Ani Boga, ani pana[1][2][3] – hasło anarchistyczne i robotnicze. Jest powszechnie używane przez anarchistów w Anglii od końca XIX wieku. Fraza wywodzi się z francuskiego sloganu „Ni dieu ni maître! (dosłownie „Ani Boga, ani Mistrza”) ukutego przez socjalistęLouisa Auguste’a Blanqui’ego[4]. W powieści Josepha ConradaTajny Agent, opublikowanej po raz pierwszy w 1907 roku, postać Profesora mówi: „Dewizą moją jest: ani Boga, ani pana”[5].
Użycie
Jego pierwsze zastosowanie można przypisać francuskiemu czasopismu Ni Dieu ni maître, opublikowanemu w 1880 roku przez Auguste’a Blanqui[6][7]. Francuska fraza pojawia się dwukrotnie w utworze Friedricha NietzschegoPoza dobrem i złem z 1886 roku[8].
Feminizm
feministyczna broszura Margaret Sanger używała hasła jako podtytułu w 1914 r.
W 1914 roku Margaret Sanger dała początek The Woman Rebel, ośmiostronicowemu comiesięcznemu biuletynowi promującemu antykoncepcję pod tytułem No Gods, No Masters. Sanger nalegała, aby każda kobieta była rozporządzicielką własnego ciała[9].
Współczesność
Dziś hasło to znajduje zastosowanie w polityce anarchistycznej. Przykładowo antologia pisarzy anarchistycznych została zebrana pod tytułem „No Gods, No Masters: An Anthology of Anarchism”[10].
Hasło to znalazło również zastosowanie w kulturach muzycznych, w dużej mierze związanych z ruchem punkowym. Po raz pierwszy został użyty we francuskim chanson przez anarchistycznego poetę i wokalistę Léo Ferré, który napisał piosenkę „Ni Dieu ni maître” w 1965 roku[11][12][13][14].
