|
مهندسی بهداشت محیطمهندسی بهداشت محیط یکی از علوم کاربردی و شاخه‌ای از مهندسی محیط زیست است که تمرکز و رویکرد آن بر روی جنبه‌های بهداشتی و انسانی محیط زیست می‌باشد. نام دیگر این رشته مهندسی محیط (گرایش بهداشت) می‌باشد. مهندسی بهداشت محیط بر طیف وسیعی از علوم مانند مهندسی، فیزیک، شیمی و میکروبیولوژی بنا شده‌است. مطابق تعریف دانشگاه کلمبیا[۱] مهندسی بهداشت محیط عبارت است از: شناسایی، ارزیابی و اصلاح معضلات زیست‌محیطی که تأثیر محسوسی بر بهداشت عمومی دارند.[۲] ایده اصلی رشته مهندسی بهداشت محیط نیز بر این مبنا بنا شده‌است که بسیاری از تهدیدات بر سلامتی انسان وابسته به محیط زیست بوده و مؤثرترین روش برای کاهش این مخاطرات، جلوگیری یا حذف آن مشکلات زیست‌محیطی می‌باشد. تاریخچهمهندسی بهداشت محیط با نام اولیه مهندسی بهداشت از سال ۱۳۳۱ الی ۱۳۳۵ شمسی (۱۹۵۶–۱۹۵۲ میلادی) به صورت تیمی مرکب از مهندسین کادر ستادی وزارت بهداری سابق در نقاط مختلف کشور ایران فعالیت داشته‌است. وظایف این تیم علاوه بر تنظیم دستورالعمل‌ها، تهیه گزارش‌هایی در زمینه مراکز تهیه، توزیع، عرضه و فروش مواد غذایی و اماکن عمومی، مبارزه با حشرات و جوندگان، دفع فاضلاب و پسماند، بهسازی منابع آب، طراحی نقشه‌های تیپ و اجرای پروژه‌های آب آشامیدنی بود. در این مدت نسبت به اجرای لوله‌کشی آب آشامیدنی ۴۶ شهر در کشور ایران اقدام گردید. در آذرماه سال ۱۳۳۲ شمسی (دسامبر ۱۹۵۳ میلادی) اولین دوره کمک‌مهندسی بهداشت ایران با حضور ۲۴ نفر (۵ نفر از تهران، ۵ نفر از تبریز، ۵ نفر از شیراز، ۲ نفر از رشت، و ۲ نفر از بابل) در پاکدشت ورامین (پلدشت سابق) تشکیل گردید. از سال ۱۳۳۵ شمسی (۱۹۵۶ میلادی) اداره کل مهندسی بهداشت تشکیل و طی مدت کوتاهی در بسیاری از استان‌های ایران، ادارات مهندسی بهداشت ایجاد گردید. در سال ۱۳۴۰ شمسی (۱۹۶۱میلادی) در دوران کوتاهی اداره کل مهندسی بهداشت با اداره ریشه‌کنی مالاریا ادغام گردید ولی بنابر دلایلی ادامه فعالیت واحدهای ادغام یافته ممکن نشده و مجدداً اداره کل مهندسی بهداشت مستقلاً به کار خود ادامه داد. در طی سال‌های ۱۳۳۵ لغایت ۱۳۴۰ شمسی (۱۶۹۱–۱۹۵۶میلادی) به علت تشکیل وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مرتبط با آب و برق، تأمین آب در مناطق شهری از وزارت بهداری سابق منفک و بر عهده وزارت آب و برق گذاشته شد. پس از این دوره اداره کل مهندسی بهداشت بر تأمین آب آشامیدنی و بهسازی محیط روستاها متمرکز گردید. در سال‌های فوق تعداد زیادی از مهندسین رشته‌های مختلف به ویژه عمران و شیمی جهت اخذ مدارک تخصصی در زمینه مهندسی بهداشت به خارج از کشور اعزام شدند. در این راستا به دنبال تشکیل دوره کمک‌مهندسی بهداشت و دوره کمک‌بهسازی، اولین دوره بهسازی با پذیرش لیسانسیه‌های رشته‌هایی مانند شیمی، فیزیک، زیست‌شناسی و… در دانشکده بهداشت دانشگاه تهران فعالیت خود را آغاز نمود. این دوره در سال ۱۳۴۵ شمسی (۱۹۶۶ میلادی) تبدیل به دوره عالی بهسازی گردید که مدرک تحصیلی آن کارشناسی ارشد بود. در سال ۱۳۴۴ شمسی (۱۹۶۵ میلادی) اداره کل مهندسی بهداشت وزارت بهداری ایران شامل ادارات آب و فاضلاب، بهسازی، هوا و محیط کار می‌گردید. یکی از وقایع مهم برای اداره کل مهندسی بهداشت وزارت بهداری سابق تصویب قانون مواد خوردنی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی در سال ۱۳۴۶ شمسی (۱۹۶۷ میلادی) بود که پشتوانه قانونی و حقوقی را برای کنترل بهداشتی مراکز تهیه، توزیع و فروش مواد غذایی و اماکن عمومی فراهم نمود. در همین سال نام اداره کل مهندسی بهداشت به اداره کل بهداشت محیط تغییر و تأمین آب آشامیدنی و بهسازی محیط روستاها از وزارت بهداری به وزارت آبادانی و مسکن منتقل گردید. در سال ۱۳۵۱ شمسی (۱۹۷۲ میلادی) وظایف مذکور به وزارت کشاورزی منتقل و پس از تشکیل وزارت تعاون در حکومت پهلوی، به آن وزارتخانه محول گردید اما در سال ۱۳۵۶ شمسی (۱۹۷۷ میلادی) با مصوبه‌ای وظایف یاد شده مجدداً به اداره بهداشت محیط اعاده گردیده و در سال ۱۳۵۸ (۱۹۷۹ میلادی) مصوبه مذکور توسط شورای انقلاب مورد تأکید قرار گرفت. اجرای پروژه‌های تأمین آب آشامیدنی روستایی و عملیات بهسازی محیط پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران با توجه به توانمندی‌های متخصصین بهداشت محیط توسعه قابل ملاحظه‌ای یافت. پس از پایان جنگ عراق علیه ایران و غلبه دیدگاه پزشک محور در سیستم بهداشتی ایران و تحت عنوان هماهنگی تشکیلات بهداشت محیط با شبکه‌های بهداشتی درمانی، در سال ۱۳۶۹ شمسی (۱۹۹۰ میلادی) مسئولیت تأمین آب آشامیدنی روستایی به وزارت جهاد سازندگی سابق واگذار و پس از آن فعالیت‌های بهداشت محیط در نظام شبکه‌های بهداشتی‌درمانی کشور ایران ادغام گردید که از آن مرحله به عنوان آغاز تضعیف بعد مهندسی بهداشت محیط در سیستم بهداشتی ایران و نادیده گرفته‌شدن توانمندی‌های مهندسی متخصصین بهداشت محیط یاد می‌گردد. در سال ۱۳۷۴ شمسی (۱۹۹۵ میلادی) پس از اجرای برنامه تعدیل نیروی انسانی و کاهش ابعاد تشکیلات در وزارت بهداشت، درمان و آموزشی پزشکی، علی‌رغم مخالفت‌های جامعه بهداشت محیط کشور ایران، دو اداره کل بهداشت محیط و اداره کل بهداشت حرفه‌ای ادغام و با ادامه روند کوچک‌سازی تشکیلات، در آذرماه ۱۳۷۹ شمسی (دسامبر ۲۰۰۰ میلادی) اداره کل بهداشت محیط و حرفه‌ای به مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت تغییر نام یافت.[۳] همایش ملی بهداشت محیطانجمن علمی بهداشت محیط ایران، هر ساله با همکاری دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور، همایشی تحت عنوان همایش ملی بهداشت محیط برگزار می‌کند که در این همایش آخرین دستاوردهای علمی پژوهشی عرصه بهداشت محیط زیست کشور به صورت مقالات سخنرانی و پوستر ارائه می‌گردد. در این همایش که هر ساله با استقبال گسترده علاقه‌مندان برگزار می‌گردد موضوعات مختلفی چون مهندسی آب و فاضلاب، مدیریت پسماند، کنترل آلودگی هوا، ارزیابی اثرات محیط زیست، بهداشت مسکن و اماکن عمومی و… مورد بحث و تبادل نظر محققان قرار می‌گیرد. تاکنون ۱۶ همایش در سال‌های
تصویب عنوان مهندسی کارشناسی بهداشت محیطبه دنبال تصویب عنوان مهندسی بهداشت حرفه‌ای برای رشته‌های بهداشت حرفه‌ای در حرکتی غیر کارشناسی با پیگیری توسط بورد بهداشت محیط، کارشناسان، فارغ التحصیلان و… عنوان مهندسی برای رشته کارشناسی بهداشت محیط به تصویب نهایی شورای گسترش دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور رسید. جشنواره علمی بهداشت محیطبه منظور ارتقاء سطح بهداشت محیط کشور جشنواره علمی بهداشت محیط از سال ۱۳۸۸ توسط انجمن علمی بهداشت محیط ایران هم‌زمان با روز ملی بهداشت محیط برگزار می‌گردد.