Bujnyj (1901)

Zobacz też: inne jednostki pływające o tej nazwie.

Bujnyj
Буйный

„Bujnyj” między 1902 a 1905 rokiem
Klasa	niszczyciel
Typ	Bojkij(inne języki)
Historia
Stocznia	Zakłady Newskie(inne języki), Petersburg
Położenie stępki	1901
Wodowanie	11 sierpnia?/24 sierpnia 1901
Rosyjska Carska MW
Nazwa	„Byczok” → „Bujnyj” (od 1902)
Wejście do służby	wrzesień 1902
Los okrętu	samozatopiony 15 maja?/28 maja 1905
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	350 ton
Długość	64 metry
Szerokość	6,4 metra
Zanurzenie	2,59 metra
Napęd
2 maszyny parowe potrójnego rozprężania 4 kotły, moc 5700 KM, 2 śruby
Prędkość	26 węzłów
Zasięg	1200 Mm przy prędkości 12 węzłów
Uzbrojenie
1 działo kal. 75 mm 5 dział kal. 47 mm (5 × I) 6 torped, 12–18 min
Wyrzutnie torpedowe	3 × 381 mm (3 × I)
Załoga	62–69
Multimedia w Wikimedia Commons

Bujnyj (ros. Буйный) – rosyjski niszczyciel z początku XX wieku, jedna z 22 zbudowanych jednostek typu Bojkij(inne języki). Okręt został zwodowany pod nazwą „Byczok” („Бычок”) 11 sierpnia^?/24 sierpnia 1901 roku w krajowej stoczni Zakłady Newskie(inne języki) w Petersburgu. W 1902 roku nazwę jednostki zmieniono na „Bujnyj”. Niszczyciel został wcielony do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego we wrześniu 1902 roku, z przydziałem do Floty Bałtyckiej. Podczas wojny rosyjsko-japońskiej okręt został przerzucony na Daleki Wschód i wziął udział w bitwie pod Cuszimą, podczas której został samozatopiony 15 maja^?/28 maja 1905 roku.

Okręt był jednym z 22 niszczycieli typu Bojkij(inne języki) zbudowanych w krajowych stoczniach, będących ulepszoną i powiększoną wersją zaprojektowanych w brytyjskiej stoczni Yarrow(inne języki) jednostek typu Sokoł^[1][2] . Zbudowany został w Zakładach Newskich(inne języki) w Petersburgu^[1][2] . Stępkę okrętu położono w 1901 roku, a zwodowany został jako „Byczok” („Бычок”) 11 sierpnia^?/24 sierpnia 1901 roku^[2] [a]. W 1902 roku nazwę jednostki zmieniono na „Bujnyj”^[3] .

„Bujnyj” był niewielkim, czterokominowym niszczycielem^[1][2] . Długość całkowita wynosiła 64 metry, szerokość 6,4 metra i maksymalne zanurzenie 2,59 metra^[1][b]. Wyporność jednostki wynosiła 350 ton^[1][4][c]. Okręt napędzany był przez dwie pionowe maszyny parowe potrójnego rozprężania o łącznej mocy 5700 KM, do której parę dostarczały cztery kotły Yarrow^[1][2] . Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 26 węzłów^[1][2] . Okręt mógł zabrać zapas węgla o maksymalnej masie 80 ton, co zapewniało zasięg wynoszący 1200 Mm przy prędkości 12 węzłów^[1][2] .

Uzbrojenie artyleryjskie okrętu stanowiły: umieszczone na nadbudówce dziobowej pojedyncze działo kalibru 75 mm Canet L/48 oraz pięć pojedynczych dział trzyfuntowych kalibru 47 mm Hotchkiss M1885 L/40^[1][2] . Jednostka wyposażona była w jedną dziobową stałą i dwie pojedyncze obracalne pokładowe wyrzutnie torped kalibru 381 mm, z łącznym zapasem sześciu torped^[1][2] . Ponadto okręt mógł zabrać na pokład 12–18 min^[1][2] .

Załoga okrętu liczyła 62–69 oficerów, podoficerów i marynarzy^[1][2] .

„Bujnyj” został wcielony do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego we wrześniu 1902 roku^[2] . Jednostka weszła w skład Floty Bałtyckiej^[5][6].

