|
Budynek przy ulicy Powstańców 31 w Katowicach
Budynek przy ulicy Powstańców 31 w Katowicach – budynek w Katowicach, położony przy ulicy Powstańców 31, na terenie dzielnicy Śródmieście. Wzniesiony został w 1924 roku w stylu neobaroku z elementami modernizmu, a siedzibę ma w nim Zespół Wojewódzkich Przychodni Specjalistycznych w Katowicach. Historia  Gmach został wzniesiony w 1924 roku dla spółki handlowej Robur[1], na działce pomiędzy współczesnymi ulicami Powstańców, J. Lompy i Rybnicką[2]. Dokonywano w nim transakcji handlowych oraz prowadzono handel węglem kamiennym[3]. W latach 1939–1945 siedzibę miała tutaj niemiecka Tajna Policja Państwowa (niem. Geheime Staatspolizei – Gestapo)[2]. Katowickie biuro Gestapo oficjalnie utworzono 2 października 1939 roku[3] przy ówczesnej Strasse der SA 49[4]. Szef niemieckiej policji Heinrich Himmler okólnikiem z 7 listopada 1939 roku wyznaczył jako teren działania biura rejencję katowicką, a po utworzeniu prowincji górnośląskiej katowickie Gestapo podniesiono do rangi placówki kierowniczej. Pierwszym dowódcą został Emanuel Schäfer[5], a szczególnie okrutnie w historii miasta zapisał się ostatni z nich – Johannes Thümmler[6]. W budynku przy obecnej ulicy Powstańców 31 w Katowicach siedzibę miał także sąd doraźny[3] (niem. Standgericht) powołany 1 czerwca 1942 roku na podstawie rozporządzenia gauleitera Fritza Brachta[7]. Sąd ten był najważniejszym narzędziem nazistowskiego terroru na Górnym Śląsku, a kierowali nim aktualnie urzędujący szefowie katowickiego Gestapo[4]. Kierownictwo rezydowało na piętrach budynku, a w piwnicach torturowano więźniów. Ofiarami sądu doraźnego padło około 2 tys. osób, natomiast większa była liczba osób aresztowanych – w latach 1941–1943 było ich około 12 tysięcy[3], z czego większość z nich prawdopodobnie przewinęła się także przez pomieszczenia śledcze i cele w gmachu Gestapo[6]. Funkcjonariusze katowickiego Gestapo ewakuowali się tuż przed zajęciem Katowic przez Armię Czerwoną w styczniu 1945 roku[8]. Po II wojnie światowej[2], w latach 1945–1954 siedzibę miał tutaj Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Katowicach[9]. Został on zorganizowany pod koniec stycznia 1945 roku[10], a jego kierownikiem był płk Józef Jurkowski (właśc. Jungman)[11]. Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego zlikwidowano w grudniu 1954 roku[12], a jego kompetencje podzielono pomiędzy Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Komitet do spraw Bezpieczeństwa Publicznego[10]. Prawdopodobnie w 1954 roku gmach przy ówczesnej ulicy Powstańców 49 zmienił numerację na 31. Jeszcze w tym samym roku przeznaczono go na cele medyczne, a w piwnicach, gdzie torturowano wcześniej ludzi, umieszczono pracownie rentgenowskie[13]. 1 stycznia 1985 roku bazie zniesionego Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego powstał Zespół Wojewódzkich Przychodni Specjalistycznych w Katowicach, który od 1998 roku zaczął funkcjonować jako samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej[14]. W 1996 roku na ścianie budynku wmurowano tablicę pamiątkową poświęconą pomordowanym tam Polakom[1], ufundowaną przez katowicki oddział Związku Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego[2]. W styczniu 2011 roku pod tą tablicą odsłonięto sześć płyt z nazwiskami mieszkańców Katowic zamordowanych w KL Auschwitz[13]. Charakterystyka Jest to budynek przychodni lekarskich[15], w którym swoją siedzibę ma Zespół Wojewódzkich Przychodni Specjalistycznych w Katowicach[2]. Położony jest przy ulicy Powstańców 31 (róg z ulicami J. Lompy i Rybnicką) w Katowicach, na terenie dzielnicy Śródmieście[16]. Jest to obiekt murowany z cegły i tynkowany, czterokondygnacyjny z poddaszem, zwieńczony dachem czterospadowym mansardowym. Wzniesiony został w stylu neobaroku z elementami modernizmu[17] (bądź w stylu neoklasycyzmu[2]). Posiada portal kolumnowy, ozdobne obramienia okiem i mansard oraz fronton[17], w którym umieszczone jest godło górnicze[2]. Dodatkowo przed głównym wejściem znajdują się schody[18]. Powierzchnia zabudowy gmachu wynosi 1 299 m²[16]. Na fasadzie budynku znajduje się tablica pamiątkowa upamiętniająca Polaków torturowanych i zamordowanych przez Gestapo i Urząd Bezpieczeństwa[2], a także tablice upamiętniające mieszkańców Katowic zamordowanych w KL Auschwitz[13][19]. Gmach wpisany jest do gminnej ewidencji zabytków miasta Katowice. Dodatkowo objęty jest ochroną konserwatorską na postawie przepisów uchwalonego 28 maja 2014 roku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego[16]. Przypisy
Bibliografia
|
||||||||||||||||||||||||||||
