|
Śląska Kolej Górska
Śląska Kolej Górska (niem. Schlesische Gebirgsbahn) – linia kolejowa wybudowana w trudnym terenie górskim Dolnego Śląska przez pruskie koleje państwowe. HistoriaNazwa linii nawiązuje do przebiegu geograficznego u podnóża Sudetów Zachodnich i Środkowych[1]. Intencją inicjatorów budowy linii było również podkreślenie pionierskiego charakteru przedsięwzięcia – przeprowadzenia pierwszej magistralnej linii kolejowej przez teren górski[1]. KoncepcjaPostulat budowy kolei u podnóża Sudetów lokalna społeczność wysuwała od 1851 roku – w pierwszym dziesięcioleciu obecności kolei na Śląsku (i jednocześnie na dzisiejszych ziemiach polskich)[2]. Na łamach lokalnej prasy postulowano zebranie komitetu budowy linii mającej przyczynić się do aktywizacji gospodarczej podupadłych ośrodków tkactwa i polepszenia sytuacji śląskich tkaczy[2], którzy w 1844 roku sprzeciwiając się postępującej pauperyzacji wywołali zbrojne powstanie. Projekt miał się przysłużyć również rozwojowi Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego, poprzez umożliwienie eksportu węgla kamiennego z kopalni w rejonie Wałbrzycha i Nowej Rudy. W 1854 rozpowszechniający pierwsze, wizjonerskie plany ogólnopruskiej sieci kolejowej Carl Eduard Krüger zaproponował, by postulowana linia była częścią magistrali Berlin – Wiedeń[2]. Miejscowi samorządowcy, fabrykanci i magnateria zabiegali o objęcie budowy linii dotacją państwową[2]. Pruskie ministerstwo kolejnictwa podjęło inicjatywę w 1856 roku, tworząc komitet budowy Centralnej Kolei Berlińsko-Wiedeńskiej[2]. Rząd pruski przejął przedsięwzięcie, ponieważ ze względu na wysokie koszty inwestycji kapitał prywatny nie chciał się angażować w budowę[3]. Prace przedwstępnie, polegające na wykonaniu pomiarów terenowych przeprowadzono między Zgorzelcem a Międzylesiem na zlecenie i koszt państwa w latach 1855–1856[4]. Projekt budowlany linii rozpoczęto w roku 1861. Do prac nad zaprojektowaniem i nadzorem budowlanym oraz realizacją inwestycji pruskie władze kolejowe oddelegowały Karla Malberga, doświadczonego radcę rządowego uczestniczącego wcześniej w budowie Kolei Dolnośląsko-Marchijskiej[5]. Sprawy administracyjne otrzymał asesor rządowy Le Juge, oddelegowany na budowę Śląskiej Kolei Górskiej z budowy Pruskiej Kolei Wschodniej[5]. Zaprojektowanie obiektów dworcowych przy magistrali otrzymał Hermann Cuno[6]. Finansowanie18 lipca 1862 roku Sejm Pruski przegłosował przyznanie 11 mln 400 tys. talarów na budowę pierwszego etapu magistrali ze Zgorzelca i Węglińca do Wałbrzycha[4]. Budową linii zajęło się państwo, zobowiązując gminy do nieodpłatnego przekazania gruntów pod budowę torowisk[7]. Działki należało wcześniej wykupić z rąk prywatnych właścicieli, co stanowiło spore obciążenie dla gmin[7]. W publicznej zbiórce pieniędzy uczestniczyły nie tylko gminy przez które miano przeprowadzić kolej, ale także okoliczne samorządy (np. Kowary, Cieplice Śląskie-Zdrój), a nawet osoby prywatne[7]. W zebraniu niezbędnych kwot pomógł Sejm Pruski, udzielając powiatom położonym wzdłuż linii oczekiwanych pożyczek[8]. Wykup działek i niezbędne wywłaszczenia prowadzono do roku 1866[8]. BudowaBudowę Kolei Śląskiej powierzono znacjonalizowanemu Towarzystwu Kolei Dolnośląsko-Marchijskiej[7]. 14 lipca 1863 roku otwarto w Zgorzelcu biura komisji kolejowej nadzorującej inwestycję[7]. Uroczystość „wbicia pierwszego szpadla” na placu budowy zorganizowano 13 sierpnia 1863 roku w Lubaniu[8]. Wznoszenie linii rozpoczęto od dwóch odcinków łącznikowych z powstałych wcześniej stacji Kolei Dolnośląsko-Marchijskiej: pierwszego, z Węglińca (przez Gierałtów) oraz drugiego, ze Zgorzelca – które na stacji węzłowej w Lubaniu połączono w jedną linię w stronę Jeleniej Góry, Wałbrzycha i Kłodzka[8]. Realizacja inwestycji, rozpoczętej w roku 1863, trwała siedemnaście lat[9]. Prace prowadzono w wielu miejscach jednocześnie[8]. Do prac zatrudniano lokalnych przedsiębiorców[8]. Szlak do stacji Rybnica otwarto 20 września 1865 r[10]. Po dziewięciu miesiącach, 19 czerwca 1866 roku uruchomiono połączenia do Jeleniej Góry[11]. Odcinek do Wałbrzycha Głównego, kończący pierwszy etap inwestycji, oddano do użytku 14 sierpnia 1867 roku – z opóźnieniem na skutek wojny prusko-austriackiej[11]. Rok później, 28 maja 1868 r. połączono Śląską Kolej Górską z istniejącą wcześniej linią Wrocław – Wałbrzych należącą do Kolei Wrocławsko-Świdnicko-Świebodzickiej[12]. Połączenie Wałbrzycha z Kłodzkiem, przeniesione do odrębnego zadania, oddano do użytku 15 października 1880 roku[9]. Odcinki Śląskiej Kolei Górskiej budowane w ramach etapów ze Zgorzelca do Wałbrzycha oraz z Wałbrzycha do Kłodzka różnią się pod względem architektury obiektów stacyjnych oraz budowli inżynieryjnych szlaku kolejowego[9]. Wpływ na wygląd obiektów towarzyszących linii miało bogactwo sudeckiej i łużyckiej architektury regionalnej, między innymi domów wiejskich o konstrukcji ryglowej i licznych domów przysłupowych[1]. Poprowadzona w trudnym terenie przez największe ośrodki gospodarcze Dolnego Śląska, Śląska Kolej Górska była jedną z pierwszych zelektryfikowanych kolei długodystansowych w Niemczech i ówczesnej Europie[13]. Elektryfikacja magistrali i szeregu linii bocznych była prowadzona w latach 1914–1934[13]. EksploatacjaPowstanie Śląskiej Kolei Górskiej przyczyniło się do rozwoju turystyki w Sudetach, a obsługa ruchu turystycznego stała się prędko jedną z najważniejszych gałęzi gospodarki w regionie[14]. Przed I wojną światową, zgodnie z założeniami towarzyszącymi projektowaniu magistrali, z przesłanek gospodarczych[15] wybudowano i oddano do użytku szereg linii bocznych:
Po zakończeniu II wojny światowej szlak dawnej Śląskiej Kolei Górskiej wraz z tzw. ziemiami odzyskanymi znalazł się w granicach Polski i został włączony w sieć Polskich Kolei Państwowych jako dwie linie: Zgorzelec – Wałbrzych (i dalej Wrocław tj. linia kolejowa nr 274) oraz Wałbrzych – Kłodzko (tj. Linia kolejowa nr 286)[16]. Taki podział funkcjonował już pewien czas przed wojną[16]. Zobacz teżPrzypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
|
||||||||||