Od jesieni 1903 roku „Bujnyj” znajdował się w drodze na Daleki Wschód, w składzie zespołu dowodzonego przez kadm. Andersa Wireniusa(inne języki) (pancernik „Oslabia”, krążowniki „Dmitrij Donskoj”(inne języki), „Ałmaz” i „Aurora”, niszczyciele „Brawyj”, „Bodryj”, „Bystryj”, „Biedowyj”, „Biezupriecznyj” i „Blestiaszczij” oraz cztery torpedowce i trzy transportowce)^[7][8]. W trzecim dniu wojny rosyjsko-japońskiej znajdujące się na Morzu Czerwonym okręty dotarły do Dżibuti, lecz wobec ogłoszenia przez Francję neutralności musiały opuścić port i rozpoczęły powrót do kraju^[9]. „Bujnyj” znajdował się w drugiej grupie okrętów, która na początku marca 1904 roku trafiła na Morzu Śródziemnym na silny sztorm, który spowodował zatonięcie torpedowca Nr 221 i uszkodzenie niszczyciela^[9]. 27 lutego^?/11 marca grupa dotarła do Zatoki Suda, a następnie „Bujnyj” trafił na remont do Algieru, po przeprowadzeniu którego 10 maja^?/23 maja dopłynął do Kronsztadu)^[9][d].

Już 17 kwietnia^?/30 kwietnia 1904 roku rozpoczęto formowanie nowego zespołu okrętów przeznaczonego do wysłania na Daleki Wschód, który otrzymał nazwę II Eskadry Oceanu Spokojnego (jego dowódcą został mianowany kadm. Zinowij Rożestwienski)^[10]. Mimo różnicy zdań odnośnie celowości wysłania większości okrętów Floty Bałtyckiej w tak daleki rejs, 2 października^?/15 października port w Libawie opuściło 28 jednostek – siedem pancerników, sześć krążowników (dwa pancerne i cztery pancernopokładowe), osiem niszczycieli i siedem okrętów pomocniczych (w późniejszym czasie Eskadrę miało dogonić jeszcze sześć–siedem niegotowych w tym momencie okrętów)^[11]. Niszczyciele „Bujnyj” i „Biedowyj” weszły początkowo w skład 1. zespołu pancerników kadm. Rożestwienskiego, który tworzyły „Kniaź Suworow(inne języki)”, „Impierator Aleksandr III”(inne języki), „Borodino”(inne języki) i „Orioł”(inne języki), transportowiec „Korieja” i holownik „Rołand”^[12][13]. Po dotarciu na przełomie października i listopada do Tangeru Eskadra została podzielona: zespół wadm. Rożestwienskiego^[e] udał się w dalszy rejs drogą wokół Afryki, a zespół kadm. Felkerzama(inne języki) popłynął przez Kanał Sueski^[15].

Niszczyciele „Bujnyj”, „Brawyj”, „Bystryj”, „Biedowyj”, „Bodryj”, „Biezupriecznyj” i „Blestiaszczij” opuściły Tanger 16 października^?/29 października i 17 października^?/30 października, docierając po dwóch dniach do Algieru, a 23 października^?/5 listopada–24 października^?/6 listopada do Bizerty, skąd wraz z krążownikiem „Swietłana”(inne języki) udały się do Zatoki Suda, dopływając tam 27 października^?/9 listopada^[16]. Po długotrwałym postoju, wykorzystanym na uzupełnienie zapasów i bunkrowanie węgla, 8 listopada^?/21 listopada zespół kadm. Felkerzama udał się w stronę Port Saidu, docierając do portu 11 listopada^?/24 listopada^[16]. Niszczyciele jako pierwsze pokonały Kanał, dopływając do Suezu 13 listopada^?/26 listopada; nazajutrz całość zespołu udała się w dalszy rejs, docierając 20 listopada^?/3 grudnia do Dżibuti^[17]. Po uzupełnieniu zapasów paliwa i żywności 1 grudnia^?/14 grudnia okręty opuściły Dżibuti i skierowały się w kierunku wyspy Nossi-bé, przeprowadzając po drodze w rejonie Komorów ćwiczenia artyleryjskie; zespół dotarł do portu 15 grudnia^?/28 grudnia^[17]. Oprócz bunkrowania konieczne były naprawy i przeglądy maszyn i mechanizmów niszczycieli, gdyż w wyniku długiej, liczącej ponad 10 000 km podróży tylko stan techniczny „Biedowyja” i „Bodryja” umożliwiał samodzielne pływanie^[17]. 28 grudnia 1904^?/10 stycznia 1905 roku Nossi-bé osiągnął zespół wadm. Rożestwienskiego i nastąpiło połączenie sił II Eskadry Oceanu Spokojnego^[18]. Wobec upadku Port Artur okręty rosyjskie rozpoczęły długotrwały postój na redzie Nossi-bé, przeprowadzając co jakiś czas ćwiczenia w strzelaniu i manewrowaniu^[19]. W dalszy rejs Eskadra wyszła dopiero 3 marca^?/16 marca, obierając kurs na Cieśninę Malakka, wielokrotnie bunkrując węgiel na pełnym oceanie i docierając do jej wejścia 23 marca^?/5 kwietnia^[20]. Podczas rejsu przez Ocean Indyjski na niszczycielach występowały liczne awarie maszyn i mechanizmów, które spowodowały konieczność wzięcia ich na hol przez transportowce^[21]. 26 marca^?/8 kwietnia okręty rosyjskie minęły Singapur i dotarły 1 kwietnia^?/14 kwietnia do Zatoki Cam Ranh(inne języki)^[22]. Stamtąd, po przeprowadzeniu wielu ćwiczeń oraz uzupełnieniu zapasów węgla i pożywienia na pokładach okrętów, między 9 kwietnia^?/22 kwietnia a 13 kwietnia^?/26 kwietnia Eskadra przepłynęła do Zatoki Wan Fong, gdzie dalej odbywały się ćwiczenia i zaopatrywanie jednostek^[23]. 26 kwietnia^?/9 maja do Zatoki Wan Fong dopłynęła III Eskadra Oceanu Spokojnego pod dowództwem kadm. Nikołaja Niebogatowa(inne języki), łącząc się z siłami Rożestwienskiego^[24]. 1 maja^?/14 maja rosyjskie okręty wyruszyły w stronę Tajwanu, początkowo z niszczycielami na holu, jednak od 5 maja^?/18 maja z powodu możliwego kontaktu z siłami japońskimi niszczyciele rozpoczęły rejs o własnych siłach, oznaczone na kominach zmieniającymi się co dobę znakami rozpoznawczymi^[25].

