Fregatę zbudowano w stoczni „Blohm und Voss” w Hamburgu (1909–1910) na zamówienie Deutscher Schulschiff Verein. W następnych latach odbywał – pod nazwą „Prinzess Eitel Friedrich” – szkolne podróże, letnią (kandydacką, po wodach europejskich) i zimową (na Morze Karaibskie). Po I wojnie światowej, został – postanowieniami traktatu wersalskiego – przekazany do Francji w ramach reparacji wojennych. Od roku 1922 należał do Société Anonyme de Navigation – Les Armateurs Français (Paryż); nie był eksploatowany. W roku 1926 fregata została przejęta przez Les Navires Écoles FrançaisSaint-Nazaire – zamierzano ją eksploatować pod nazwą „Colbert”, jednak tych planów nie zrealizowano. Na początku 1927 roku fregatę przejął baron Maurice de Forest, który planował jej przebudowę na jacht z napędem mechanicznym, jednak wkrótce zrezygnował i wystawił fregatę na sprzedaż[1].
Została zakupiona w lipcu 1929 roku przez polski Komitet Floty Narodowej i inne organizacje, poszukujące jednostki, która mogłaby zastąpić szkolny żaglowiec Lwów; zakupu dokonano za kwotę 7 tys. £, co stanowiło ok. 8% ówczesnej wartości[1].
Polską fregatę, początkowo nazwaną „Pomorze”[2], z trudnościami (omal nie zatonęła w Zatoce Biskajskiej) przeholowano do duńskiej stoczni w Nakskov, gdzie została odnowiona i przebudowana; m.in. wstawiono silnik spalinowy, wymieniono olinowanie i instalację elektryczną. Pod nazwą „Dar Pomorza”, nadaną dla upamiętnienia znacznego wkładu finansowego społeczeństwa Pomorza, przybyła do Gdyni 19 czerwca 1930 roku[1].
W 1977 roku widoczna stała się potrzeba kosztownego remontu i modernizacji żaglowca, połączonych z dostosowaniem konstrukcji do nowym wymogów bezpieczeństwa[4]. Koszt modernizacji miał być tylko kilka razy niższy od budowy nowego statku, wobec czego zdecydowano zbudować dla Wyższej Szkoły Morskiej w Gdyni nowy żaglowiec szkolny – późniejszy „Dar Młodzieży”. Kupnem „Daru Pomorza” zainteresowane były macierzysta stocznia Blohm + Voss, jak również armator ze Szwecji, zamiar jego przejęcia i przebudowy wyrażała też Wyższa Szkoła Morska w Szczecinie. Dzięki zaangażowaniu wielu osób, które na przełomie 1980/81 roku powołały Komitet Założycielski Muzeum Daru Pomorza, pod przewodnictwem Bolesława Mazurkiewicza doprowadzono jednak do zachowania żaglowca jako statku-muzeum[4]. Uzyskano zgodę władz państwowych i 16 listopada 1982 roku Wyższa Szkoła Morska przekazała żaglowiec Centralnemu Muzeum Morskiemu[4]. Po adaptacji dla celów muzealnych, dokonanej w Stoczni Remontowej Nauta, został on udostępniony do zwiedzania 27 maja 1983 roku[4]. Zjazd polskich muzealników w 1984 roku uznał otwarcie „Daru Pomorza” za najciekawsze wydarzenie muzealne poprzedniego sezonu[4].
Kalendarium 1909–1929
9 marca 1908 – położenie stępki pod kadłub przyszłego żaglowca; nr stoczniowy 202,
3 kwietnia 1909 – ukończenie budowy i przekazanie armatorowi,
12 października 1909 – przyjęcie do służby jako statek szkolny niemieckiej marynarki handlowej „Prinzess Eitel Friedrich”,
6 kwietnia 1910 – statek wyszedł z Hamburga w dziewiczy rejs do Kristiansand i Antwerpii pod dowództwem komendanta Richarda Dresslera,
1919 – przejęcie przez Francuzów i przeprowadzenie do portu Saint-Nazaire,
1926 – zmiana nazwy na „Colbert”,
1927 – zakup przez barona M. de Forest, z zamiarem przekształcenia w jacht oceaniczny[5].