[۱۳] تا کنون ۴ دوره از جشنواره در سال‌های 1388[۱۴] 1389[۱۵] 1390[۱۶] 1391[۱۷] 1391[۱۸] برگزار گردیده‌است لیکن به دلیل تغییر مناسبت جشنواره از روز ملی بهداشت محیط به روز جهانی بهداشت محیط جشنواره پنجم تا مهرماه 1393[۱۹] به تعویق افتاده‌است.[۲۰] فراخوان ششمین جشنواره علمی بهداشت محیط ایران[۲۱] پنجمین جشنواره علمی بهداشت محیط که قرار بود ۱۱ اسفند سال ۱۳۹۲ در روز ملی بهداشت محیط برگزار گردد، هم‌زمان با ششمین جشنواره علمی بهداشت محیط با فرارسیدن روز جهانی بهداشت محیط (۲۶ سپتامبر) در روز شنبه ۵ مهر ماه ۹۳ برگزار خواهد شد.[۲۱] روز ملی بهداشت محیط۱۱ اسفند روز ملی بهداشت محیط در ایران.[۲۲] روز ملی بهداشت محیط یک فرصت است که اهداف رشته بهداشت محیط و همچنین فعالیت‌هایی که فعالان رشته مهندسی بهداشت محیط انجام داده‌اند به اطلاع مسئولان و مردم رسانده شود. می‌توان از این روز جهت تغییر نگاه مسئولان و جلب توجه بیشتر آنان به اهداف زیست‌محیطی و بهداشتی بهره برد. می‌توان با بیان راهکارهای کنترل آلودگی هوا، دفع پسماند، جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب نظر مردم و مسئولین را جلب کرد. می‌توان حساسیت‌های لازم جهت اجرای طرح‌های پیشنهادی را برانگیخت و …[۲۳] به استحضار جامعه بهداشت محیط ایران می‌رساند که روز ملی بهداشت محیط به روز جهانی بهداشت محیط (۲۶ سپتامبر) تغییر یافت.[۲۱] آزمون موسسات خود کنترلی بهداشتیتاکنون پنج دوره آزمون خوداظهاری بهداشتی توسط انجمن علمی بهداشت محیط ایران برگزار شده‌است، اولین آزمون از تاریخ ۹۲/۸/۳۰ شروع شده و به منظور ارتقاء سطح عملکرد بهداشتی مراکز و اماکن عمومی موضوع ماده ۱۳ قانون اصلاح مواد خوردنی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی انجام شد در هر کدام از این شرکت‌ها و موسسات خوداظهاری و خود کنترلی بهداشتی صنوف یک نفر کارشناس بهداشت محیط به عنوان مسئول فنی شرکت حضور داشته و سایر کارکنان (با حداقل مدرک کاردانی یا بالاتر در رشته مهندسی بهداشت محیط یا مدرک کارشناسی یا بالاتر در در رشته ایمنی و بهداشت مواد غذایی) شاغل در این زمینه، زیر نظر مسئول فنی فعالیت می‌کنند. فارغ التحصیلان رشته مهندسی بهداشت محیط (با حداقل مدرک کارشناسی) می‌توانند با کسب ۷۰ درصد نمره آزمونی که توسط انجمن علمی بهداشت محیط ایران برگزار می‌گردد در این زمینه مشغول به کار شوند. این شرکت‌ها بر طبق دستورالعمل مؤسسات مشاوره بهداشت محیطی تأسیس شده و بر طبق آن واگذاری کنترل بهداشتی اماکن به بخش خصوصی صورت می‌پذیرد آغاز ثبت نام آزمون موسسات خوداظهاری بهداشت توسط انجمن علمی بهداشت محیط اطلاع‌رسانی می‌شود و داوطلبان تا اعلام نتایج آزمون شرکت‌ها و موسسات خودکنترلی توسط انجمن علمی بهداشت محیط ایران منتظر می‌مانند منابع آزمون خود اظهاری بهداشتی معرفی شده‌است و در چند نوبت نیز انجمن علمی بهداشت محیط ایران با تغییر منابع آزمون خود اظهاری بهداشتی مواجه بوده‌است به‌طوری‌که منابع آزمون خود اظهاری بهداشتی معرفی شده‌اند و تغییر منابع آزمون خوداظهاری و خودکنترلی بهداشتی اطلاع‌رسانی شده‌است. خیلی جامعه متخصصین بهداشت محیط همکاری انجمن علمی بهداشت محیط با این گونه سیاست‌ها را نوعی خیانت آن انجمن به جامعه بهداشت محیط می‌دانند دروس کارشناسی مهندسی بهداشت محیطبرخی از دروس رشته کارشناسی مهندسی بهداشت محیط عبارتند از:[۲۴][۲۵]
جستارهای وابستهپیوند به بیرون
منابع
|
||||||||||||||||||||||
