Թափառող նյարդ

Թափառող նյարդ
	Լեզվաըմպանային, թափառող և հավելյալ նյարդերի վերին հատվածները
	Լեզվաըմպանային, թափառող, հավելյալ նյարդի ուղղությունները և տարածումը:
Լատիներեն անվանում	nervus vagus
Ենթադաս	Գլխուղեղային նյարդեր և անհատական անատոմիական կառուցվածք
Նյարդավորում	Փափուկ քիմքը բարձրացնող, սալպինգոըմպանային մկան, քմալեզվային մկան, քմաըմպանային մկան, ըմպանային վերին, միջին և ստորին սեղմիչներ, ընդերային օրգաններ
Գրանցամատյաններ
MeSH	D014630

Թափառող նյարդ, (պատմականորեն հայտնի որպես ստամոքսաթոքային նյարդ), գանգային նյարդերի 10-րդ զույգն է, որը կատարում է սրտի, թոքերի, մարսողական ուղու պարասիմպատիկ նյարդավորումը։ Թափառող նյարդերը հիշատակվում են եզակի թվով։ Այն մարդու մարմնի վեգետատիվ նյարդային համակարգի ամենաերկար նյարդն է։ Թափառող նյարդի վերջնամասը հայտնի է որպես սպինալ հավելյալ կորիզ^[2]։

Կառուցվածք

Թափառող նյարդը դուրս է գալիս երկարավուն ուղեղից՝ օլիվայի և ուղեղիկային ստորին ոտիկի միջև։ Հետագայում ձգվում է դեպի լծային անցք, մտնում է ներքին քնային զարկերակի և ներքին լծային երակի միջև, որից հետո գնում է դեպի պարանոզ, կրծքավանդակ և որովայն։ Որովայնում այն նյարդավորում է ընդերային օրգանները և հասնում է հաստ աղուն։ Տարբեր օրգանների նյարդավորելուց բացի, թափառող նյարդը 80%-90%-ով կազմված է զգայական ճյուղերից, որոնք բերում են զգայական տեղեկատվություն մարդմնի օրգանների վիճակի մասին դեպի կենտրոնական նյարդային համակարգ^[3]։ Աջ և ձախ թափառող նյարդերը դուրս են գալիս գանգի խոռոչից լծային անցքով՝ մտնելով ներքին և արտաքին քնային զարկերակների միջև, իսկ հետագայում անցնում է ընդհանուր քնային զարկերակից հետկողմնային դիրքով։ Ընդերային զգայական նեյրոնները տեղակայված են թափառող նյարդի ստորին կորիզում՝ երկկողմանի (հանգուցային գանգլիոն)։

Աջ թափառող նյարդը տալիս է սկիզբ կոկորդային հետադարձ նյարդին, որը պտույտ է կատարում աջ ենթաանրակային զարկերակի շուրջ և բարձրանում է դեպի պարանոց՝ շնչափողի և կերակրափողի միջև։ Աջ թափառող նյարդը հետագայում խաչվում է աջ ենթաանրակային զարկերակի առջևում, հետո տեղակայվում է վերին սիներակի հետևում, իջնում է աջ հիմնական բրոնխի հետևում և տալիս է ճյուղեր սրտային, թոքային և կերակրափողային հյուսակներին։ Այն ձևավորում է թափառող նյարդի հետին ցողունը կերակրափողի ստորին հատվածում և մտնում է ստոծանի՝ կերակրափողային անցքով։

Ձախ թափառող նյարդը մտնում է կրծքավանդակ ձախ ընդհանուր քնային զարկերակի և ձախ ենթաանրակային զարկերակի միջև, ինչից հետո իջնում է դեպի աորտայի աղեղ։ Այն տալիս է սկիզբ ձախ կոկորդային հետադարձ նյարդին, որը պտտվում է աորտայի աղեղի միջև զարկերակային կապանից ձախ և բարձրանում է շնչափողի և կերակրափողի միջև։ Ձախ թափառող նյարդը հետագայում սկիզբ է տալիս սրտային ճյուղերին, բաժանվում է թոքային հյուսակի, շարունակվում է դեպի կերակրափողային հյուսակ և մտնում է որովայն որպես թափառող նյարդի առաջային ցողուն։

