Humber FWD

Humber F.W.D.

Inne nazwy	Humber 4×4 Heavy Utility
Producent	Humber
Okres produkcji	1941–1945
Miejsce produkcji	Wielka Brytania
Następca	Land Rover Series I (w wojsku)
Dane techniczne
Segment	terenowy
Typy nadwozia	5-drzwiowe zamknięte ciężarowy furgon
Silniki	benzynowy R6 4,08 l, 85 KM
Skrzynia biegów	4-biegowa manualna, 2-stopniowy reduktor
Napęd	silnik z przodu, napęd tylny/dołączany 4×4
Długość	4293 mm
Szerokość	1880 mm
Wysokość	1956 mm
Rozstaw osi	2838 mm
Liczba miejsc	7[1] (inne dane: 6[2])
Dane dodatkowe
Pokrewne	Humber Snipe
Konkurencja	Dodge T207 GAZ-61 Horch 901
Multimedia w Wikimedia Commons

Humber FWD – brytyjski wojskowy samochód terenowy produkowany przez firmę Humber w latach 1941–1945. Podstawową wersją był osobowy samochód terenowy Humber 4×4 Heavy Utility, potocznie nazywany Box^[3] (pol. pudełko, skrzynka). Produkowany także w wersjach lekkiej terenowej ciężarówki o ładowności 8 cwt (400 kg) i ambulansu.

Samochód Humber FWD (Four Wheel Drive – ang. napęd na cztery koła, spotykana jest też pisownia F.W.D.) został skonstruowany na potrzeby Armii Brytyjskiej po wybuchu II wojny światowej. Konstrukcja wywodziła się częściowo z samochodu osobowego Humber Snipe, z którego zaadaptowano m.in. silnik, niezależne zawieszenie przednie i skrzynię biegów^[1]. Podstawową wersją był osobowy samochód terenowy klasy Heavy Utility – dosłownie: ciężki pojazd użytkowy (pełne oznaczenie: Car, Heavy Utility, 4x4 (FWD), Humber^[2]). Był on jedynym osobowym samochodem terenowym z napędem na wszystkie koła produkowanym w Wielkiej Brytanii w okresie wojny^[3]. Produkcja rozpoczęła się w maju 1941 i trwała do końca wojny^[4]; wyprodukowano ich ok. 6500^[1].

Humbery 4×4 Heavy Utility służyły głównie jako samochody sztabowe, czasami przewożące radiostację^[3]. Używane były podczas kampanii w Afryce Północnej i na zachodzie Europy. Wśród użytkowników była też m.in. górska służba ratownicza Royal Air Force^[1]. Samochody te uważane były za wytrzymałe i niezawodne^[3] i pozostały w użyciu do końca lat 50^[4]. Nie produkowano ich na rynek cywilny^[1].

Samochody Humber FWD używane były także w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie, m.in. w jako sztabowe w 2. Korpusie^[5].

Na tym samym podwoziu, co bazowy samochód terenowy, powstawały lekkie ciężarówki terenowe o ładowności 400 kg (Humber F.W.D. 8-cwt Personnel/G.S. Truck), wykorzystujące taką samą przednią część nadwozia, ze skrzynią ładunkową w tylnej części^[3]. Produkowano je jednak w niewielkiej liczbie^[1].

Produkowano także lekkie sanitarki terenowe (Humber Light Ambulance), karosowane przez firmę Thrupp & Maberly, która przed wojną wykonywała ekskluzywne nadwozia dla Humberów^[1]. Mogły one przewozić dwie pary noszy^[6]. Wyprodukowano ich ponad 1100^[7]. Na bazie ambulansu powstała niewielka liczba furgonów reporterów wojennych radia BBC z aparaturą nagrywającą Type C (planowano wyposażenie 24 takich pojazdów)^[7].

Firma Thrupp & Maberly wykonywała też na podwoziu F.W.D. limuzyny terenowe (cross-country saloon) z nadwoziem w stylu samochodu osobowego^[1]. Podwozie F.W.D. wykorzystano również do produkcji lekkich rozpoznawczych samochodów pancernych Humber LRC Mk.III^[3]. Warto zaznaczyć, że oprócz samochodów terenowych 4×4, produkowano też odmienne samochody Humber 4×2 Heavy Utility oparte na Humberze Snipe^[3].

