Pesca a la pinassa

La pesca a la pinassa qu’es un mòde de pesca au hilat, practicat sus la còsta gascona, dab un vaishèth aperat « pinassa ». En 2010, aquera pesca n’es pas mei practicada sonque au « Cap de l’Òmi » (comuna de Lit e Micse) e a « Contis » (comuna de Sent Delian).

• La pinassa : qu’es un galup de hons juste plat, dab la proa arrelhuvada.Ua de las darrèras enqüèra en servici a Lit e Micse, que hèi 10,50 m deu bèc au cuu, 2,50 m de large, e 0,80 m de hons ; que pesa 1 tòna haut o baish.
• Lo hilat : qu’es ua traina (o tragina) de 250 a 300 m de long. Los estrems que hèn 3 m de haut e que s’eslargeish dinc a 6 o 7 m dens la part centrau on hèi lo « sac ». La malha que hèi 65 mm.
• Lo parc : bastiment de bòi, apitat sus la duna litorau, on es acelada la pinassa.
• la burna : las burnas que son grans coscolhas (strombus (tricornis) gigas) que viatjadors s’an hèit seguir de la Cariba ençà. Que se’n sèrven de tuhèra entà aperar a la pesca.

• Los embarcaires : ueit òmis que fòrman l’equipatge : 6 ramaires, l’ancrèir e lo pilòt. L’ancrèir que shirga com los auts ramaires e qu’a en mei la responsabilitat de l’ancra.
• Los òmis de tèrra : qu’ajudan a carrejar la pinassa e a halar lo hilat suu sable.
• Lo « garge » qu’es chafrat atau, pr’amor com l’auchèth deu medish nòm, e de la plaja estant, que deut trobar los endrets on se pensa qu’i aurà peish.

Entà poder pescar, cau que la mar sii bèra, de l’avís deu pilòt. Aqueth òmi qu’a tanbei la carga de velhar a l’entertien deu materiau : lo hilat, la pinassa e lo parc. Que susvelha a contunar l’evolucion de la configuracion de la còsta : on se fòrman las hòchas e los bancs. Quèn la mar es com cau, que se’n va de quartièr en quartièr, aperar a la pesca en bohant dens la burna.
Quèn retreneish la burna, los òmis que s’amanejan a preparar lo panetèir dab lo picaisho e lo pelhèc dab vin roge, e shets pèrder temps que halan de cap a la mar, au parc de la pinassa. Si los pescaires son pro numerós (au mensh un vintenat), la partida de pesca que va poder s’aviar.
Deu temps que los uns e carcan lo hilat, lo garge que segueish lo bòrd de l’aiga en cèrca deu mélher cròt on har lo lanç.

Lo pilòt que causeish los 7 avironaires ; los dus permèrs, los mei experimentats que balharàn la cadéncia, e lo darrèr, l’ancrèir, qu’ajudarà au pilòt tà las manòbras. Lo vaishèth qu’es dravat dinc a l’aiga a fòrça de braç. Lo pilòt que balha los òrdis : « Òh hissa ! », aiga dinc a la cinta, los òmis de tèrra que dan ua darrèra honhada tà har passar la pinassa darrèr lo permèr vagat, puish los ramaires contunan a avançar. Un còp eslunhats de la còsta, que güeitan lo senhau deu garge qui’us muisharà l’indret on deut anar la pinassa. Si la pesca e’s debana la nueit, lo garge que’s mèrca dab ua lutz. Quèn es pro pròcha deu bòrd, lo pilòt, en manejant lo govèrn, que comanda : « Arrèir ! Viratz ! Arrèir nòrd, naja sud ! ». Aubedissenta, la pinassa que s’arrevira. « Arrèir ! Arrèir pertot ! ». La pinassa qu’arrecula, e lo pilòt que lança lo malhòc ad un òmi de tèrra qui s’es avançat dens l’aiga. Lo malhòc e lo hilat au quau es arreligat per ua còrda d’un centenat de mètres, que son tirats suu sable, mentre que lo vaishèth e’s torna alunhar en desvirolant lo hilat. Quèn la mieitat deu hilat es desplegada, la pinassa que vira de man, de cap a la plaja, mei entau nòrd. Lo garge que hèi signa tà mercar l’endret on deut acostar. Dens las vagadas, los avirons mantienuts dens l’aiga, l’equipatge qu’aten la bèra (la calma), e l’andada portaira qui miarà d’un pos la pinassa suu sable. Aquera, qu’es deishada au bòrd de l’aiga, dab l’ancra plan arrapada.

Gahats en cada estrem de la còrda, los pescadors que shirgan lo long hilat desplegat en miei cerc. Chic a chic, lo tracanard que’s sarra. « Tiratz suu plom ! » ce ditz lo pilòt qui’s hèi en davant dens l’aiga quèn la pòcha e s’apressa deu bòrd.
Lo hilat a tèrra, tots qu’arriban d’aviada, e lavetz que shisclan crits de gaujor o de desapuntament. Sii çò que sii, cadun qu’i va deu son avís. Shens pérder temps, lo peish qu’es hicat dens cistèras e embarcat. - « Aus haishs ! » Ad aqueth òrdi brac, los pescadors qu’amassan lo hilat. L’ua arron l’auta, cada equipa de dus òmis, armada d’un pau, que receut lo son tròç deu hilat ; que carrà un vintenat de gualhards entà’u carrejar e arrecargà’u hens la pinassa.

Que s’i pòden tornar mantruns còps, aquò que depen si la mar damòra bèra e s’i a peish a gahar.

Entà acabar la partida de pesca, que tornan miar la pinassa dovant lo parc, on hèn sovent un darrèr lanç : lo « lanç deu parc ». Los pescadors estadits qu’an enqüèra hòrt a har : pujar lo hilat trempe, tirar lo vaishèth de l’aiga, lo hicar suu carreton, lo halar suu sable. Dempuish 1979 la pujada dinc au parc qu’es assegurada pr’un motor pro gualhard qui hèi virar un trulh.

Lo peish gahat qu’es trigat entà estar partatjat enter los pescadors presents. Qu’assajan de har parts las mei equitables qui’s puishquin, en tienent conte de la qualitat e de la quantitat. Lo pilòt qu’a dret a duas parts. Ua auta part qu’es reservada tà l’òmi qui apèra dab la burna. Ua tradicion de Lit e Micse : quèn l’un deus pescadors qu’a la hemna prenh, qu’a, de mei de la soa part, un bèth turbòt.
Deu temps que’s hèi la triga, e que d’auts s’i hèn dab lo picaisho, un pescador qu’es carcat d’amassar dens un borret, las « mèrcas » de cadun : ua clau, un briquet, un cotèth, un craquit,.... Lo pilòt que hica cade objècte sus ua part de peish e cadun que s’arrecapta çò de son.
Aquera costuma qu’es tostemps estada arrespectada.

Segon la sason, que’s pescan :

• Sòlas
• Turbòts
• Brinhas o lobinas
• Piguèirs
• Dauradas
• Magres
• Costuts
• Agulhas
• Munles
• Escúrpias o vibas
• Balistas
• Barraus
• Hauchas
• Tolhs
• Plainas o platuishas
• Macarèus
• Vorrugas
• Colacs o gats de mar
• Supis (sipas)

De clar en clar, que’s gahan tanbei :

• Barbahaus
• Saumons
• Moluas
• Bonitas

• Pinasses du Marensin ; Recueil d’articles parus dans les bulletins de Mémoire en Marensin ; éd. Mémoire en Marensin ; 2009 ; 280p.