12 maja^?/25 maja składająca się z 38 okrętów Eskadra skierowała się w stronę Cieśniny Koreańskiej^[26]. „Bujnyj” wchodził w skład 1. dywizjonu niszczycieli (wraz z „Brawym”, „Biedowym” i „Bystrym”), płynąc po lewej stronie pancerników 1. zespołu^[27]. Według wydanego przez Rożestwienskiego jeszcze 26 kwietnia^?/9 maja rozkazu nr 244, niszczyciele w nadchodzącym starciu miały pełnić funkcję ratowniczą wobec pancerników, gotowe do przyjęcia na swe pokłady ich dowódców i sztaby w obliczu uszkodzeń odniesionych podczas wymiany ognia artyleryjskiego z siłami głównymi przeciwnika^[28]. Rosyjskie okręty zostały wykryte przez Japończyków rankiem 14 maja^?/27 maja, którzy rozpoczęli przygotowania do bitwy^[29]. Około 10:00 główne siły Eskadry przyjęły szyk torowy, a krążowniki i niszczyciele miały osłaniać je przed spodziewanymi atakami torpedowców i niszczycieli wroga^[30]. Około godziny 13:00 rosyjskie siły główne przyjęły z powrotem szyk dwukolumnowy, a niszczyciele 1. dywizjonu („Bujnyj”, „Brawyj”, „Biedowyj” i „Bystryj”) wraz z krążownikami „Żemczug”(inne języki) i „Izumrud”(inne języki) zajęły pozycje po prawej stronie flagowego pancernika „Kniaź Suworow(inne języki)”^[31][32]. O 13:30 Rożestwienski nakazał zwrot w lewo i ponowne uformowanie sił głównych w jedną kolumnę, pociągając za sobą krążowniki i niszczyciele 1. dywizjonu^[33]. O 13:49 Rożestwienski wydał rozkaz otwarcia ognia w stronę wychodzących na kurs zbieżny pancerników japońskich z płynącym na czele „Mikasą”, które po kilku minutach również rozpoczęły ostrzał^[34]. Od godziny 14:45 „Bujnyj” i „Brawyj” uczestniczyły w akcji ratowniczej załogi zatopionego pancernika „Oslabia”, które mimo odniesionych od japońskiego ostrzału uszkodzeń wyłowiły ponad 380 osób^[35][36]. Między 17:00 a 17:30 dowodzony przez kmdr. por. Mikołaja Kołomiejcewa „Bujnyj” dostrzegł ciężko uszkodzonego „Kniazia Suworowa”, dobijając do burty płonącego pancernika^[37][38]. Na pokład niszczyciela trafił ranny wadm. Rożestwienski, szefa sztabu kmdra Clapiera de Colonguesa, sześciu oficerów i 15 członków załogi „Suworowa”, po czym „Bujnyj” popłynął w ślad za zespołem krążowników kadm. Enkwista (możliwości zabrania większej liczby osób nie było, gdyż na pokładzie okrętu znajdowało się 201 rozbitków z „Oslabii”)^[37][39]. Ranny Rożestwieński (w prawą łopatkę, w prawe biodro, w lewą stopę i w czoło), po opatrzeniu przez pokładowego lekarza, wydał dowódcy niszczyciela rozkaz płynięcia do Władywostoku^[37]. Około 18:00 „Bujnyj” zbliżył się do płynących na końcu kolumny zespołu kadm. Enkwista niszczycieli z podniesionym na rei sygnałem o przekazaniu dowodzenia Eskadrą kadm. Niebogatowowi^[40].

