Φαύστα (τραγωδία)

Η Φαύστα είναι τραγωδία του Δημήτριου Βερναρδάκη, που εκδόθηκε πρώτη φορά το 1894, με το τίτλο Φαύστα: δράμα εις πράξεις πέντε.^[1] Γράφτηκε σε γλώσσα καθαρεύουσα. Έχει θεωρηθεί το «αποκορύφωμα της δραματουργικής προσφοράς» του Βερναρδάκη και ως το κύκνειο άσμα του κλασικισμού και του καθαρευουσιάνικου θεάτρου στην Ελλάδα.^[2][3] Η πρώτη επί σκηνής παρουσίαση του έργου έγινε το 21 Σεπτεμβρίου 1893, στο Θέατρο της Ομόνοιας, με πρωταγωνίστρια την Αικατερίνη Βερώνη. Την επόμενη μέρα το έργο παρουσιάστηκε και στο Θέατρο Ολύμπια με την Ευαγγελία Παρασκευοπούλου στον πρωταγωνιστικό ρόλο.^[4] Οι πρώτες αυτές παραστάσεις της Φαύστας διήρκησαν για αρκετούς μήνες και αποτέλεσαν μεγάλη θεατρική επιτυχία της περιόδου, η οποία τροφοδοτήθηκε και από τον ανταγωνισμό και τη διαμάχη που υπήρχε ανάμεσα στις δύο πρωταγωνίστριες.^[5]

Τα πρόσωπα του έργου είναι:

• Κωνσταντίνος, ο Μέγας
• Κρίσπος, γιος του
• Μάξιμος, πραιπόσιτος, ευνούχος
• Αβλάβιος, ύπαρχος της αυλής
• Ουάλης, κεντηρίων
• Κόιντος, κεντηρίων
• Ελένη, μητέρα Μ. Κωνσταντίνου
• Φαύστα, σύζυγος Μ. Κωνσταντίνου
• Ευτροπία, μητέρα Φάυστας

Η υπόθεση της Φαύστας διαδραματίζεται στη Ρώμη κατά το έτος 326 μ.Χ.

Η Φαύστα είναι η δεύτερη σύζυγος του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Ο (από την πρώτη σύζυγο) γιος του Κρίσπος συγκρούεται μαζί της, κατηγορώντας την δημόσια πως τον συκοφαντεί στον πατέρα του. Ο Κρίσπος μετακαλείται από τη Γαλλία και φυλακίζεται λόγω μιας μυστικής επιστολής ενός φίλου του. Η Φαύστα παρακαλεί την μητέρα του Κωνσταντίνου Ελένη να απελευθερωθεί. Η Φαύστα είναι ερωτευμένη μαζί του και δεν το κρύβει από τη μητέρα της Ευτροπία. Ο Κρίσπος τελικά συναντά την Φαύστα και εκείνη του φανερώνει τον ερωτά της γι' αυτόν. Του δίνει μαχαίρι να την σκοτώσει, αλλά εκείνη τη στιγμή αιφνιδιάζεται από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο, ο οποίος τον κατηγορεί για μητροκτόνο. Εξορίζεται και σχεδιάζεται να σκοτωθεί καθ' οδόν. Η Φαύστα τα εξομολογείται όλα στο σύζυγό της και τα συναισθήματά της για τον Κρίσπο. Ο Κωνσταντίνος σπεύδει με απεσταλμένους του να ματαιώσει τη δολοφονία, αλλά μάταια διότι δεν προλαβαίνει. Ο Κωνσταντίνος δίνει εντολή να περιλούσουν με καυτό νερό τη Φαύστα, όμως εκείνη κατορθώνει να τραυματίσει τον ευνούχο που πήγε να την κάψει. Τελικά πεθαίνει από δηλητήριο.

