Dzierzgoń

Dzierzgoń
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Widok Dzierzgonia od południa
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Powiat	sztumski
Gmina	Dzierzgoń
Prawa miejskie	7 kwietnia 1288
Burmistrz	Jolanta Szewczun
Powierzchnia	3,90 km²
Populacja (30.06.2023); • liczba ludności; • gęstość	; 4 962; 1272,30 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 55
Kod pocztowy	82-440
Tablice rejestracyjne	GSZ
	Położenie na mapie gminy Dzierzgoń Dzierzgoń
	Położenie na mapie Polski Dzierzgoń
	Położenie na mapie województwa pomorskiego Dzierzgoń
	Położenie na mapie powiatu sztumskiego Dzierzgoń
	53°55′24″N 19°21′05″E/53,923333 19,351389
TERC (TERYT)	2216014
SIMC	0932726
	Urząd miejskipl. Wolności 1; 82-440 Dzierzgoń
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Dzierzgoń (hist. Kiszporg, Kiszpork, niem. Christburg^[3]) – miasto w województwie pomorskim, w powiecie sztumskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Dzierzgoń. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa elbląskiego.

Według danych z 1 stycznia 2018 Dzierzgoń liczył 5413 mieszkańców^[4]^[5].

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 3,90 km²^[6].

Miejsce obrad sejmików województwa malborskiego do 1610 roku (obok Sztumu)^[7].

Położenie

Dzierzgoń leży w historycznych Prusach^[8], na obszarze dawnej Pomezanii^[9], a także na ziemi malborskiej^[10]. Pod względem etnograficznym stanowi także część Powiśla^[11].

Według regionalizacji fizycznogeograficznej Polski, miasto znajduje się na Pojezierzu Dzierzgońsko-Morąskim, stanowiącym część Pojezierza Iławskiego^[12].

Przez miasto przepływa rzeka Dzierzgoń.

Nazwa

Kronikarz Jan Długosz określił miejscowość jako Dzrezgon (25 IX 1429) oraz wymienił określenie funkcji komtura dzierzgońskiego jako Dzirzgouiensis (26 V 1429), Dzirgouensis (14 VI 1430) i dalej jako Dzyrgon, Dzirgon, Dzyrgon. W tekście pokoju toruńskiego pojawiła się nazwa Dzierzgon^[13].

Historia

Osobny artykuł: Historia Dzierzgonia.

Zabytki

Według rejestru zabytków NID^[14] na listę zabytków wpisane są:

kościół parafialny pw. św. Katarzyny, XIV, nr rej.: A-66 z 18.12.1956

Kościół Św. Trójcy i Św. Katarzyny, gotycki, z cegły, wznoszony etapowo od ok. 1310 r. do 1. poł. XIV w., odbudowany w 1682 r., przebudowany po 1730 r. (dobudowa kaplicy północnej) i w 1853 r. Pseudobazylika stropowa z wtopioną wieżą frontową, górą neogotycką.

barokowy zespół klasztorny reformatów, ul. Krzywa 5, XVII/XVIII, nr rej.: A-67 z 19.12.1956:
- kościół pw. Świętego Ducha

Cerkiew greckokatolicka Zesłania Ducha Świętego, zbudowana przed 1717 r. jako kościół klasztorny z wykorzystaniem wschodniej partii gotyckiej poprzedniej świątyni; budowla salowa z kaplicą od południa.

- klasztor

Klasztor od północy, zbudowany po 1678 r., wielokrotnie przekształcany, m.in. po 1832 r. i po 1929 r.; założenie czteroskrzydłowe, piętrowe z wirydarzem.

- ogrodzenie z bramą
cmentarz, ul. Elbląska, XIV-XVIII, nr rej.: A-1378 z 29.03.1993
kaplica pw. św. Anny, nr rej.: j.w.
cmentarz luterański, ul. Wojska Polskiego, k. XVIII, nr rej.: A-1248 z 17.08.1988
cmentarz żydowski przy szosie Dzierzgoń-Tywięzy, ok. 1800, nr rej.: A-1246 z 15.08.1988 i z 12.01.1990
spichrz, ul. Odrodzenia 4, pocz. XX, nr rej.: A-1398 z 30.07.1993
dom, ul. Odrodzenia 9, pocz. XX, nr rej.: A-1394 z 27.07.1993
dom, ul. Słowackiego 13, 1901, nr rej.: A-1400 z 30.07.1993
dom, ul. Traugutta 15, pocz. XX, nr rej.: 288/93 z 30.07.1993

Ponadto w Dzierzgoniu znajdują się ruiny zamku krzyżackiego.

Demografia

Według danych z 2 maja 2013 r. miasto miało 5564 mieszkańców^[15].

Piramida wieku mieszkańców Dzierzgonia w 2014 roku^[4].

Wspólnoty wyznaniowe

Osobny artykuł: Dekanat Dzierzgoń.

