Szkoła została założona w 1906 roku jako Cesarsko-Królewskie Gimnazjum V w Krakowie na podstawie decyzji cesarza Franciszka Józefa I. Uroczyste otwarcie szkoły nastąpiło 4 września 1906[1]. Szkoła mieściła się wtedy w budynku przy ul. Stanisława Stachowskiego 5 (późniejszej ul. Jana Kochanowskiego 5). Było to klasyczne gimnazjum męskie, w którym nauka trwała 8 lat. Pierwszym dyrektorem był dr Józef Winkowski, grono pedagogiczne liczyło 22 nauczycieli, a do szkoły uczęszczało 347 uczniów. Pierwsza matura odbyła się w 1911 roku[2] pod przewodnictwem c.k. radcy dworu Emanuela Dworskiego – inspektora krajowego szkół średnich. Sztandar szkoły został poświęcony w kościele oo. Karmelitów 25 maja 1913 roku.
W 1918 roku, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w związku z reformą systemu oświaty zrestrukturyzowano szkołę. Została ona podzielona na dwa szczeble: trzyletnie gimnazjum niższe i pięcioletnie gimnazjum wyższe. Zmieniono również nazwę na V Państwowe Gimnazjum Neoklasyczne[3]. Jeszcze w 1921 roku gimnazjum nie miało w nazwie Jana Kochanowskiego[4]. W 1925 roku pełna nazwa gimnazjum brzmiała V Państwowe Gimnazjum im. Jana Kochanowskiego w Krakowie[5][2]. Zarządzeniem Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z 1937 zostało utworzone „V Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Jana Kochanowskiego w Krakowie” (państwowa szkoła średnia ogólnokształcąca, złożona z czteroletniego gimnazjum i dwuletniego liceum), po wejściu w życie tzw. reformy jędrzejewiczowskiej szkoła miała charakter męski, a wydział liceum ogólnokształcącego był prowadzony w typie humanistycznym[6]. Pod koniec lat 30. szkoła funkcjonowała pod adresem ulicy Jana Kochanowskiego 5[6].
W czasie okupacji niemieckiej szkoła, podobnie jak pokrewne jej placówki, została zamknięta. Jednak nauczyciele i uczniowie nie przerwali działalności, prowadząc tajne nauczanie. Po zakończeniu II wojny światowej szkoła wznowiła działalność. W dniu 9 lipca 1945 roku rozpoczęto pierwszą powojenną maturę. Po reorganizacji szkolnictwa w latach 1945–1948 szkołę przekształcono w świecką i koedukacyjną Szkołę Ogólnokształcącą stopnia Licealnego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci nr 3. W roku szkolnym 1953/54 zmieniono nazwę szkoły na III Liceum Ogólnokształcące im. Jana Kochanowskiego. W 1958 roku szkołę przyjęto do tzw. „szkół stowarzyszonych” biorących udział w eksperymencie pedagogicznym UNESCO. Sześć lat później, w 1964 roku, otrzymała nowy sztandar, który jest przechowywany w Izbie Tradycji szkoły. Od 1996 roku szkoła używa nowego sztandaru, ufundowanego przez Radę Rodziców z okazji obchodów 90-lecia założenia liceum.
W związku z rozbudową krakowskiej dzielnicy Nowa Huta, w 1968 roku przeniesiono ją do budynku na osiedlu Wysokim 6. Było to związane z brakiem dostatecznej liczby szkół średnich w tej dzielnicy. 1 września przeniesiono szkołę, natomiast 10 października odbyła się uroczysta inauguracja działalności. Do nowego budynku przeszło z byłego grona pedagogicznego tylko czterech nauczycieli, w tym mgr Adam Roch-Kowalski, sportowiec i olimpijczyk.
20 kwietnia 1978 roku, z okazji X-lecia pracy szkoły w Nowej Hucie, Minister Oświaty i Wychowania odznaczył szkołę Medalem Komisji Edukacji Narodowej – najwyższym odznaczeniem oświatowym, a 11 października Zarząd Wojewódzki TPD przyznał szkole Dyplom Przyjaciół Dziecka. W grudniu 1979 roku sekretarz generalny UNESCO wyróżnił szkołę Medalem UNESCO za działalność w ramach szkół. Od 1979 roku liceum organizuje Festiwal Kultury Szkolnej tzw. FeKuSz, na którym uczniowie prezentują swoje możliwości artystyczne, natomiast od 1987 roku szkoła posiada swój hymn.
Osiągnięcia
Budynek III Liceum Ogólnokształcącego w wiosennej scenerii (przed remontem)Budynek III Liceum Ogólnokształcącego zimą (przed remontem)Dawny budynek III Liceum Ogólnokształcącego przy ul. Jana Kochanowskiego 5
Uczniowie szkoły angażują się w liczne konkursy i zawody międzyszkolne. Regularnie występują m.in. w „Biegu o szablę kpt. Antoniego Stawarza” – zawodach, w których udział bierze siedem najstarszych krakowskich liceów. Młodzież szkolna bierze także udział w tzw. „licealiadzie”, czyli zawodach sportowych dla szkół średnich. Szkolny chór również uczestniczy w konkursach i przeglądach muzycznych. Uczniowie często uczestniczą w olimpiadach przedmiotowych i konkursach na szczeblu wojewódzkim i ogólnopolskim. W latach 1990–2004 szkoła działała według autorskiego programu nauczania zaakceptowanego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej.
Liceum zostało poddane Badaniu dotyczącym rozwoju metodologii szacowania wskaźnika edukacyjnej wartości dodanej (EWD) za 2010 rok, który przeprowadziła Centralna Komisja Egzaminacyjna, w którym osiągnęło bardzo wysoki wynik[7].
W raporcie z ewaluacji problemowej przeprowadzonym przez Kuratorium Oświaty w Krakowie szkoła otrzymała poziom spełnienia wymagań B we wszystkich kategoriach, co oznacza wysoki poziom spełnienia wymogów dydaktycznych i administracyjnych stawianych przez Kuratorium[8].
↑ abRuch służbowy. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 13, s. 247, 15 sierpnia 1925.
↑Kubiś Adam, [w:] WładysławW.TyrańskiWładysławW., Kto jest kim w Krakowie : lokalne władze, urzędy, instytucje, środowiska : edukacja, zatrudnienie, pozycja zawodowa, działalność polityczna i społeczna, sympatie polityczne, rodzina, rozrywki i upodobania (dane z 1999 roku), Kraków: Krakowska Agencja Informacyjna, 2000, s. 171, ISBN 83-909309-2-7, OCLC47866363 [dostęp 2023-12-09].
