Πυρκαγιά

Πυρκαγιά είναι η ανεξέλεγκτη φωτιά, η οποία προκαλείται από μη ελεγχόμενη καύση με το οξυγόνο και συνοδεύεται από πρόκληση μεγάλων ποσών θερμότητας και φωτός, γεγονός που έχει ως συνέπεια την καταστροφή του καιγόμενου υλικού.^[1][2][3][4] Όταν συμβαίνει στην ύπαιθρο, σε αγροτική ή/και σε δασική γη, χαρακτηρίζεται ως αγροτοδασική πυρκαγιά.

Ένα σημαντικό τμήμα της Γης υπόκειται σε περιοδικές πυρκαγιές. Σε γενικές γραμμές, οι διάφοροι τύποι πυρκαγιάς ερμηνεύονται ιστορικά σε σχέση με το κλίμα και τη συναφή γεωλογία του τοπίου, με περιορισμένη εξέταση του ρόλου τους στην εξελικτική πορεία του οικοσυστήματος και του ρόλου της φωτιάς στη διαμόρφωση των πληθυσμών διαφόρων ειδών, που απαρτίζουν τη συνολική πανίδα και χλωρίδα ενός τόπου. Ιστορικά, οι κλάδοι της οικολογίας, της βιογεωγραφίας και της παλαιοοικολογίας θεωρούν το κλίμα και τη γεωλογία ως βασικούς παράγοντες που καθορίζουν τα οικοσυστήματα συναρμολόγησης και διανομής. Ωστόσο, σε πολλά από αυτά τα τοπία η φωτιά είναι παράγοντας ίσης ή μεγαλύτερης σημασίας και οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των τριών παραγόντων προσδιορίζουν δυναμικά τον αριθμό των διαθέσιμων λειτουργικών τύπων τόσο στην χλωρίδα, όσο και στην πανίδα. Η φωτιά δεν είναι μια νέα διαδικασία σύνθεσης ή αποδόμησης οικοσυστημάτων, αλλά αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα εξέλιξης της πανίδας και της χλωρίδας ιδιαίτερα ήδη από την Παλαιοζωική.^[5]

Ιδιαίτερα οι τόποι που συνδέονται με το μεσογειακό κλίμα, είναι περιοχές στις οποίες η βροχόπτωση υπερβαίνει τη δυνητική εξατμισοδιαπνοή κατά τη διάρκεια της εποχής των βροχών^[6], με αποτέλεσμα την επαρκή ανάπτυξη φυτών, που γίνονται ιδιαίτερα εύφλεκτα κατά την διάρκεια της ξηρής περιόδου του καλοκαιριού. Συλλογικά, οι περιοχές αυτές περιλαμβάνουν μόνο το 2% της έκτασης του κόσμου, αλλά στεγάζουν πάνω από το 15% του συνόλου των αγγειακών ή ανώτερων φυτών της συνολικής χλωρίδας^[7]. Είναι οικοσυστήματα επιρρεπή σε διαφορετικές μορφές φωτιάς και κυριαρχούνται από προσαρμοσμένη βλάστηση, η οποία προκύπτει από μακρά εξελικτική σχέση με τις πυρκαγιές^[8], γεγονός που επηρεάζει το σύστημα της πανίδας.

Η πλήρης κατανόηση του πραγματικού ρόλου της φωτιάς σε τοπία του μεσογειακού κλίματος είναι δυνατόν να επιτευχθεί μόνο με την αναγνώριση της σημασίας της στην εξέλιξη της μεσογειακής χλωρίδας και πανίδας και στη διαμόρφωση των προτύπων βλάστησης. Ο ρόλος της φωτιάς στο πλειστόκαινο δεν περιορίστηκε μόνο στην αποφυγή της πυρκαγιάς ή σε γονότυπους και είδη ανθεκτικά στη φωτιά. Είχε αποφασιστική επιρροή στην εξέλιξη διαφοροποιημένων τοπίων, καθώς στους ιστορικούς χρόνους έγινε σημαντικό εργαλείο για τη βελτίωση βοσκοτόπων, ανοίγοντας εδάφη με θαμνώδη βλάστηση, αυξάνοντας παράλληλα τα ποώδη κτηνοτροφικά φυτά. Στη σύγχρονη εποχή οι ανεξέλεγκτες πυρκαγιές, ειδικά αν συνδυαστούν με το φαινόμενο της υπερβόσκησης, έγιναν σημαντική αιτία υποβάθμισης του τοπίου^[9]. Μια τέτοια διαδικασία αναπροσαρμογής, ως είναι φυσικό, άσκησε σημαντικές επιδράσεις στους πληθυσμούς των μεγάλων και μικρών θηλαστικών.

