Lijst van kerkelijke en wereldlijke cantates van Johann Sebastian Bach

Deze pagina geeft een overzicht van de kerkelijke en wereldlijke cantates van Johann Sebastian Bach.

Bach schreef cantates voor zowel kerkelijk als wereldlijk gebruik. Die cantates zijn ruwweg in drie categorieën te verdelen: kerkelijke cantates, cantates voor bijzondere gelegenheden en wereldlijke cantates. De drie categorieën zijn in de eerste drie tabellen opgenomen. Tabel 4 geeft de kerkelijke cantates in chronologisch overzicht; tabel 5 de apocriefe cantates.

In de eerste tabel staat de grootste categorie, de categorie van kerkelijke of geestelijke cantates. Deze geestelijke cantates zijn in een vijftal cantatejaargangen onder te brengen. Een cantatejaargang geeft voor elke zondag en voor elke speciale kerkelijke feestdag een cantate die in de dienst kan worden gebruikt. De cantate en de cantatetekst sluiten daarbij aan op de Bijbellezing die voor de specifieke zondag binnen het Luthers kerkelijk jaar is vastgesteld.^[1] over de betekenis van de onderdelen van het kerkelijk jaar Dit kerkelijk jaar begint met de Advent – het begin van de Kerstkring – en loopt via de Paaskring en de zondagen na Pinksteren tot de volgende Advent:

• Advent: 4 zondagen voor kerst
• Kerst: tot en met de zondag na Nieuwjaar
• Epifanie: 6 januari, gevolgd door maximaal 6 zondagen
• Maria-Lichtmis (ook Maria-Reiniging; 2 februari) sluit de kerstperiode af
• periode voor Pasen: van septuagesima tot en met Palmzondag en Goede Vrijdag
• Pasen
• vijf zondagen na Pasen: Quasi modo geniti tot en met Rogate
• donderdag na Rogate is Hemelvaartsdag
• zondag Exaudi
• Pinksteren
• zondag na Pinksteren is Trinitatis
• zondagen na Trinitatis, maximaal 27 zondagen
• Advent en begin van het nieuwe kerkelijk jaar

De eerste tabel geeft een overzicht van de bestemming van Bachs cantates binnen het kerkelijk jaar. Daarin zijn ook de cantates opgenomen die niet bij het vaste regime van het Luthers kerkelijk jaar aansluiten, maar die voor speciale religieuze feestdagen zijn geschreven (Mariafeesten, Feest van Johannes de Doper, Sint Michaelsfeest en Hervormingsdag) en die binnen het kerkelijk jaar geplaatst worden.

Hoewel het geen cantates betreft, zijn ook werken van Bach opgenomen die voor een specifieke dag in het kerkelijk jaar zijn gecomponeerd (de oratoria voor kerst, Hemelvaartsdag en Pasen; de passies). De kolommen geven het volgende weer:

• Eerste kolom: de dag in het kerkelijk jaar (in de meeste gevallen een zondag; in andere gevallen bijzondere feestdagen).
• Tweede kolom: de titels van de cantates, respectievelijk andere werken gecomponeerd voor een specifieke dag, en de nummering van die composities conform de BWV.
• Derde kolom: de plaats waar de cantate werd gecomponeerd (met tussen haakjes de cantatejaargang voor de cantates uit Leipzig of de vermelding dat een vroegere cantate later is opgenomen in cantatejaargang I uit Leipzig):
  • Mühlhausen (voor 1713)
  • Weimar (1713-1716)
  • Köthen (1717-1723)
  • Leipzig (1723- ):
    • jaargang I 1723-1724
    • jaargang II 1724-1725
    • jaargang III 1725-1726 en begin 1727
    • jaargang IV 1727-1729
    • jaargang V 1730-1737
• Vierde kolom: de datum van eerste uitvoering.
• Vijfde kolom: de Bijbelpassages voor de lezing in de dienst van de betreffende dag. De cantateteksten sluiten op de Bijbellezing aan.
• Zesde kolom: de datum die de cantate binnen het huidige lopende kerkelijk jaar heeft.

De cantates voor bijzondere gelegenheden in de tweede tabel vormen de tweede categorie cantates: cantates ter gelegenheid van de inwijding van een orgel, wisseling van de raad, trouw- en rouwplechtigheden en een groep cantates waarvan niet vaststaat waar ze voor zijn bestemd.

