|
اردشیرنامهاردشیرنامه مثنوی ۶ هزار بیتی به زبان فارسی است که توسط شاهین شیرازی، شاعر یهودی ایرانی در قرن ۸ه.ق/۱۴ م. سروده شده‌است. وزن این شعر بر پایه «حزج مسدس اخرب مقبوز محذور» (- - ᴗ ᴗ | - ᴗ - ᴗ | - -) و به الفبای عبری است و تا حدی بر پایه کتاب استر پایه‌گذاری شده و قهرمان‌هایش اردشیر (اخشورشِ کتاب استر) و استر (هدسه)، دختر یهودی-ایرانی از شهر شوش است.[۱] منظومه اردشیرنامه با ستایش خدا آغاز می‌شود و با نعت و منقبت حصرت موسی و هارون ادامه می یابد، سپس شاعر به مدح سلطان ابوسعید ایلخانی (د717 ق/ 1317م) می‌پردازد.[۲] شاهین شیرازیشاهین شیرازی از نخستین و برجسته‌ترین شاعران پارسی گوی یهودی است که از لحاظ کیفیت و کمیت اشعار، سرآمد دیگر شاعران یهود محسوب می‌شود.[۳] کاتبان یهود در نسخه‌های خطی، او را مولانا شاهین شیرازی نامیده‌اند. از محل دقیق تولد و نام عبری او اطلاع دقیقی در دست نیست، هر چند از کاشان و شیراز به عنوان محل تولد او نام برده اند، در هیچ‌یک از تذکره‌های فارسی نامی از شاهین شیرازی و آثار وی نیامده است. این امر با فارسی-یهودی بودن اشعار او ارتباط دارد. اردشیرنامه از مهمترین آثار فارسی-یهودی است که شاهین آن را در قالب مثنوی و در بحر هزج مسدس اخرب سروده و آن را در ۷۳۳ ق/ ۱۳۳۳ م به پایان برده است.[۴] موضوع منظومهجدا از بخش مقدمه که ستایش به خدا، موسی و برادرش هارون و مدح حکمران زمانش ابوسعید ایلخانی (حکومت ۷۱۷-۷۳۶ ه.ق/۱۳۱۷-۱۳۳۵ م.) است، اردشیرنامه را می‌توان به پنج قسمت جدا کرد:
در قسمت نتیجه گیری اردشیرنامه، شاهین تقوا و پرهیزگاری کوروش را می‌ستاید ولی داستان را به قصد تکمیل آن در اثر دیگرش به نام عزرانامه، ناتمام می‌گذارد. اجزای اردشیرنامه در ۱۹۱۰ در اورشلیم توسط حاخام شعمون بخارایی منتشر شد.[۱۰] اردشیرنامه از لحاظ موضوعی به بخش‌های مختلف تقسیم می‌شود. بخشی از آن که به وصف پادشاهان و پهلوانان ایرانی همچون گشتاسب، کیقباد، لهراسب، ارجاسب، رستم، اسفندیار و اردشیر(بهمن) و جز آن اختصاص دارد، با اندکی اختلافی، از دانشنامه فردوسی اقتباس شده‌است. در بخش‌های دیگر مثنوی مانند حکایت عاشق شدن اردشیر به وشتی، دختر بختنصر (نبوکدنصر)، آزار و اذیت دختران بنی یعقوب توسط وشتی یا داستان عاشقانه اردشیر و استر، رویدادها و چهره‌ها از کتاب استر برگرفته شده‌است.[۱۱] در بخشی دیگر از مثنوی، کوروش ثمره ازدواج اردشیر و استر مظهر همبستگی و آمیزش قوم یهود و ملت ایران معرفی گردیده است. در بیشتر مجموعه فارسی - یهودی بلافاصله در ادامه اردشیرنامه می‌آید و از لحاظ محتوا در واقع ادامه داستان کوروش است. این بخش مبتی بر «کتاب عزرا» و روایات مربوط به تجدید بنای اورشلیم در زمان کوروش است. عزرانامه شامل 599 بیت است و نسخه‌های خطی نیز از آن موجود است.[۱۲] آثار دیگراز شاهین شیرازی اثری به نثر دیده نشده است. آثار منظوم دیگر وی عبارتند از [۱۳]:
جستارهای وابستهپانویس
منابع
|
