|
Język newarski, newari lub newar[2] (newari: नेपाल भाषा Nepal bhasza, również Newah bhaye) – język z grupy tybeto-birmańskiej rodziny języków chińsko-tybetańskich. Używany głównie przez ponad 800 tys. Newarów, zamieszkujących Dolinę Katmandu w Nepalu. Posiada bogatą tradycję literacką (zapoczątkowaną pod koniec XIV w., z pierwszymi zapiskami w XII w.)[3]. Zapisywany jest alfabetem dewanagari.
Mimo przynależności do rodziny chińsko-tybetańskiej, język newarski wykazuje też pewne podobieństwa do języków indoirańskich.
Do lat 60. XX w. pozostawał jednym z najbardziej znaczących języków Nepalu i służył jako lingua franca Doliny Katmandu (był przyswajany również przez osoby z zewnątrz)[4]. Dziś nie odgrywa dominującej roli w regionie[3]. Pomimo stosunkowo dużej liczby użytkowników uchodzi za zagrożony wymarciem. Zaobserwowano, że w większości rodzin nie jest przekazywany dzieciom[3]. Znajduje się pod presją języka nepalskiego, a także języka angielskiego[4][5].
Określenie „newari” ma charakter kontrowersyjny, gdyż zawiera w sobie sufiks -i (co bywa postrzegane jako przejaw „indianizacji” nazwy języka)[2].
System fonetyczny
Samogłoski
Spółgłoski
| क |
ख |
ग |
घ |
ङ
|
k
/k/ |
kha
/kʰ/ |
g
/g/ |
gh
/gʰ/ |
gn
/ŋ/
|
| च |
छ |
ज |
झ |
ञ
|
ch
/cɕ/ lub /ts/ |
chh
/cɕʰ/ |
j lub z
/ɟʝ/ lub /z/ |
jh lub zh
/ɟʝʰ/ lub /zʰ/ |
tra
/ɲ/
|
| ट |
ठ |
ड |
ढ |
ण
|
t
/ʈ/ |
th
/ʈʰ/ |
d
/ɖ/ |
dh
/ɖʰ/ |
n
/ɳ/
|
| त |
थ |
द |
ध |
न
|
t
/t̪/ |
th
/t̪ʰ/ |
d
/d̪/ |
dh
/d̪ʰ/ |
n
/n̪/
|
| प |
फ |
ब |
भ |
म
|
p
/p/ |
f
/f/ |
b
/b/ |
bh
/bʰ/ |
m
/m/
|
| य |
र |
ल |
व |
|
y
/j/ |
r
/r/ |
l
/l/ |
v
/v/ |
|
| श |
ष |
स |
ह |
|
sh
/ʃ/ |
sh
/ʃ/ |
s
/s/ |
h
/h/ |
|
| क्ष |
त्र |
ज्ञ |
|
|
ksh
/ɭ/ |
tra
/kʃ/ |
gny
/d̪n/ |
|
|
Przypisy
- ↑ David M.D.M. Eberhard David M.D.M., Gary F.G.F. Simons Gary F.G.F., Charles D.Ch.D. Fennig Charles D.Ch.D. (red.), Newar, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-06-05] (ang.).
- ↑ a b Genetti 2007 ↓, s. 10.
- ↑ a b c Driem 2007 ↓, s. 308.
- ↑ a b Bal GopalB.G. Shrestha Bal GopalB.G., The Sacred Town of Sankhu: The Anthropology of Newar Ritual, Religion and Society in Nepal, Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, 2012, s. 128, ISBN 978-1-4438-3770-5, ISBN 978-1-4438-3825-2 [dostęp 2023-09-21] (ang.).
- ↑ Genetti 2007 ↓, s. 12.
Bibliografia
- George vanG. Driem George vanG., South Asia and the Middle East, [w:] ChristopherCh. Moseley (red.), Encyclopedia of the World’s Endangered Languages, Abingdon–New York: Routledge, 2007, s. 283–348, DOI: 10.4324/9780203645659, ISBN 978-0-7007-1197-0, ISBN 978-0-203-64565-9, OCLC 47983733 (ang.).
- CarolC. Genetti CarolC., A Grammar of Dolakha Newar, Berlin–New York: Walter de Gruyter, 2007 (Mouton Grammar Library 40), DOI: 10.1515/9783110198812, ISBN 978-3-11-019303-9, ISBN 978-3-11-019881-2 [dostęp 2023-09-21] (ang.).
Linki zewnętrzne
|
