Archipelag Bismarcka

Archipelag Bismarcka – grupa wysp w zachodniej części Oceanu Spokojnego, w Melanezji, na północny wschód od Nowej Gwinei, od której oddzielają ją Morze Bismarcka (Nowogwinejskie) i Morze Salomona, administracyjnie część Papui-Nowej Gwinei.

Geografia

Powierzchnia archipelagu wynosi 49,2 tys. km²^[1]. Największym miastem jest Rabaul na Nowej Brytanii. Wyspy zamieszkuje głównie ludność melanezyjska, a także mniej liczni Polinezyjczycy i Papuasi. Mieszkańcy zajmują się głównie rolnictwem i rybołówstwem.

Największe wyspy to: Nowa Brytania i Nowa Irlandia, oprócz tego ważniejszymi są Wyspy Admiralicji^[2], Nowy Hanower i Duke of York Islands^[1]. Większe wyspy mają pochodzenie kontynentalne, mniejsze – wulkaniczne albo koralowe^[2].

Na obszarze Archipelagu Bismarcka znajdują się 4 prowincje: Nowa Brytania Wschodnia, Manus, Nowa Irlandia i Nowa Brytania Zachodnia^[3]. Według spisu powszechnego z roku 2011 i lat ubiegłych liczyły one odpowiednio daną liczbę mieszkańców^[4]:

Prowincja	1980	1990	2000	2011
Manus	26 036	32 840	43 387	60 485
Nowa Irlandia	66 028	86 999	118 350	194 067
Nowa Brytania Wschodnia	133 197	185 459	220 133	328 369
Nowa Brytania Zachodnia	88 941	130 190	184 508	264 264

Co daje łączną sumę 847 185 mieszkańców w roku 2011^[4]. W 1966 wyspy zamieszkiwało około 216 tysięcy osób^[2].

Archipelag Bismarcka w latach 1884–1919 był kolonią niemiecką jako część protektoratu Nowej Gwinei Niemieckiej, z tego okresu wzięła się nazwa, pochodząca od nazwiska niemieckiego kanclerza Ottona von Bismarcka. W 1920 roku jako terytorium mandatowe przeszedł pod administrację australijską^[1]. Podczas II wojny światowej od 1942 znajdował się pod okupacją japońską. Po wojnie stanowił część terytorium powierniczego Nowej Gwinei Australijskiej. Od 1975 roku jest częścią niepodległej Papui-Nowej Gwinei^[1].

Nowa Brytania, Nowa Irlandia, Nowy Hanower i okoliczne wyspy^[5] oraz Wyspy Admiralicji^[6] są uznane za Endemic Bird Areas. Przykładem gatunków występujących na tych wyspach jest zagrożony kurtaczek wspaniały (Pitta superba)^[6], narażone: pszczołojad ciemny (Henicopernis infuscatus), gołąb żółtonogi (Columba pallidiceps), cudolotka białogardła (Henicophaps foersteri), płomykówka złotawa (Tyto aurantia), sowica cynamonowa (Ninox odiosa), zimorodek atolowy (Ceyx websteri), kakadu niebieskooka (Cacatua ophthalmica)^[6] i wachlarzówka czerwonawa (Rhipidura semirubra). Z gatunków bliskich zagrożenia występują tu na przykład ogonówka biało-czarna (Reinwardtoena browni), muszkatela srokata (Ducula spilorrhoa)^[6], a z gatunków o statusie niedostateczne dane – salangana melanezyjska (Aerodramus orientalis)^[5].

↑ ^a ^b ^c ^d Bismarck Archipelago, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2016-05-23] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Encyklopedia Powszechna PWN. T. 1. A–F. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974, s. 288.
↑ Papua New Guinea. AquaStat. Food and Agriculture Organization of the United Nations, 2011. [dostęp 2016-05-23].
↑ ^a ^b 2011 National Population and Housing Census of Papua New Guinea – Final Figures. National Statistics Office Papua-New Guinea, 2011. [dostęp 2016-05-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (28 kwietnia 2016)].
↑ ^a ^b 195 New Britain and New Ireland. BirdLife Datazone. [dostęp 2016-05-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (29 czerwca 2016)].
↑ ^a ^b ^c ^d 193 Admirality Islands. BirdLife Datazone. [dostęp 2016-05-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (29 czerwca 2016)].