Βακτρία

Η Βακτρία ή Βακτριανή (αραβ. باختر / Μπάκχταρ, λατ. Bactria, κινέζικα 大夏 Ντα Ξια) ή Τοχαριστάν, είναι ιστορική περιοχή στην οποία υπήρξε κράτος με πρωτεύουσα τα Βάκτρα, το σημερινό Μπαλχ. Εκτείνεται βόρεια του Χίντου Κους και νότια του ποταμού Ώξου. Ήταν πατρίδα του θρησκευτικού ηγέτη Ζωροάστρη. Σήμερα ανήκει στο Τατζικιστάν, στο Ουζμπεκιστάν, και στο Αφγανιστάν το Τουρκμενιστάν. Κάτοικοι της Βακτρίας ήταν οι Βάκτριοι και οι Σκύθες.

Ο Πέρσης Αυτοκράτορας Κύρος Β' εισέβαλε στη Βακτρία το 538 π.Χ. και τη μετέτρεψε σε σατραπεία της αυτοκρατορίας των Αχαιμενιδών. Η Βακτρία ήταν τότε εύφορη και πυκνοκατοικημένη περιοχή, γνωστή ως «Βασίλειο των χιλίων πόλεων». Φημίζονταν για τα άλογά της και τους ικανούς ιππείς της, οι οποίοι στελέχωναν τον περσικό στρατό.

Δύο αιώνες αργότερα, το 330 π.Χ., όταν ο Μέγας Αλέξανδρος κατέλυσε την Περσική Αυτοκρατορία, έφτασε στη Βακτρία καταδιώκοντας τον σατράπη της, Βήσσο, ο οποίος είχε σκοτώσει τον Δαρείο Γ' και είχε αυτοανακηρυχθεί βασιλιάς.

Μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου, η Βακτρία περιέπεσε αρχικά στο Βασίλειο των Σελευκιδών, έγινε ορμητήριο του επίγονου Αντίοχου Α' εναντίον της επεκτατικής πολιτικής της Ινδίας και αποχωρίστηκε το 240 π.Χ. επί Διοδότου. Γύρω στο 150 π.Χ., το μεγαλύτερο μέρος της Βακτρίας καταλήφθηκε από τους Πάρθους και το υπόλοιπο του βασιλείου υπέκυψε σταδιακά στις επιδρομές νομαδικών λαών από τα ανατολικά.

Η Βακτρία φημίζονταν για το χρυσό της. Ο Δαρείος Α' αναφέρει τη Βακτρία ως προμηθευτή χρυσού για το αυτοκρατορικό του παλάτι στη Σούσα. Το εμπόριο χρυσού με προέλευση τη Σιβηρία άνθιζε.^[1] Το χρυσό κέρμα του Ευκρατίδη είναι το μεγαλύτερο χρυσό νόμισμα της αρχαιότητας.

• Michael Alram: Die Geschichte Ostirans von den Griechenkönigen in Baktrien und Indien bis zu den iranischen Hunnen (250 v. Chr.–700 n. Chr.). Wilfried Seipel (Hrsg.): Weihrauch und Seide. Alte Kulturen an der Seidenstraße. Βιέννη 1996, ISBN 3-900325-53-7, σελ. 119–140.
• Baktrien. Kleines Lexikon des Hellenismus. Harrassowitz, Wiesbaden 1993, ISBN 3-447-03278-2, σελ. 93–96.

