Аллаһ

Бұл бетті Алла атауына ауыстыру ұсынылған. Мақала атауын өзгертуді ұсынғыңыз келсе, {{жылжытылсын}} үлгісін пайдаланыңыз. Сілтемелер: Жылжыту журналы

Ислам
Бұл мақала келесі тізімдеменің бір бөлігі:
Иман Аллаһқа иман Періштелерге иман Қасиетті кітаптарға иман Пайғамбарларға иман Ақырет күніне иман Тағдыр мен қазаға иман
Ислам негіздері Шаһада Намаз (Дәрет • Ғұсыл) Ораза Қажылық (Умра) Зекет (Пітір садақа)
Мәтіндері мен заңдары Құран • Сүннет Хадис • Хадис ілімі Мұхаммедтіңﷺ өмірбаяндары Ижмағ • Қияс Шариғат • Фиқһ Мазһабтар • Жиһад
Маңызды тұлғалары Мұхаммед ﷺ Әбу Бәкр Омар Осман ибн Аффан Әли ибн Әбу Талиб Мұхаммедтің ﷺ отбасы Мұхаммедтің сахабалары ﷺ Ислам пайғамбарлары
Ислам тарихы Әділетті төрт халифа Халифат Һашим әулеті Умәуилер • Аббасилер Буилер әулеті Тулун әулеті Фатима әулеті Айюб әулеті Сефевид әулеті Дели сұлтандығы Ұлы Моғолдар патшалығы Ұлы Османлы Мемлекеті Мәмлүктер Кордоба халифаты Мурабитун халифаты Муаххидун халифаты Сауд әулеті
Ислам ағымдары Әһл әс-Сунна (сунниттер) Шииттер Сәләфилер Сопылар Исмаилиттер
Ислам мәдениеті Исламтану • Өнері Мейрамдар • Мешіттер Әйелдердің орны Ислам және отбасы Күнтізбе
Ислами терминдер Діни сөздік
Тағы қараңыз
Бұл үлгіні: көру • талқылау • өңдеу

Алла (араб.: الله‎), кейде Аллаһ — Ислам дініндегі бiр Құдайды (Тәңірді) бiлдiретiн араб сөзi. Бұл сөз әл-илаһ (al-ilāh) - "осы Құдай, Тәңір" деген сөзден қалыптасқан болып, "Құдай" мен "Тәңір", мағынасындағы Ел және Елаһ деген иврит және арамей сөздерінен бастау алады.^[1][2]

Исламға дейін Алла сөзі арабтардың түрлі діндерінде қолданылып келген.^[3] Анығырақ айтқанда бұл атау мұсылман және христиан арабтарының арасында бірдей қолданыс тапқан.^[4] Бұл сөзді жаппай болмаса да, Бабистер, Баһаи, Мандеилер (орыс.)қаз., Индонезия мен Мальта христиандары және Мизраһи еврейлері қолданған.^[5][6][7][8] Батыс Малайзиядағы христиандар мен сикхтердің бұл сөзді қолдануы таяуда саяси және құқықтық келіспеушіліктерге әкелген болатын.^[9][10][11]

Аллаһ сөзі қазақ тілінде Алла деп бұрыннан айтылып және жазылып келді, ҚМДБ да бұл туралы өз пәтуасын берді.^[12]

Алла сөзінің этимологиясын араб ғалымдары талқылап келеді.^[13] Басра мектебінің грамматиктері оны "өздігінен" (murtajal) мағынасында түсіндіреді, яғни, «жоғары» немесе «жасырын» деген мағынасы бар ауызша түбірі lyh болған lāh-тың белгілі бір нысаны ретінде таниды.^[13] Басқалар бұл сөзді сириялық және иврит тілінен алынған деп есептеп, бастысы араб сөз алды қосымшасы әл (al-) "осы" деген сөз бен Илаһ (ilāh) "Тәңір, Құдай" сөзі бірігіп Ал-лаһ (al-lāh) "осы құдірет", "бір Құдай" деген мағына береді дейді.^[13] Қазіргі ғалымдардың көбі екінші нұсқаны растайды, сырттан келген сөз дегенге күмәнмен қарайды.^[14]

Алла сөзімен тамырлас басқа сөздер иврит және арамей тілінде кездеседі.^[15] Қатысты арамейше нұсқасы Елаһ (Elah, אלה) болса, ол дәріптелген күйде Елаһа (Elaha, אלהא) делінген. Мұның Інжілдік Арамейлік жазбаша нұсқасы Елаһа (ʼĔlāhā, ܐܠܗܐ) болса, Ассириялық шіркеудегі сириялық нұсқасы Аллаһа (ʼAlâhâ, ܐܲܠܵܗܵܐ) болған. Бұл екеуі де қарапайым түрде '"Құдай'" деген мағынаны береді.^[16] Інжілдік иврит көбінесе көпше түрде Елоһім (Elohim, אלהים) деп қолданылса, анда-санда ол жекеше түрде Елоаһ (Eloah, אלוהּ) деп қолданылады.(אלוהּ).

