu Lunae ac Bissexto, astronomical treatise. PL 101: 979–1002.
(?) Propositiones ad acuendos iuvenes, ed. Menso Folkerts, "Die alteste mathematische Aufgabensammlung in lateinischer Sprache: Die Alkuin zugeschriebenen Propositiones ad acuendos iuvenes; Überlieferung, Inhalt, Kritische Edition," in idem, Essays on Early Medieval Mathematics: The Latin Tradition. Aldershot: Ashgate, 2003.
Θεολογικά
Compendium in Canticum Canticorum: Alcuino, Commento al Cantico dei cantici - con i commenti anonimi Vox ecclesie e Vox antique ecclesie, ed. Rossana Guglielmetti, Firenze, SISMEL 2004
Quaestiones in Genesim. PL 100: 515–66.
De Fide Sanctae Trinitatis et de Incarnatione Christi; Quaestiones de Sancta Trinitate ed. E. Knibbs & E. Ann Matter (Corpus Christianorum - Continuatio Mediaevalis 249: Brepols, 2012)
Αγιογραφικά
Vita II Vedastis episcopi Atrebatensis. Revision of the earlier Vita Vedastis by Jonas of Bobbio. Patrologia Latina 101: 663–82.
Vita Richarii confessoris Centulensis. Revision of an earlier anonymous life. MGH Scriptores Rerum Merovingicarum 4: 381–401.
Vita Willibrordi archiepiscopi Traiectensis, ed. W. Levison, Passiones vitaeque sanctorum aevi Merovingici. MGH Scriptores Rerum Merovingicarum 7: 81–141.
↑The first few problems of Alcuin's on original Latin (English: Problems to sharpen the young, proper title Propositiones Alcuini Doctoris Caroli Magni Imperatoris ad Acuendes Juvenes—Propositions of Alcuin, A Teacher of Emperor Charlemagne, for Sharpening Youths)
↑A more skeptical attitude toward Alcuin's authorship of this text and others is taken by Michael Gorman, "Alcuin Before Migne," Revue bénédictine 112 (2002); 101–130.
F. L. Ganshof. The Carolingians and the Frankish Monarchy (ISBN0-582-48227-5)
Brian P. McGuire. Friendship, and Community: The Monastic Experience (ISBN0-87907-895-2)
Thomas Stehling. Medieval Latin Love Poems of Male Love and Friendship,
Peter Godman. Poetry of the Carolingian Renaissance (ISBN0-7156-1768-0)
Stella, Francesco, "Alkuins Dichtung" in Alkuin von York und die geistige Grundlegung Europas , Sankt Gallen, Verlag am Klosterhof, 2010, pp. 107 – 128.
Throop, Priscilla, trans. Alcuin: His Life; On Virtues and Vices; Dialogue with Pepin (Charlotte, VT: MedievalMS, 2011)
Bullough, D. A, 'Alcuin - Achievement and Reputation (Brill, 2004)
Dales, Douglas J, 'Alcuin - His Life and Legacy' (James Clarke & Co., Cambridge, UK, 2012)
Dales, Douglas J, 'Alcuin - Theology and Thought' (James Clarke & Co., Cambridge, UK, 2013)