Miasta partnerskie

Ta sekcja od 2011-09 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Sport

Klub sportowy Powiśle Dzierzgoń (IV liga piłki nożnej)

Ludzie związani z Dzierzgoniem‎ ‎

Z tym tematem związana jest kategoria: ‎‎Ludzie związani z Dzierzgoniem‎.

Zobacz też

Przypisy

↑ admin | Polskie Zamki Gotyckie [online], zamkigotyckie.org.pl [dostęp 2017-11-22] [zarchiwizowane z adresu 2018-07-07] .
↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2023-11-29] (pol.).
↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
↑ ^a ^b Dzierzgoń w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.
↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-07-26. ISSN 1505-5507.
↑ Wojciech Kriegseisen, Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1991, s. 31.
↑ Roman Czaja: Małe miasta na zjazdach stanów pruskich do 1454 roku, w: „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Archeologia”, t. XXVIII, z. 349, red. Jerzy Olczak. Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń 2001, s. 101. ISSN 0860-1232, ISSN 0137-6616
↑ Wojciech Zawadzki: M. Józefczyk, Z dziejów religijnych Pomezanii w XVII wieku, Tom I. Synteza dziejów, Malbork 2012, ss. 404; Tom II. Źródła do dziejów XVII-wiecznej Pomezanii, Malbork 2013, ss. 501 – recenzja, w: „Studia Elbląskie”, t. XV, red. nacz. Stefan Ewertowski. Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Elbląskiej, Elbląg 2014, s. 439. ISSN 1507-9058
↑ Prusy Królewskie w drugiej połowie XVI wieku : suplement. Cz. 1, Mapy, plany, Warszawa 2021, k. 1.
↑ Dzieło najżywsze z żywych. Antologia reportażu o ziemiach zachodnich i północnych z lat 1919–1939, oprac. Witold Nawrocki. Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1981, s. 150. ISBN 83-210-0210-2
↑ Regiony fizycznogeograficzne Polski po zmianach w 2018 r. [online], warmaz.pl, 2018 [dostęp 2023-04-18] (pol.).
↑ GazdaG. Daniel GazdaG., Wielokulturowy Obiekt Warowny na Górze Zamkowej oraz Gród Cyplowy w Starym Dzierzgoniu. Studia i Materiały [online] [dostęp 2019-08-29] (ang.).
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2022-01-03] .
↑ BIP, Dzierzgoń: Gmina Dzierzgoń, 2 maja 2013 .
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2013-01-29] .

Linki zewnętrzne

Dzierzgoń, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 280 .
Strona internetowa miasta
Historia Żydów w Dzierzgoniu na portalu Wirtualny Sztetl
Dzierzgoń - Pojezierze Iławskie

[1] admin | Polskie Zamki Gotyckie [online], zamkigotyckie.org.pl [dostęp 2017-11-22] [zarchiwizowane z adresu 2018-07-07] .

[populacja2023-2] Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2023-11-29] (pol.).

[MP-3] Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)

[Populacja2018-4] Dzierzgoń w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[5] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.

[6] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-07-26. ISSN 1505-5507.

[7] Wojciech Kriegseisen, Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1991, s. 31.

[8] Roman Czaja: Małe miasta na zjazdach stanów pruskich do 1454 roku, w: „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Archeologia”, t. XXVIII, z. 349, red. Jerzy Olczak. Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń 2001, s. 101. ISSN 0860-1232, ISSN 0137-6616

[9] Wojciech Zawadzki: M. Józefczyk, Z dziejów religijnych Pomezanii w XVII wieku, Tom I. Synteza dziejów, Malbork 2012, ss. 404; Tom II. Źródła do dziejów XVII-wiecznej Pomezanii, Malbork 2013, ss. 501 – recenzja, w: „Studia Elbląskie”, t. XV, red. nacz. Stefan Ewertowski. Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Elbląskiej, Elbląg 2014, s. 439. ISSN 1507-9058

[10] Prusy Królewskie w drugiej połowie XVI wieku : suplement. Cz. 1, Mapy, plany, Warszawa 2021, k. 1.

[11] Dzieło najżywsze z żywych. Antologia reportażu o ziemiach zachodnich i północnych z lat 1919–1939, oprac. Witold Nawrocki. Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1981, s. 150. ISBN 83-210-0210-2

[12] Regiony fizycznogeograficzne Polski po zmianach w 2018 r. [online], warmaz.pl, 2018 [dostęp 2023-04-18] (pol.).

[13] GazdaG. Daniel GazdaG., Wielokulturowy Obiekt Warowny na Górze Zamkowej oraz Gród Cyplowy w Starym Dzierzgoniu. Studia i Materiały [online] [dostęp 2019-08-29] (ang.).

[14] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2022-01-03] .

[Charakterystyka_Gminy_Dzierzgoń-15] BIP, Dzierzgoń: Gmina Dzierzgoń, 2 maja 2013 .

[16] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2013-01-29] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]