Budynek mieszkalno-usługowy przy ulicy Aleksandra Ostrowskiego 1 – budynek mieszkalny, z usługami w parterze, położony we Wrocławiu na osiedlu Grabiszyn-Grabiszynek przy ulicy Aleksandra Ostrowskiego 1. Projekt budynku opracował Jerzy Tarnawski. Został on zbudowany w latach 1976–1979. Inwestorem były Wrocławskie Zakłady Elektroniczne Mera-Elwro. Jego budowa związana była z działaniami socjalnymi zakładów, a powstałe tu mieszkania przeznaczono dla młodych małżeństw. W budynku znajdowało się 120 mieszkań. Był on nazywany także „domem rotacyjnym” lub „domem stażysty”, a także stosowano do niego określenie „zakładowego domu mieszkalnego”.
Historia
Powstanie budynku związane było z realizacją przez zakłady przedsięwzięć z zakresu opieki socjalnej i bytowej nad pracownikami. Była to jedna z kilku inwestycji przeprowadzonych w tamtym okresie[1]. Projektowanie budynku powierzono Jerzemu Tarnawskiemu[2]. Realizację robót budowlanych przeprowadzono pomiędzy 1976 a 1979 rokiem. Powstało tu 120 mieszkań, które zostały przeznaczone dla młodych małżeństw zawieranych przez pracowników Elwro. Skutkowało to częstymi zmianami w zamieszkaniu osób w budynku, co stanowiło przyczynek do powstania potocznego określenia budynku jako „dom rotacyjny”[1][3][4].
Budynek położony jest przy ulicy Aleksandra Ostrowskiego 1[6], na osiedlu Grabiszyn-Grabiszynek[7][8] we Wrocławiu, w obszarze dawnej dzielnicy Fabryczna[6][8]. Obszar, w którym leży, określany jest jako wielkie osiedla blokowe[9]. Otoczony jest ulicami: Klecińską (obwodnica śródmiejska Wrocławia), Grabiszyńską i Aleksandra Ostrowskiego[2][5][10], oraz nieruchomością, na której położony jest budynek dawnej przychodni zbudowanej przez Elwro dla pracowników w tym samym okresie czasu[1][11] przy ulicy Aleksandra Ostrowskiego 3[3]. Pomiędzy budynkiem a ulicą Grabiszyńską w ramach istniejącego tu zieleńca urządzono skwer, któremu nadano nazwę: skwer ELWRO[b][10][12][13]. W jego ramach umiejscowiono tu obelisk z inskrypcjami upamiętniającymi zakłady oraz figurkę w ramach wrocławskich krasnali, przedstawiającego postać siedzącą na liczydle, gdzie zakodowano datę otwarcia zakładów Elwro, tj. 1959 rok[12][13].
Nieco anegdotyczny wydźwięk ma historia ukształtowania balkonów w budynku. Projekt przewidywał ich częściowo przesłonięcie drewnianymi żaglami, wydzielającymi w ich ramach część osłoniętą i mniej widoczną z otoczenia, jak uzasadniał autor tego rozwiązania, żeby można było suszyć pranie bez epatowania przechodniów widokiem bielizny. W trakcie budowy jednak wykonawca zastosował na balkonach metalowe, zwykłe balustrady balkownowe, bez poinformowania projektanta. Jak on sam to wspomina, dopiero praca za granicami Polski uświadomiła mu, że są miejsca, gdzie z architektem ktoś się jednak liczy[2].
Współcześnie w budynku znajduje się między innymi sklep sieci Żabka[20].
Stosowane określenia
Do budynku w różnych publikacjach można znaleźć następujące, stosowane w nich, określenia:
StanisławS.BłaszkówStanisławS., Informator 1959-1979 Centrum Komputerowych Systemów Automatyki i Pomiatów MERA-ELWRO, Wrocław: Centrum Komputerowych Systemów Automatyki i Pomiarów Mera-Elwro, 1979, MTW—380/79(pol.).
ElizaE.Głowicka-WolskaElizaE., Odsłonili obelisk i skwer ELWRO, [w:] Wiadomości [online], Serwis Miasta Wrocław, 17 września 2015 [dostęp 2023-03-02](pol.).
KP Mera Elwro, MERA-ELWRO między VII a VIII zjazdem PZPR, Wrocław: Zakładowy Ośrodek Pracy Ideowo-Wychowawczej oraz dział KP Mera-Elwro, KAiW Oddział Wrocław, 1979(pol.).
IzabelaI.MironowiczIzabelaI., Analiza funkcjonalna osiedli Wrocławia, AFO, Badanie i publikacja współfinansowana przez miasto Wrocław (www.wroclaw.pl), Wrocław: Fundacja Dom Pokoju, 2016, ISBN 978-83-941467-3-3(pol.).
BronisławB.PiwowarBronisławB., MarianM.SnowarskiMarianM., WilhelmW.WojsznisWilhelmW., Ludzie w Elwro, wyd. Redakcja 16(pol.), Efektywnie doradzali: Eugeniusz Bilski, Sławomir Kutkowski, Bogdan Lewoc, Ruta Barbara Maćkowiak, Kazimierz Orlicz, Adam Urbanek.
Urząd Miejski Wrocławia, System Informacji Przestrzennej Wrocławia – Mapy, „geoportal.wroclaw.pl”, Jadwiga Brzuchowska, Wydział Planowania Przestrzennego Urzędu Miejskiego Wrocławia, Wrocław [dostęp 2023-03-01](pol.).strona główna serwisu
Zarząd Geodezji, Kartografii i Katastru Miejskiego we Wrocławiu, Geoinfo Portal (GIPortal2), ZGKiKM we Wrocławiu [dostęp 2023-03-03](pol.).
Żabka [online] [dostęp 2023-03-03](pol.).strona główna serwisu
Linki zewnętrzne
Ostrowskiego 1, [w:] Polska / woj. dolnośląskie / Wrocław / Grabiszyn / ul. Ostrowskiego Aleksandra [online], fotopolska.eu, ID:b10599 [dostęp 2023-03-02](pol.).
Budynek nr 1, [w:] Polska / Województwo dolnośląskie / Wrocław / Grabiszyn / ul. Ostrowskiego Aleksandra [online], dolny-slask.org.pl, ID: 537404 [dostęp 2023-03-02](pol.).