|
Epoka żelazaEpoka żelaza – okres dziejów ludzkości następujący po epoce brązu, w której żelazo stało się głównym surowcem w wytwarzaniu narzędzi. Ramy czasowe epoki żelaza są różne i uzależnione od stref geograficznych, zróżnicowania kulturowego i rozwoju społeczno-gospodarczego. W znaczeniu historycznym trwa do dziś (w sensie archeologicznym skończyła się w XIII w.)[1]. Żelazo jest materiałem znacznie bardziej dostępnym niż brąz. Najpopularniejszym surowcem do wytwarzania żelaza w starożytności były tzw. rudy darniowe oraz błotne, w których zawartość żelaza wahała się od 30% do 50%. Występowały one przy powierzchni, więc były bardzo łatwe w eksploatacji. Rzadko sięgano do głębszych pokładów rud żelaza, gdyż wiązało się to z czasochłonnymi metodami górniczymi. Żelazo otrzymywano poprzez termiczną redukcję tlenków zawartych w rudzie i oddzielenie czystego surowca od zanieczyszczeń, w tym celu po wydobyciu rudy segregowano oraz oczyszczano konkrecje następnie poddając je procesowi prażenia z węglem drzewnym. W najwcześniejszym okresie wytopu dokonywano w ogniskach otwartych, a dopiero z biegiem czasu stosowano do wytopu dymarki. Żelazo umieszczano w piecu warstwowo na przemian z węglem drzewnym. Następnie rozgrzewano piec do temperatury 1300 stopni, ponieważ wtedy dochodziło do redukcji tlenków i utworzenia się metalu. W wyniku tego procesu otrzymywano metal w postaci łupki, zanieczyszczonej węglem drzewnym. Następnie w celu pozbycia się zanieczyszczeń przekuwano i podgrzewano łupki. Żelazo poddawano dalszej obróbce. Bardzo ważne w późniejszym procesie obróbki żelaza było nawęglanie oraz hartowanie. Najstarsze wyroby z kutego żelaza (głównie pochodzenia meteorytowego), pochodzą z XV i XIV wieku p.n.e. z terenów państwa Hetytów (Azja Mniejsza), skąd po roku 1180 p.n.e. żelazo przez Palestynę dotarło do Egiptu, i dalej do Mezopotamii i Iranu. Następnie na Kaukaz, w XII w. p.n.e. do Grecji oraz w XI–X w. p.n.e. do Italii. Do dalszych części Europy żelazo dotarło przez Półwysep Bałkański oraz Kaukaz. Kultury epoki żelaza Do najważniejszych europejskich kultur epoki żelaza należą:
Chronologia epoki żelazaNa terenach dzisiejszej Polski, wyróżnia się podział epoki żelaza na następujące okresy[2]: 1. Okres halsztacki – zwany wczesną epoką żelaza dzieli się na podokres
2. Okres lateński – zwany też przedrzymskim dzieli się na podokresy:
3. Okres wpływów rzymskich – zwany też rzymskim dzieli się na podokresy:
4. Okres wędrówek ludów – okres uznawany za kontynuację okresu rzymskiego dlatego wyróżniamy podokres:
Zobacz teżPrzypisy
Kontrola autorytatywna (etap epoki archeologicznej): |