Мұсылмандардың сенiмi бойынша, Алла - бүкіл әлемнің жаратушысы және билеушісі. Алладан басқа ешкім бұндай күш иесі емес. Алланың болуы ғалам үшiн өте керек нәрсе, оның жоқтығы мүмкiн емес. Аллаға тең ешкім жоқ және бұл сөзді барлығы мойындап отыр. Алла сөзінің маңызы зор. Барлық өте жақсы аттар және сапалардың иесi, тиiстi шын жаратушыға және құдайға теңестіреді, ол - жалғыз. Алла мәңгi, ол туылмаған және туылмайды да. Оның ойына адамның ақылымен жету мүмкiн емес.

Негiзгi бап: Таухид
Таухид - Алла бiр, Құдай жалғыз жаратушы екенін мойындау. Құдаймен жинағы маңызды (таухиду-ррубубийа), табынуға тек қана Ол лайықты (таухиду-ль-улухийа) және мұндай атрибуттарға жəне ешкім ие болмайтын сапаларға ие болатын, тiптi (таухид-уль-асма уа сыйфат) таухид ислам дiнiн құрайтын бас болып табылады.

Алла тағалаға иман келтіру мына нәрселерді қамтиды:

1. Алла тағаланың бар екендігіне
2. Оның періштелеріне
3. Оның кітаптарына
4. Оның елшілеріне
5. Қияметке
6. Барлық жақсылық пен жамандық Алла тағаланың тарапынан екендігіне сену

Алла тағаланың барлығына болмыс, ақыл, дін және сезім дәлел бола алады.

1. ↑ Zeki Saritoprak (2006). "Allah". In Oliver Leaman. The Qur'an: An Encyclopedia. Routledge. p. 34. https://books.google.com/books?redir_esc=y&id=isDgI0-0Ip4C&q=ilah#v=snippet&q=ilah&f=false. 
2. ↑ Vincent J. Cornell (2005). "God: God in Islam". In Lindsay Jones. Encyclopedia of Religion. 5 (2nd ed.). MacMillan Reference USA. p. 724. 
3. ↑ Christian Julien Robin Arabia and Ethiopia. In The Oxford Handbook of Late Antiquity — OUP USA, 2012. — P. 304–305. — ISBN 9780195336931.
4. ↑ http://www.merriam-webster.com/dictionary/allah |title=Allah |author=Merriam-Webster |dictionary=Merriam-Webster |accessdate=25 February 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140420121231/http://www.merriam-webster.com/dictionary/allah |archivedate=2014-04-20 }}
5. ↑ Columbia Encyclopedia, Allah
6. ↑ Britannica "Allah." Encyclopædia Britannica. 2007. Encyclopædia Britannica
7. ↑ Encyclopedia of the Modern Middle East and North Africa, Allah
8. ↑ Willis Barnstone, Marvin Meyer The Gnostic Bible: Revised and Expanded Edition Shambhala Publications 2009, ISBN|978-0-834-82414-0 page 531
9. ↑ http://www.nzherald.co.nz/world/news/article.cfm?c_id=2&objectid=10620032 Sikhs target of 'Allah' attack, Julia Zappei, 14 January 2010, The New Zealand Herald. Accessed on line 15 January 2014.
10. ↑ http://www.nzherald.co.nz/world/news/article.cfm?c_id=2&objectid=11139915 Malaysia court rules non-Muslims can't use 'Allah', 14 October 2013, The New Zealand Herald. Accessed on line 15 January 2014.
11. ↑ https://www.reuters.com/article/2014/01/02/us-malaysia-religion-idUSBREA010C120140102 Мұрағатталған 16 қаңтардың 2014 жылы. Malaysia's Islamic authorities seize Bibles as Allah row deepens, Niluksi Koswanage, 2 January 2014, Reuters. Accessed on line 15 January 2014. https://www.reuters.com/article/2014/01/02/us-malaysia-religion-idUSBREA010C120140102 Мұрағатталған 16 қаңтардың 2014 жылы. |date=16 January 2014
12. ↑ «АЛЛАҺ» ДЕП ЕМЕС, «АЛЛА» ДЕП ЖАЗУ КЕРЕК, http://almaty-akshamy.kz/alla-dep-emes-alla-dep-zhazu-kerek/ Мұрағатталған 6 шілденің 2019 жылы.
13. ↑ ^{a b c} D.B. Macdonald. Encyclopedia of Islam, 2nd ed, Brill. "Ilah", Vol. 3, p. 1093.
14. ↑ Gerhard Böwering. Encyclopedia of the Quran, Brill, 2002. Vol. 2, p. 318
15. ↑ Columbia Encyclopaedia says: Derived from an old Semitic root referring to the Divine and used in the Canaanite El, the Mesopotamian ilu, and the biblical Elohim and Eloah, the word Allah is used by all Arabic-speaking Muslims, Christians, Jews, and other monotheists.
16. ↑ http://cal1.cn.huc.edu The Comprehensive Aramaic Lexicon – Entry for ʼlh webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131018045941/http://cal1.cn.huc.edu/ |date=18 October 2013