Bezrobocie w Polsce w miastach na prawach powiatu na koniec 2016 rokuStopa bezrobocia w Polsce od stycznia 2003 roku. Dane Głównego Urzędu Statystycznego[1].
W Polsce, według ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy[2], bezrobotnym jest osoba niezatrudniona i niewykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy (lub w jego połowie w przypadku osób niepełnosprawnych), nie ucząca się w szkole w systemie dziennym, zarejestrowana we właściwym powiatowym urzędzie pracy, jeżeli:
ukończyła 18 lat, z wyjątkiem młodocianych absolwentów,
nie osiągnęła wieku emerytalnego określonego w art. 24 ust. 1a i 1b oraz w art. 27 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2024 r. poz. 1631),
Podstawowym miernikiem wielkości bezrobocia jest stopa bezrobocia, czyli stosunek liczby bezrobotnych zarejestrowanych do liczby ludności aktywnej zawodowo (tj. pracującej i bezrobotnej łącznie) wyrażony w procentach.
Ponadto innym istotnym wskaźnikiem jest odsetek ludności biernej zawodowo. Osoby z wykształceniem wyższym często rzadziej rejestrują się jako bezrobotne. Jest tak nie tylko ze względu na ich z reguły większe umiejętności samodzielnego poruszania się na rynku pracy, ale też z powodu braku ofert w urzędach pracy dla osób o wyższych kwalifikacjach[3].
Władze publiczne w Polsce są zobowiązane prowadzić politykę zmierzającą do pełnego, produktywnego zatrudnienia[4].
Historia bezrobocia w Polsce
U progu transformacji gospodarczej polski rynek pracy cechował się minimalnym poziomem bezrobocia – 0,3% w styczniu 1990 roku[1]. W badaniu przeprowadzonym przez OBOP w listopadzie 1988 roku aż 70% badanych wskazało, że znalezienie się w sytuacji utraty pracy jest w ich przypadku nieprawdopodobne[5]. W związku z planowanymi reformami gospodarczymi wiele osób w Polsce spodziewało się zmian na tzw. rynku pracy i ukształtowania się kilkuprocentowego poziomu bezrobocia (podobnego jak w krajach Europy Zachodniej). Jednak rozpoczęcie realizacji Planu Balcerowicza spowodowało wzrost stopy bezrobocia w latach 1990–1994 do 16,9% (lipiec 1994)[1], aby następnie obniżyć się do poziomu ok. 9,5–10,7% w roku 1998 (sierpień 1998: 9,5%)[1]. W kolejnych latach (1999–2004) nastąpił wzrost stopy bezrobocia, która osiągnęła najwyższy poziom w lutym 2003 roku – 20,7%[1]. Poza zmianami makroekonomicznymi, min.wejście Polski do Unii Europejskiej, a w konsekwencji otwarcie europejskiego rynku pracy dla Polaków spowodowało znaczne obniżenie stopy bezrobocia, która w październiku 2008 roku wyniosła 8,8%[1]. Pod koniec 2013 roku ok. 2,2 miliona osób pracowało poza granicami Polski, głównie w krajach Unii Europejskiej[6].
W kolejnych latach stopa bezrobocia, m.in. na skutek globalnego kryzysu gospodarczego, znów osiągnęła poziom kilkunastu procent (luty 2013: 14,4%), aby zmniejszyć się od sierpnia 2015 roku do poziomu poniżej 10%, a w październiku 2019 roku do 5,0%[1].
