Пуста земја

Пуста земја (англиски: The Waste Land) - поема на англискиот поет Т. С. Елиот од 1922 година.

Поемата се состои од пет песни:^[1]

• Погребот на мртвите (The Burial of the Dead)
• Партија шах (A Game of Chess)
• Огнената проповед (The Fire Sermon)
• Смрт од вода (Death by Water)
• Што рече громот (What the Thunder said)

Поемата завршува со формалниот крај на „Упанишадите“: Шанти, шанти, шанти (Shantih shantih, shantih).^[2]

За првпат, збирката била објавена во октомври 1922 година, во „Крајтирион“ (The Criterion). Таа му е посветена на Езра Паунд, со зборовите il miglior fabbro („подобриот мајстор“), што се однесува на значителната помош што Паунд му ја дал на Елиот во редактирањето и преобликувањето од подолгиот ракопис во скратената верзија што била објавена.^[3] Пред посветата на Паунд е наведен следниов текст:^[4]

'Nam Sibyllam quidem Cumis ego ipse
oculis meis vidi in ampulla pendere, et cum
illi pueri dicerent: Σίβυλλα τί θέλεις;
respondebat illa: άποθαυεῖν θέλω.'

Поемата била напишана во тежок период од личниот живот на Елиот: неговиот брак се распаѓал, а тој и неговата сопруга Вивиен страдале од нервни пореметувања. Песната често се чита како отсликување на разочарувањето на повоената генерација.^[5] Во годината на нејзино објавување, Елиот живеел во Лозана, Швајцарија, каде закрепнувал од нервен слом. Таму го напишал последниот дел „Што кажа громот“ (What the Thunder Said), каде што често се споменуваат планини.^[6]

Покрај песните, поемата содржи и белешки, напишани од Т. С. Елиот, во кој тој дава објаснување на мотивацијата, на инспирацијата и на значењето на одделни стихови. Така, на почетокот од белешките, Т. С. Елиот наведува дека не само насловот, туку и планот и добар дел од повремениот симболизам на поемата биле сугерирани од книгата на г-ца Џеси Л. Вестон за легендата за светиот Грал, „Од ритуал до романса“ (From Ritual to Romance), искажувајќи голема благодарност до неа. Исто така, Елиот истакнал уште една книга од областа на антропологијата која извршила длабоко влијание врз него - „Златната гранка“ (The Golden Bough) на Џејмс Џорџ Фрејзер.^[7] Во однос на песната „Закопот на мртвите“, Т. С. Елиот, во своите белешки, се повикува на разни извори, како: извадоци од Библијата, „Тристан и Изолда“, играта со карти „тарот“, стихови на Бодлер, како и стихови од „Пеколот“ на Данте.^[8] За „Партија шах“ се дадени забелешки кои упатуваат на следниве извори: „Антониј и Клеопатра“ на Шекспир, „Енеида“ на Вергилиј, „Изгубениот рај“ на Џон Милтон итн.^[9] Во однос на песната „Огнената проповед“, Т.С. Елиот се повикува на: „Проталамион“ на Спенсер, „Бура“ на Шекспир, „Парсифал“ на Верлен, Овидиј, Сафо, „Чистилиштето“ на Данте, „Исповедите“ на св. Августин, Огнената проповед на Буда (од каде што е позајмен насловот на оваа песна) итн.^[10] Забелешките што се однесуваат на песната „Што рече громот“ се поврзани со: песната на северноамериканската птица Catharus guttatus, привиденијата на членовите на една експедиција на Антарктикот, „Поглед на хаосот“ (Blick ins Chaos) на Херман Хесе, Упанишадите, „Пеколот“ и „Чистилиштето“ на Данте, „Од ритуал до романса“ на Џеси Вестон, сонетот El Desdichado на Жерар де Нервал, „Шпанската трагедија“ на Кид итн.^[11]