Η Φαύστα αποτέλεσε μια σημαντική προσπάθεια δραματουργίας παρουσιάζοντας ένα θέμα ταυτόχρονα τραγικό και ιστορικό, με συγκερασμό κλασικών και ρομαντικών στοιχείων.^[6] Το θέμα της Φαύστας υπήρξε τολμηρό για την εποχή του, καθώς μεταξύ άλλων προοικονομεί την ψυχανάλυση και εκθέτει στα μάτια του θεατή ένα ιψενικό τρίγωνο. Ο Βερναδάκης βασίστηκε σε διάφορους συγγραφείς της βυζαντινής φιλολογίας, όπως ο Ζώσιμος, ο Ζωναράς, ο Κεδρηνός κ.ά. Λογοτεχνικά του πρότυπα υπήρξαν ο Ιππόλυτος του Ευριπίδη, η Φαίδρα του Ρακίνα, αλλά και ο Κρίσπος του Αντ. Αντωνιάδη (1869).^[7] Επιπλέον, έχει υποστηριχθεί ότι συστατικά στοιχεία της Φαύστας προέρχονται από την κλασικίζουσα δραματουργία, τον Σαίξπηρ και τον ρομαντισμό της τραγωδίας των ιδεών του Σίλλερ.^[8] Η επιτυχία του έργου δεν ήταν άσχετη με την επικράτηση στην ελληνική κοινωνία της εποχής της Μεγάλης Ιδέας και της ιστορικής αντιπαράθεσης Ρώμης-Κωνσταντινούπολης.^[9] Η ταύτιση της Φαύστας με τον μεγαλοϊδεατισμό ανιχνεύεται στην προσπάθεια του συγγραφέα να αναδείξει τον ρόλο του χριστιανισμού και τη δημιουργία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ως το «τέλος της ρωμαϊκής βαρβαρότητας».^[10] Με την επιλογή της θεματικής του λοιπόν, ο Βερναρδάκης προσπαθεί να προβάλει μία ένδοξη στιγμή από το παρελθόν του ελληνισμού, μέσω της διαδικασίας της «επιλεκτικής μνήμης», αλλά και με αντιστοιχίες προς συγκεκριμένα γεγονότα που λαμβάνουν χώρα στην Ελλάδα της εποχής του.^[10] Ο Βερναρδάκης με την Φαύστα διαμορφώνει μία δραματουργική αισθητική, η οποία έχει χαρακτηριστεί ως «ελληνικός νεοκλασικισμός»,^[11] συμβαδίζοντας με την επικρατούσα τάση των πνευματικών ανθρώπων της εποχής του για μπόλιασμα των έργων τους τόσο με στοιχεία της σύγχρονης τους πραγματικότητας όσο και της ελληνικής αρχαιότητας.^[10]

• Πίνακας με ελληνικές θεατρικές παραστάσεις της Φαύστας του Βερναρδάκη.

• Πούχνερ, Βάλτερ. «Φαύστα», στο Ανθολογία Νεοελληνικής Δραματουργίας. Τόμος Β1: Από την Επανάσταση του 1821 ως τη Μικρασιατική Καταστροφή. Αθήνα: ΜΙΕΤ, 2006, σ. 121-155.
• Βερναρδάκης, Δημήτριος. Φαύστα [θεατρικό πρόγραμμα]. Αθήνα: Θίασος Μυράτ - Ζουμπουλάκη, 1978.
• Βερναρδάκης, Δημήτριος. Φαύστα: δράμα εις πράξεις πέντε. Αθήνησι: Τύποις Αδελφών Περρή, 1894.
• Γραμματάς, Θόδωρος. «Διαδικασίες κειμενικής εγγραφής και σκηνικής απόδοσης της ιστορίας στο έργο του Δημητρίου Βερναρδάκη», στο Μνήμη Δημητρίου Ν. Βερναρδάκη, 1833-1907: τιμητικές εκδηλώσεις για τα 100 χρόνια από το θάνατό του: πρακτικά συνεδρίου (Μυτιλήνη, 28 και 29 Νοεμβρίου 2008). [Μυτιλήνη]: Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λέσβου, 2010, σ. 53-67.
• Καβαρνός, Ιωάννης Π. Η δραματική ποίησις του Δημητρίου Ν. Βερναρδάκη. Αθήνα: Εστία, 1962.
• Σιδέρης, Γιάννης. Ιστορία του Νέου Ελληνικού Θεάτρου, τόμος Α΄. Αθήνα: Καστανιώτης, 1990, σ. 84.
• Σιδέρης, Γιάννης. «Το θέατρο του Βερναρδάκη. Τα εβδομήντα χρόνια της Φαύστας», Θέατρο 9 (Μάιος-Ιούνιος 1963), σ. 26-47.
• Σπάθης, Δημήτρης. «Ο θεατρικός Βερναρδάκης: κλασικός ή ρομαντικός;» Λεσβιακά 11 (1987), σ. 58-88.

• Πρόσβαση στο πλήρες κείμενο του θεατρικού έργου^{[νεκρός σύνδεσμος]} δίνεται ελεύθερα από την Λέσχη Πλωμαρίου "Βενιαμίν ο Λέσβιος"