Ελληνιστικά βασίλεια στην κεντρική Ασία

Μακεδονική αυτοκρατορία Αυτοκρατορία των Σελευκιδών Ελληνικό βασίλειο της Βακτριανής Ινδοελληνικό βασίλειο Μη ελληνικά ελληνιστικά βασίλεια[σημειώσεις 1] περιοχές[σημειώσεις 2]/ ημερομηνίες δυτική Βακτρία ανατολική Βακτρία Παροπαμισάδες Αραχωσία Γανδάρα δυτική Πενταποταμία (Παντζάμπ) ανατολική Πενταποταμία Μαθούρα[σημειώσεις 3] Φεργκάνα 326-323 π.Χ. Μακεδονική αυτοκρατορία, Προσάρτηση από τον Μέγα Αλέξανδρο 323-312 π.Χ. Πόλεμοι των διαδόχων (τυπικά βασιλείς οι Φίλιππος Αρριδαίος και ο Αλέξανδρος Δ´) Περδίκκας / Πείθων / Αντίγονος ο Μονόφθαλμος / Σέλευκος Α΄ Νικάτωρ 312 π.Χ. Ίδρυση της αυτοκρατορίας των Σελευκιδών με την διάσπαση της Μακεδονικής αυτοκρατορίας να αρχίζει να μονιμοποιείται σε ξεχωριστά βασίλεια Σέλευκος Α΄ Νικάτωρ 305 π.Χ. Αυτοκρατορία των Σελευκιδών μετά την παραχώρηση εδαφών στους Μαουρύα 280 π.Χ. Ίδρυση του Άι-Χανούμ Αντίοχος Α΄ Σωτήρ 261 π.Χ. Αντίοχος Β΄ Θεός 255–239 π.Χ. Απόσχιση των περιοχών από τους Σελευκίδες, ίδρυση του ελληνικού βασιλείου της Βακτριανής Διόδοτος Α´ 239–223 π.Χ. Διόδοτος Β´ 230–200 π.Χ. Ευθύδημος Α´ 200–190 π.Χ. Βάσεις του ινδοελληνικού βασιλείου Δημήτριος Α΄ ο Ανίκητος 190-185 π.Χ. Ευθύδημος Β´ 190–180 π.Χ. Αγαθοκλής Πανταλέων 185–170 π.Χ. Αντίμαχος Α´ Θεός 180–160 π.Χ. Απολλόδοτος Α´ 175–170 π.Χ. Δημήτριος Β´ 160–155 π.Χ. Αντίμαχος Β´ Νικηφόρος 170–145 π.Χ. Ευκρατίδης 155–130 π.Χ. Εισβολή των Γιουεζί απώλεια του Άι-Χανούμ Ευκρατίδης Β´ Πλάτων Ηλιοκλής Α´ Εισχώρηση έως την βορειοκεντρική Ινδία Μένανδρος Α´ Νταγιουάν (άγνωστοι ηγεμόνες, το βασίλειο περιγράφεται από κινεζικές πηγές) 130–120 π.Χ. Απώλεια εδαφών από τους Γιουεζί Ζωίλος Α´ ο Δίκαιος Αγαθόκλεια 120–110 π.Χ. Λυσίας ο Ανίκητος Στράτων Α΄ ο Επιφανής 110–100 π.Χ. Αντιαλκίδας Ηλιοκλής Β´ ο Δίκαιος 100 π.Χ. Πολύξενος Επιφανής Σωτήρ Δημήτριος Γ´ ο Ανίκητος Κατάλυση από τους Κινέζους της δυναστείας των Χαν 100–95 π.Χ. Φιλόξενος ο Ανίκητος 95–90 π.Χ. Διομήδης Αμύντας Έπανδρος 90 π.Χ. Θεόφιλος Πευκόλαος Θράσων 90–85 π.Χ. Νικίας Μένανδρος Β΄ Αρτεμίδωρος 90–70 π.Χ. Ερμαίος Αρχέβιος 85 - 60 π.Χ. Απώλεια εδαφών από τους Γιουεζί Κατάκτηση από τον Μαύη (Ινδοσκύθες) 75–70 π.Χ. Βονώνης (ινδοσκύθες) Τήλεφος Απολλόδοτος Β´ 65–55 π.Χ. Σπαλιρίσης (ινδοσκύθες) Ιππόστρατος Διονύσιος 55–35 π.Χ. Άζης Α´ (Ινδοσκύθες) Ζωίλος Β´ 55–35 π.Χ. Βιτζαϊμίτρα / Αζιλίσης (Ινδοσκύθες) Απολλοφάνης 25 π.Χ. – 10 μ.Χ. Γονδοφάρης (Πάρθες) Ζειονίσης (Ινδοσκύθες) Χαραχώστης (Ινδοσκύθες) Στράτων Β´ 10 μ.Χ. Γονδοφάρης (Πάρθες) Ζωίλος Γ´ ή Μπχανταγιάσα 10 - 20 μ.Χ. Ρατζουβούλα (Ινδοσκύθες) 30 - 80 μ.Χ. Κοζούλα Καδφίζης (αυτοκρατορία των Κουσανιτών Γιουεζί) Μπχανταγιάσα (Ινδοσκύθες) περιοχές/ ημερομηνίες δυτική Βακτρία ανατολική Βακτρία Παροπαμισάδες Αραχωσία Γανδάρα δυτική Πενταποταμία (Παντζάμπ) ανατολική Πενταποταμία Μαθούρα Φεργκάνα Μακεδονική αυτοκρατορία Αυτοκρατορία των Σελευκιδών Ελληνικό βασίλειο της Βακτριανής Ινδοελληνικό βασίλειο Μη ελληνικά ελληνιστικά βασίλεια Σημειώσεις πίνακα ↑ Με χρήση της ελληνικής γλώσσας στα νομίσματα και στην διοίκηση για μερικές δεκαετίες. Ινδοσκύθες, Ινδοπάρθες, Κοσσανούς, και Νταγιουάν. ↑ Όσμουντ Μποπεαράχτσι, "Monnaies gréco-bactriennes et indo-grecques, Catalogue raisonné", Bibliothèque Nationale, Paris, 1991, σελ.453 ↑ History of Early Stone Sculpture at Mathura: Ca. 150 BCE - 100 CE, Sonya Rhie Quintanilla, BRILL, 2007, σελ.9