Hljóðvarp

Hljóðvarp (skammstafað sem hljv.) kallast það þegar sérhljóð í áhersluatkvæði breytist fyrir áhrif annars sérhljóðs sem kallast hljóðvarpsvaldur. Í íslensku hafa a-hljóðvarp, u-hljóðvarp og i-hljóðvarp öll verið virk á einhverjum tímapunkti.

A-hljóðvarpið er elsta hljóðvarpið sem til er og það kemur mjög sjaldan fram í íslensku. Í a-hljóðvarpi verður sérhljóðinn i að e. Hér er hljóðvarpsvaldurinn a. Stafurinn a togar í rótarsérhljóðið i og færir það svo það er nær myndunarstað a-hljóðsins og breytir því i í e.

• niðar → neðar

U-hljóðvarp er mjög algengt hljóðvarp í íslensku. Í því verður hljóðið a að hljóðinu ö eða u. Áður fyrr verkaði u-hljóðvarpið einnig þannig að i varð að y.

a > ö a > u

• barn → börn
• tala → tölum
• sumar → sumur
• hundrað → hundruð

I-hljóðvarp er algengasta hljóðvarpið í íslensku. Hljóðvarpsvaldurinn er i en i hverfur eftir að hafa fært rótarhljóðið nær myndunarstað sínum.

Tegundir:

• a → e
• e → i
• o → y
• ó → æ
• á → æ
• u → y
• ú → ý
• au → ey
• ju → y
• jú → ý
• jó → ý

• hús → hýsi
• braut → breyta

• Klofning
• Stóra brottfall

  Þessi málfræðigrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.