Όσον αφορά στην Ελλάδα, η κλιματική τυπολογία της Μεσογείου συσχετίζεται ιδιαίτερα με το ελληνικό ημιορεινό μεσογειακό κλίμα και τους αποκαλούμενους ετήσιους περιοδικούς ανέμους (μελτέμια), καθώς και τις περιόδους βροχοπτώσεων και ξηρασίας. Τα μελτέμια αναπτύσσονται από συστήματα υψηλών πιέσεων στις κορυφογραμμές και φυσούν σε βορειοδυτική κατεύθυνση προς ένα σύστημα χαμηλών πιέσεων που προκύπτει από τις εκάστοτε τοπικές θερμοκρασίες κατά την περίοδο του καλοκαιριού και του φθινοπώρου^[10]. Η φυσική γεωγραφία της Μεσογείου καθιστά το ελληνικό τοπίο ιδανικό για καύση, από την αρχαιότητα έως την σύγχρονη εποχή. Σε μια μακρά ιστορική συνέχεια οι πυρκαγιές στο ελληνικό τοπίο στο μεγαλύτερο ποσοστό τους αναφέρονται ως ανθρωπογενείς. Η Μεσόγειος ως ευρύτερο περιβάλλον, εκτός από τόπος, είναι κλίμα, σύστημα ζώντων οργανισμών και επιστημονικό παράδειγμα για την εκτίμηση των επιδράσεων της φυσικής ή ανθρωπογενούς πυρκαγιάς^[11].

Για να δημιουργηθεί μια πυρκαγιά, πρέπει να συνυπάρχουν τρεις παράγοντες:

• Φωτιά - Σπινθήρας
• Καύσιμη ύλη
• Οξυγόνο.

Υπάρχουν πυρκαγιές από πρόθεση, από αμέλεια ή από φυσικά καιρικά φαινόμενα (κεραυνός).

Ανάλογα με την καύσιμη ύλη, οι πυρκαγιές χωρίζονται σε αστικές και δασικές:

• Στις αστικές πυρκαγιές, ανάλογα με το τι καίγεται, χρησιμοποιείται και το κατάλληλο μέσο κατάσβεσης.
• Αν η πυρκαγιά είναι από υγρά καύσιμα, χρησιμοποιείται ειδικός πυροσβεστικός αφρός μαζί με νερό.
• Για μικρής έκτασης πυρκαγιές, χρησιμοποιείται αφρός ξηράς κόνεως για την γρήγορη κατάσβεση, ενώ για πυρκαγιά σε ηλεκτρικές συσκευές μπορεί να χρησιμοποιηθεί πυροσβεστήρας διοξειδίου του άνθρακα.
• Γενικά το βασικό μέσο κατάσβεσης είναι το νερό.

Στις δασικές πυρκαγιές, το βασικό μέσο κατάσβεσης είναι το νερό.

Το πρώτο πράγμα που κάνει κανείς σε περίπτωση πυρκαγιάς είναι:

• α) Καλεί την πυροσβεστική στον αριθμό τηλεφώνου 199 που είναι για όλη την Ελλάδα και δίνει όλες τις πληροφορίες που γνωρίζει.
• β) Αν είναι δυνατόν, προσπαθούμε να σβήσουμε ή να περιορίσουμε την έκταση της πυρκαγιάς, πάντα όμως με ασφάλεια.
• γ) Αν υπάρχει κάποιος που χρειάζεται βοήθεια, τον βοηθάμε μέχρι να έρθει η Πυροσβεστική.

• Σε κάθε πυρκαγιά φτάνοντας τα πυροσβεστικά οχήματα λειτουργούν σαν ομάδα, πάντα όμως την επιχείρηση την συντονίζει κάποιος ανώτερος.

• Οι πυροσβέστες στις αστικές πυρκαγιές φορώντας τις κατάλληλες στολές (μάσκες οξυγόνου, κράνος, τσεκούρι, σχοινί, φακός και ασύρματος), προσπαθούν να απεγκλωβίσουν τους ανθρώπους που κινδυνεύουν και μετά σβήνουν τη φωτιά.
• Στις δασικές πυρκαγιές, οι πυροσβέστες συνεργάζονται πολύ με τα πυροσβεστικά αεροπλάνα και ελικόπτερα, πάντα όμως με ασφάλεια για τη ζωή τους.

• Bond, W.J., Scott, A.C., (2010), Fire and the spread of flowering plants in the Cretaceous. New Phytologist, 188, 1137–1150.
• Keeley, J. E., Bond, W. J., Bradstock, R. A., Pausas, J. G, Rundel, P. W., (2012), Fire in Mediterranean ecosystems: ecology, evolution and management, ΝΥ: Cambridge University Press.
• Naveh Z., (1994), The Role of Fire and Its Management in the Conservation of Mediterranean Ecosystems and Landscapes. In Moreno, J. M., Oechel, W. C. (eds), The role of fire in Mediterranean-type ecosystems, NY: Springer Verlag.
• Pausas, J.G., Keeley, J.E. (2009), A burning story: the role of fire in the history of life, BioScience, 59, σσ. 593–601.
• Pyne St. J., (2009), Eternal Flame: An Introduction to the Fire History of Mediterranean. In Chuvieco, Em. (ed.) Earth Observation of Wildland Fires in Mediterranean Ecosystems, NY: Springer-Verlag.
• Rundel, P.W. (2010) Convergence and divergence in mediterranean-climate ecosystems: what we can learn by comparing similar places. In Price, M., Billick, I., (eds), The ecology of place. Chicago: University of Chicago Press.
• Rundel, P.W., (2004), Mediterranean-climate ecosystems: defining their extent and community dominance. In Arianoutsou M., & Panastasis V.P. (eds), Ecology, conservation and management of Mediterranean climate ecosystems, 1–12. Rotterdam: Millpress.

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Πυρκαγιά

• Conflagration on map (AccidentMap.com Accident on map)