Kalendarium po 1929
1929 – zakup z datków społecznych przez Pomorski Komitet Floty Narodowej,
26 grudnia 1929–10 stycznia 1930[5] – jako „Pomorze” pod dowództwem Konstantego Maciejewicza przepłynął na holu w dwóch etapach – prowadzony przez holenderskie holowniki „Poolzee” i „Witte Zee” – z Saint Nazaire do duńskiej stoczni w Nakskov na remont,
podczas remontu 1929/1930 – zmiana nazwy na „Dar Pomorza” (doświadczenia, zebrane przez stocznię Nakskov Skibsvaerft przy przebudowie żaglowca zaowocowały budową sławnego, pływającego do dziś pełnorejowca „Danmark”),
22 listopada 1931 – pierwsze przekroczenie równika,
16 września 1934 – 3 września 1935 – podróż dookoła świata pod dowództwem kpt.ż.w. Konstantego Maciejewicza-Matyjewicza; w dniu powrotu do Gdyni na stermaszcie statku zawisł wimpel o długości 39 metrów – symbol przebytych w czasie podróży 39 tys. Mm,
1974 – udział w Operacji Żagiel w Gdyni. W klasie A statek zajął w regatach czwarte miejsce,
1976 – udział w regatach Operation Sail w USA, zorganizowanych dla uczczenia 200-lecia podpisania amerykańskiej Deklaracji Niepodległości. Wspaniałe przyjęcie statku przez amerykańską Polonię,
1980 – pod dowództwem kpt. ż.w. Tadeusza Olechnowicza wygrał 2-etapowe regaty Operacja Żagiel 80 oraz zdobył Cutty Sark Trophy,
4 lipca 1982 – formalne wycofanie ze służby i przeniesienie bandery na Dar Młodzieży,
16 listopada 1982 – przekazanie Centralnemu Muzeum Morskiemu,
27 maja 1983 – otwarcie muzeum,
czerwiec 1986 – z pokładu pracowała radiostacja amatorska SP0DM wystawiona przez SP2ZCD – HKŁ Audion przy KH ZHP Gdynia,
18 lipca–20 lipca 2003 – w czasie zlotu żaglowców z pokładu pracowała radiostacja amatorska SN0OSG wystawiona przez SP2ZIE – Morski Klub Łączności SZKUNER,
10 października 2009 – uroczystość odnowienia chrztu „Daru Pomorza” (Gdynia),
październik 2009 – kilkudniowa okolicznościowa aktywność radiowa pod znakiem SN100DP z pokładu statku, zorganizowana z okazji setnych urodzin Daru Pomorza, przez pomorskich krótkofalowców, we współpracy z Centralnym Muzeum Morskim w Gdańsku.
Komendanci (kapitanowie)
Tradycja tytułowania kapitana żaglowca komendantem pochodziła z jego poprzednika – żaglowca STS „Lwów” i przeszła na następcę – „Dar Młodzieży”.
Funkcję komendanta pełnili[10]:
Plany i modele fregaty opublikowano w czasopiśmie Mały Modelarz[12].
Muzeum „Dar Pomorza”
Od 1982 Dar Pomorza jest Oddziałem Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku[13]. Zwiedzanie umożliwia poznanie historii statku, jego wyposażenia, pomieszczeń mieszkalnych praktykantów, załogi stałej oraz komendanta. W jednej z kabin oficerskich urządzono wystawę pamiątek z domu Karola Olgierda Borchardta, który był starszym oficerem Daru Pomorza w latach 1938–1939[14].
W 2016 Dar Pomorza zwiedziło prawie 138 tysięcy osób[15], w 2017 135.609 osób[16], a w 2019 125.605 zwiedzających[17].
W 2019 na nabrzeżu Pomorskim, niedaleko miejsca cumowania Daru Pomorza, usytuowano makietę fregaty ze stali nierdzewnej w skali 1:40, wykonaną we Wrocławiu przez Stanisława Wysockiego i jego syna Michała. Artystom udało się odwzorować strukturę przestrzenną żaglowca ze wszystkimi detalami nadbudówek, linami i fakturą drewnianego pokładu, a sam statek został ukazany z wypełnionymi wiatrem żaglami. Model ma 2 m długości i 1,1 m wysokości, a koszt jego wykonania wyniósł 120 tys. zł. Osadzony jest na kamiennym postumencie, na którym znajduje się informacja dla niewidomych w alfabecie Braille’a[18]. Również w 2019 w pływającym doku Gdańskiej Stoczni Remontowej przeprowadzono renowację poszycia kadłuba[19].
Filatelistyka
Poczta Polska wyemitowała 21 lipca 1980 r. znaczek pocztowy przedstawiający Dar Pomorza o nominale 8,4 złotego. Autorem projektu znaczka był Stefan Małecki. Obok żaglowca na znaczku widniał portret kpt. Konstantego Maciejewicza. Znaczek pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1994 r.[20]
↑Dar Pomorza > Historia statku. [w:] Strona internetowa Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku [on-line]. [dostęp 2013-09-14]. (pol.).
↑ abcdeMarek Twardowski. Zabiegi o zachowanie Daru Pomorza. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 2′97. II, s. 79-82, kwiecień-czerwiec 1997. Warszawa. ISSN1426-529X.
↑MarekM.TwardowskiMarekM., Fregata „Dar Pomorza”, Gdańsk: nakł. Wydawnictwa JSC, 2009, ISBN 978-83-89065-01-8, OCLC751215954 [dostęp 2019-03-02]. Brak numerów stron w książce