Samochód w wersji Heavy Utility miał zamknięte pięciodrzwiowe metalowe nadwozie^[4] typu kombi, z tylną dwudzielną klapą o łamanej linii podziału – górna część z dwoma małymi oknami otwierała się do góry, dolna na dół. Posiadał dwa rzędy siedzeń (drugi mieścił dwa fotele pomiędzy wnękami kół) oraz dwa rozkładane dodatkowe siedzenia pod burtami w tylnej części, dla pasażerów siedzących tyłem do burt^[2]. Liczba miejsc wynosiła 7^[1] (lub 6 według innych danych^[2]). Tylny rząd siedzeń mógł być wymontowany, zwiększając przestrzeń ładunkową. Na oparciu przednich siedzeń był rozkładany stolik pod mapy. W samochodach późniejszej produkcji mógł być w tylnej części rozłożony namiot na stelażu, tworzący wraz z otwartymi klapami przedłużone miejsce do spania^[3]. Zmodyfikowane modele dla oficerów sztabu generalnego posiadały odsuwany dach, lampę do czytania map i bardziej komfortowe wnętrze^[3] (według niektórych informacji odsuwany dach miały też późniejsze modele samochodu)^[4]. Samochody używane w Afryce Północnej miewały stały dach zastąpiony przez zwijany brezentowy^[2]. Koło zapasowe przewożono na dolnej tylnej klapie^[3].

Napęd stały na tylną oś, napęd na przednie koła był dołączany przy niższym przełożeniu dwustopniowej skrzynki rozdzielczej^[1]. Według testów pisma The Autocar, na drodze osiągano prędkość podróżną 50 mph (80 km/h), prędkość maksymalna z załączonym napędem 4×4 wynosiła ok. 40 mph (64 km/h)^[1].

• Wymiary:^[3]
  • Długość: 4293 mm
  • Szerokość: 1880 mm
  • Wysokość: 1956 mm
  • Rozstaw osi: 2838 mm
  • Rozstaw kół: 1549/1543 mm (5'1"/5'¾") (przód/tył)
  • Prześwit: 241 mm
• Masa: 2 tony 7½ cetnarów^[1] (2413,1 kg)
• Masa całkowita: 2 tony 18 cetnarów^[3] (2946,5 kg)

• Silnik:
  • Humber – benzynowy, gaźnikowy, 6-cylindrowy rzędowy, dolnozaworowy^[8], chłodzony cieczą, umieszczony z przodu
  • Pojemność skokowa: 4086 cm³^[8]
  • Średnica cylindra × skok tłoka: 85 mm × 120 mm^[3]
  • Moc maksymalna: 85 KM przy 3400 obr./min
  • Maksymalny moment obrotowy: 2160 lbs/in^[4] (244 N•m)
• Skrzynia przekładniowa: mechaniczna 4-biegowa i bieg wsteczny
  • Przełożenia: I – 3,7:1, II – 2,48:1, III – 1,46:1, IV – 1:1, wsteczny – 3,7:1^[4]
• Reduktor terenowy: 2-stopniowy (wyższy – 1:1, niższy – 1,477:1)^[4]
• Sprzęgło: jednotarczowe, suche^[4]
• Napęd: 4x4 (stały na tylną oś, dołączany na przednią oś)
• Mosty napędowe: hipoidalne, przełożenie 4,88:1^[4]
• Zawieszenie:
  • przednie: niezależne, poprzeczne resory półeliptyczne, hydrauliczne amortyzatory^[4]
  • tylne: resory półeliptyczne, hydrauliczne amortyzatory^[4]

• Hamulec roboczy: hydrauliczny, na wszystkie koła^[3]
• Hamulec ręczny: mechaniczny na koła tylne^[3]
• Ogumienie o wymiarach 9,25 x 16 cali^[4]

• Prędkość maks.: ponad 80 km/h
• Średnie zużycie paliwa: 12 mil/galon^[3] (23,54 l/100 km)
• Średnica zawracania: 13,8 m^[3]

• David E. Jane: British Military Transport: Light Utilities, Lorries, Heavy General Service Trucks. Londyn: Almark Publishing Co. Ltd., 1978. ISBN 0-85524-308-2. (ang.).
• M.P. Conniford: Military Vehicle Data. No.6. Londyn: Bellona Publications, 1971. (ang.).
• G.N. Georgano: World War Two Military Vehicles Transport & Halftracks. Londyn: Osprey Automotive, 1998. ISBN 1-85532-406-7. (ang.).