Po zakończeniu dziennego boju rosyjska eskadra wykonała zwrot na południowy zachód, chcąc uniknąć japońskich nocnych ataków torpedowych^[41]. Większość z jej dziewięciu niszczycieli była uszkodzona (w tym ciężko „Bujnyj”); podobnie uszkodzone były krążowniki^[41]. W nocy okręty Eskadry zostały rozproszone – okręt flagowy kadm. Enkwista „Oleg”(inne języki) przyspieszył do prędkości 18 węzłów i pociągnął za sobą pozostałe krążowniki i niszczyciele, które opuściły siły główne; większość okrętów nie mogła jednak utrzymać tej prędkości i zaczęły one w różnych miejscach zawracać (w tym „Bujnyj”), przez co jednak nie zdążyły dotrzeć do sił głównych kadm. Niebogatowa przed atakiem japońskich niszczycieli i torpedowców^[42][43]. W trakcie japońskiego ataku część uszkodzonych okrętów nie była w stanie utrzymać prędkości 13 węzłów, jaką rozkazał rozwinąć Niebogatow i zaczęły zostawać w tyle (pancerniki „Sisoj Wielikij(inne języki)”, „Admirał Uszakow”(inne języki) i „Nawarin”(inne języki), krążowniki „Dmitrij Donskoj” i „Swietłana” oraz niszczyciele „Bujnyj”, „Biedowyj”, „Groznyj” i „Bystryj”), oświetlając reflektorami morze w poszukiwaniu atakujących Japończyków^[44]. Około 22:30 rosyjskie okręty wyłączyły reflektory, których użycie zamiast pozytywnych dla zespołu efektów przyciągały tylko atakujące niszczyciele i torpedowce przeciwnika; na „Bujnym” doszło też do awarii systemu zasilania kotłów^[45]. Nad ranem 15 maja^?/28 maja stan techniczny zmierzającego samotnie w kierunku Władywostoku „Bujnyja” znacznie się pogorszył i groził zatonięciem, więc jego dowódca nadał przez radio wiadomość o konieczności przeokrętowania rannego Rożestwieńskiego^[46]. Sygnał odebrano na niszczycielu „Biedowyj”, który płynął razem z „Groznym” i krążownikiem „Dmitrij Donskoj”; okręty zastopowały w oczekiwaniu na „Bujnyja” i po jego dotarciu przetransportowano na pokład „Biedowego” rannego wiceadmirała oraz większość rozbitków z „Oslabii”^[47][48]. „Biedowyj” wraz z „Groznym” popłynęły pełną prędkością w stronę Władywostoku, a „Dmitrij Donskoj” pozostał przy ciężko uszkodzonym „Bujnym”, na którym doszło do kolejnej awarii prawej maszyny parowej i jednego z kotłów^[47]. Postanowiono o ewakuacji załogi i zatopieniu niszczyciela za pomocą materiałów wybuchowych, jednak wybuch nie nastąpił i „Dmitrij Donskoj” otworzył w kierunku „Bujnyja” ogień z dział kalibru 152 mm^[47][49]. Okręt zatonął o godzinie 11:30 w odległości 85 Mm na południe od wyspy Dagelet (na pozycji 36°10′N 131°10′E/36,166667 131,166667)^[47][49].

• BYCHOK (6102637). miramarshipindex.nz. [dostęp 2023-05-24]. (ang.).
• Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860–1905. Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene M. Kolesnik (red.). London: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 978-0-85177-133-5. (ang.).
• Józef Wiesław Dyskant, Andrzej Michałek: Port Artur Cuszima 1904–1905. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2005. ISBN 83-11-10209-0.
• Ivan Gogin: BOYKIY torpedo boats (1902 – 1907). Navypedia. [dostęp 2023-05-24]. (ang.).
• Jan Gozdawa-Gołębiowski: Od wojny krymskiej do bałkańskiej. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1985. ISBN 83-215-3259-4.
• Piotr Olender: Wojna rosyjsko-japońska 1904–1905. Działania na morzu. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2021. ISBN 978-83-8178-686-7.
• The Naval Annual, 1902. T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1902. (ang.).
• The Naval Annual, 1904. T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1904. (ang.).