Ճյուղեր

Ըմպանային նյարդ
Վերին կոկորդային նյարդ
Թափառող նյարդի պարանոցային վերին սրտային ճյուղեր
Թափառող նյարդի պարանոցային ստորին սրտային ճյուղեր
Հետադարձ կոկորդային նյարդ
Կրծքային սրտային ճյուղեր
Ճյուղեր թոքային հյուսակին
Ճյուղեր կերակրափողային հյուսակին
Թափառող նյարդի առաջային ցողուն
Թափառող նյարդի հետին ցողուն
Հերինգ-Բրեյերի ռեֆլեքս ալվեոլներում^[4]

Թափառող նյարդը ընթանում է ընդհանուր քնային զարկերակին և ներքին լծային երակին զուգահեռ՝ քնային փակեղի ներսում։

Կորիզներ

Թափառող նյարդը պարունակում է աքսոններ, որոնք սկիզբ են առնում երկարավուն ուղեղում եղած չորս կորիզներից՝

Թափառող նյարդի մեջքային կորիզ – ուղարկում է պարասիմպատիկ ազդակներ ընդերքին՝ հատկապես աղիներին
Երկակի կորիզ – տալիս է նախահանգուցային պարասիմպատիկ ճյուղեր, որոնք նյարդավորում են սիրտը։
Եզակի կորիզ – ստանում է համի զգայություն և զգայություն ներքին օրգաններից։
Ողնուղեղի եռորյակ կորիզ – ստանում է խորը հպման, ցավի, արտաքին ականջի ջերմության զգայություն։ Ստանում է զգայություն հետին գանգափոսի կարծրենուց, կոկորդի լորձաթաղանթից։

Զարգացում

Գործառույթ

Ծանոթագրություններ

↑ անատոմիայի հիմնարար մոդել
↑ Walker, H. Kenneth (1990). «Cranial Nerve XI: The Spinal Accessory Nerve». NCBI Bookshelf. PMID 21250228. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 30-ին.(անգլ.)
↑ Berthoud HR, Neuhuber WL (December 2000). «Functional and chemical anatomy of the afferent vagal system». Autonomic Neuroscience. 85 (1–3): 1–17. doi:10.1016/S1566-0702(00)00215-0. PMID 11189015.
↑ Dutschmann M, Bautista TG, Mörschel M, Dick TE (May 2014). «Learning to breathe: habituation of Hering-Breuer inflation reflex emerges with postnatal brainstem maturation». Respiratory Physiology & Neurobiology. 195: 44–9. doi:10.1016/j.resp.2014.02.009. PMC 4111629. PMID 24566392.

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Թափառող նյարդ» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 4, էջ 152)։

[_51dccab734121985-1] անատոմիայի հիմնարար մոդել

[Walker-2] Walker, H. Kenneth (1990). «Cranial Nerve XI: The Spinal Accessory Nerve». NCBI Bookshelf. PMID 21250228. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 30-ին.(անգլ.)

[3] Berthoud HR, Neuhuber WL (December 2000). «Functional and chemical anatomy of the afferent vagal system». Autonomic Neuroscience. 85 (1–3): 1–17. doi:10.1016/S1566-0702(00)00215-0. PMID 11189015.

[DutschmannBautista2014-4] Dutschmann M, Bautista TG, Mörschel M, Dick TE (May 2014). «Learning to breathe: habituation of Hering-Breuer inflation reflex emerges with postnatal brainstem maturation». Respiratory Physiology & Neurobiology. 195: 44–9. doi:10.1016/j.resp.2014.02.009. PMC 4111629. PMID 24566392.

[1]

[2]

[3]

[4]