De wereldlijke cantates voor hof, adel en burgers, opgenomen in de derde tabel, vormen de derde categorie cantates:

• Feestmuziek voor de vorstenhuizen van Weimar, Weißenfels en Köthen
• Feestmuziek voor het keurvorstelijk huis van Saksen
• Feestmuziek voor festiviteiten van de Universiteit van Leipzig
• Feestmuziek voor festiviteiten van raad en school van Leipzig
• Huldigingsmuziek voor adellijke personen en burgers in Leipzig
• Huwelijkscantates
• Wereldlijke cantates voor verschillende bestemmingen

De vierde tabel geeft de chronologie van de kerkelijke cantates en de plaats waar zij zijn gecomponeerd door Bach.

De vijfde tabel geeft de apocriefe cantates van Bach. Dit zijn de cantates die zijn opgenomen in de BWV, maar waar door musicologisch onderzoek uit is gebleken dat zij niet door Bach zijn gecomponeerd. De cantates zijn gecomponeerd door Johann Christoph Altnikol, Johann Ernst Bach, Johann Ludwig Bach, Georg Melchior Hoffmann, Johann Kuhnau, Georg Philipp Telemann en door twee onbekende componisten.

Er zijn vele opnames van de cantates van Bach. Opnames met een enkele keus uit het gehele aanbod, sommige met een wat uitgebreidere selectie uit deze werken, zoals die van Philippe Herreweghe (eerst op Virgin Classic, daarna op het Franse label Harmonia Mundi en vervolgens op zijn eigen label Phi) en die van Sigiswald Kuijken (op Accent: The Complete Liturgical Year in 64 Cantatas - met solisten, La Petite Bande o.l.v. Sigiswald Kuijken ACC 25319). Historische opnames van de cantates zijn o.a. die van Fritz Werner met het het Südwestdeutsches Kammerorchester Pforzheim en het Württembergisches Kammerorchester Heilbronn (Erato, 20 CDs, 0825646474295). De opnames van Karl Richter en het Münchener Bach-Orchester van de cantates van Bach zijn niet verzameld uitgegeven en slechts verspreid in diverse uitgaven beschikbaar.

Complete opnames van de cantates of opnames die op weg zijn naar compleetheid zijn:

• Das Kantatenwerk. Geistliche und Weltliche Kantaten. Opnames o.l.v. Helmuth Rilling (71 cd's, Hänssler, 098.630.000)
• The Sacred Cantatas. Opnames o.l.v. Nikolaus Harnoncourt en Gustav Leonhardt (60 cd's, Teldec-Das Alte Werk, 2564 69943-7)
• Das Kantatenwerk. Opnames o.l.v. Ton Koopman (67 cd's, Challenge Records, CC72350)
• Complete Sacred Cantatas. Opnames o.l.v. Pieter Jan Leusink (50 cd's, Brilliant, 94365)
• Bach Cantata Pilgrimage / Complete Cantatas. Opnames o.l.v. John Eliot Gardiner (56 cd's, SDG 186, Soli Deo Gloria Recordings)
• Bach cantates. Opnames o.l.v. Masaaki Suzuki (55 delen, BIS Records)
• Bach Kantaten. Bach-Kantaten-Edition met het Koor en Orkest van de Bach Stiftung St. Gallen o.l.v. Rudolf Lutz (nog niet voltooid, J.S. Bach-Stiftung, eind 2021 37 cd's verschenen; ook DVDs met filmopnames en toelichtingen)
• All of Bach alle werken inclusief cantates ter gelegenheid van het 100-jarige bestaan van de Nederlandse Bach Vereniging in 2021. Verschijnt geleidelijk vanaf 2014. HD stream met toelichting, achtergronden en interviews. Artistieke leiding Shunske Sato. Diverse uitvoerenden.

Apocriefe cantates: Apocryphal Cantates (BWV 217 t/m 222) en Apocryphal Cantatas II (BWV 15, 141,142 en 160). Opnames o.l.v. Wolfgang Helbich (resp. CPO 999 193-2 (2 cd's) en CPO 999 985-2)

• Lijst van cantates van Johann Sebastian Bach volgens de Bach-Werke-Verzeichnis