|
Adolf Siódmak
Adolf Abraham Siódmak[1] (ur. 1 lutego 1879 w Krakowie, zm. 1944 w Groß-Rosen) – polski architekt żydowskiego pochodzenia działający w Krakowie. Życiorys Urodził się 1 lutego 1879 roku w Krakowie[1]. W latach 1898–1906 studiował na Politechnice Wiedeńskiej[2]. Do jego pierwszych realizacji należy przebudowa Domu Weneckiego w Krakowie[3].  Do najważniejszych i najbardziej prestiżowych realizacji Siódmaka należy hala przedpogrzebowa dla nowo powstałego cmentarza żydowskiego w Krakowie[4]. Jego projekt zapewnił mu wygraną w ogólnopolskim konkursie ogłoszonym przez władze Gminy Wyznaniowej; jedno z wyróżnień przypadło z kolei Józefowi Awinowi[5]. Narożnej parceli cmentarza z halą przypisano podwójny adres: ul. Jerozolimska 14 i ul. Abrahama 3[6]. W 1923 roku władze miasta zatwierdziły podstawowy projekt realizacji, a trzy lata później zatwierdzono plan finalny[6]. Tego samego roku rozpoczęły się prace budowlane[7]. Całość projektu charakteryzowała się eklektycznym stylem[7], który miał podkreślić odrębną tożsamość Żydów[8]. Centralnym punktem założenia na planie podłużnym była hala ceremonialna zwieńczona zgeometryzowaną kopułą na ośmiobocznym bębnie[7]. Dwie mniejsze kopuły znajdujące się po bokach odzwierciedlały kształt centralnej kopuły[7]. Usytuowaną od strony ul. Jerozolimskiej elewację dopełniał ryzalit z portalem zwieńczonym łukiem w ośli grzbiet[7], z kolei od strony cmentarza planowano monumentalną kolumnadę, która jednak nie wzniesiono[8]. Do końca lat 30. nie udało się sfinalizować prac wykończeniowych[8]. Cmentarz zlikwidowano na początku lat 40., gdy na jego miejscu zaczął powstawać obóz pracy przymusowej[9]. Z rozkazu Hauptsturmführera Amona Götha hala miała zostać przeznaczona na stajnie, chlew i oborę[9]. W 1944 roku budynek został wysadzony w powietrze, przy burzeniu hali ceremonialnej obecni byli zaproszeni przez Götha przedstawiciele władz[9]. Z cmentarza i jego zabudowań zachował się pomnik Chaima Jakuba Abrahamera i ruiny domu przedpogrzebowego[10].  W połowie lat 20. Siódmak wygrał kolejny konkurs architektoniczny ogłoszony przez gminę żydowską, tym razem na Żydowski Dom Akademicki[11]. Czteropiętrowy, modernistyczny budynek[11] z klasycyzującymi elementami wzniesiono przy ul. Przemyskiej 3[3]. Za realizację budowy i projekt wnętrz odpowiadał Tobiasz Wexner[11]. Żydowski Dom Akademicki pełnił rolę centrum społeczno-kulturalnego[11], w którym m.in. odbywały się wystawy takich artystów, jak Artur Markowicz, Abraham Neumann czy Henryk Hochman[11]. W okresie II wojny światowej w gmachu znajdował się niemiecki wojskowy dom publiczny[11]. Po wojnie budynek kilkukrotnie zmieniał swoje przeznaczenie, finalnie zostając Domem Studenckim Akademii Muzycznej w Krakowie[12]. Podczas remontu w 2008 roku odkryto zatynkowany napis nad wejściem o treści „Żydowski Dom Akademicki”[12]. Oprócz budynków użyteczności publicznej, Siódmak zaprojektował również szereg krakowskich will i kamienic[13], które początkowo utrzymane były w historyzującej stylistyce[14]. Przez krótki okres w latach 20. Siódmak współpracował przy ich realizacji z Henrykiem Rittermanem[14]. Do późniejszych realizacji Siódmaka należy kilka domów w luksusowym kwartale powstającym w latach 30. XX wieku w okolicach Parku Krakowskiego, takich jak modernistyczna kamienica na rogu ul. Chopina z ul. Konarskiego[15]. W 1940 roku Siódmaka wysiedlono z Krakowa[16]. Zginął w 1944 roku w obozie Groß-Rosen[1][15]. ProjektyNa podstawie źródła[13]:
Przypisy
Bibliografia
|
