Juan Carlos I (2008)

Juan Carlos I

„Juan Carlos I” w Las Palmas w 2011 r.
Klasa	okręt desantowy-dok (LHD) / lotniskowiec
Historia
Stocznia	Navantia w Ferrolu
Położenie stępki	20 maja 2005
Wodowanie	10 marca 2008
Armada Española
Wejście do służby	30 września 2010
Los okrętu	w służbie
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	pełna: 27 560 t[1]
Długość	230,82 m
Szerokość	32 m
Zanurzenie	7,1 m maksymalne[1]
Napęd
siłownia w układzie CODLAG, dwa silniki elektryczne o mocy 22 000 kW, dwie śruby
Prędkość	21 węzłów (39 km/h)
Zasięg	9 000 Mm przy prędkości 15 węzłów[1]
Uzbrojenie
4 karabiny maszynowe kal. 12,7 mm[1]
Wyposażenie lotnicze
do 30 śmigłowców lub 12 samolotów AV-8B i śmigłowce
Załoga	295 marynarzy[2], personel lotniczy, desant
Multimedia w Wikimedia Commons

Juan Carlos I (L 61) – hiszpański uniwersalny okręt desantowy-lotniskowiec, znajdujący się w służbie od 2010 roku, zbudowany i zaprojektowany w Hiszpanii. Klasyfikowany oryginalnie jako Buque de Proyección Estratégica (okręt projekcji strategicznej). Jest największym okrętem w dziejach marynarki hiszpańskiej. Przejął zadania wycofanego ze służby w 2013 roku lotniskowca „Principe de Asturias”. Dzięki wyposażeniu i możliwościom, jednostka jest predestynowana także do udziału w operacjach humanitarnych. Stanowi jedyny okręt swojego typu w marynarce hiszpańskiej, natomiast na jego bazie zbudowano dwa okręty typu Canberra dla Australii i okręt dla Turcji.

Wyporność pełna okrętu sięga 27 560 ton, a długość całkowita 230,8 m. Napęd w układzie CODLAG stanowią pędniki azymutalne z silnikami elektrycznymi, dla których prąd wytwarzają silniki wysokoprężne i turbina gazowa, co pozwala na osiągnięcie prędkości 21 węzłów. W zależności od misji, może on przenosić do 30 śmigłowców lub 12 samolotów krótkiego lub pionowego startu i lądowania AV-8B Matador. Możliwości transportowe maksymalnie sięgają 170 pojazdów, w tym 46 czołgów, oraz 900 żołnierzy. Może również przenosić w doku cztery barki desantowe.

Program budowy nowego okrętu desantowego został zainicjowany przez sztab generalny marynarki w maju 2002 roku^[3]. Projekt powstał w Hiszpanii w biurze koncernu Navantia i został zatwierdzony we wrześniu 2003 roku^[4]. Zdecydowano się na budowę dużej jednostki, według podobnej koncepcji jak amerykańskie okręty klasy LHD typu Wasp lub francuskie desantowce typu Mistral – stanowiącej uniwersalny okręt desantowy z dokiem i ciągłym pokładem lotniczym, umożliwiającym operowanie śmigłowców, a także samolotów. Założono, że okręt będzie specjalnie przystosowany do operowania z niego samolotów krótkiego lub pionowego startu i lądowania, pełniąc rolę pomocniczego lotniskowca, uzupełniającego lekki lotniskowiec „Principe de Asturias”^[5]. W marcu 2004 roku podpisano umowę ze stocznią Navantia^[3]. Pierwsze czynności związane z budową rozpoczęto w styczniu 2005 roku^[5]. Budowę prowadzono metodą modułową, z bloków – blok nr 320 wykonano w Ferrolu, a blok nr 330 równolegle w stoczni w Fene, po czym został dostarczony do Ferrolu^[4]. Za datę położenia stępki przyjmowane jest rozpoczęcie cięcia blach w obu stoczniach^[5] – 20 maja 2005 roku^[6]. Pierwsze bloki stępki położono natomiast na pochylni 21 lipca 2006 roku^[5]. Okręt wodowano 10 marca 2008 roku, korzystając z najwyższego w tym roku przypływu, w obecności rodziny królewskiej – otrzymał on imię króla Hiszpanii Jana Karola I, a matką chrzestną jednostki została królowa Zofia^[7]. Po ukończeniu w czerwcu prób stoczniowych, 30 września 2010 roku nastąpiło podniesienie bandery, w obecności króla – patrona okrętu^[8]. „Juan Carlos I” następnie rozpoczął próby morskie, zaplanowane na kolejne 12 miesięcy^[8]. Wstępny budżet wynosił 360 milionów euro, jednakże okręt kosztował łącznie 462 miliony euro (około 600 milionów dolarów)^[9].

„Juan Carlos I” stał się największym okrętem w dziejach marynarki hiszpańskiej i największym zbudowanym w Hiszpanii^[5]. Określany był początkowo jako okręt projekcji strategicznej (hiszp. Buque de Proyección Estratégica)^[4]. Klasyfikowany jest jako okręt desantowy-lotniskowiec (hiszp. buque anfibio portaeronaves)^[2], a według klasyfikacji międzynarodowej NATO jako LHD (Landing Helicopter Dock – śmigłowcowiec desantowy-dok)^[3]. Zastąpił w służbie dwa stare okręty desantowe „Hernán Cortés” (L41) i „Pizarro” (L42) amerykańskiego typu Newport^[4]. Początkowo wspierał działania lotnicze jedynego hiszpańskiego lekkiego lotniskowca „Principe de Asturias”, a po jego wycofaniu ze służby w 2013 roku, przejął część obowiązków lotniskowca. Podkreśla się jednak, że traktowanie okrętu jako pełnowartościowego lekkiego lotniskowca jest utrudnione z uwagi na rozwijaną zbyt małą prędkość^[5]. Projekt „Juana Carlosa I” został jednak uznany za udany i oparto na nim następnie dwa okręty desantowe typu Canberra („Canberrra” i „Adelaide”) budowane dla Królewskiej Marynarki Australijskiej, a w 2016 roku rozpoczęto budowę także „Anadolu” dla Tureckiej Marynarki Wojennej^[10][11]. Hiszpania zamierzała początkowo zbudować drugi okręt tego typu, lecz plany te zarzucono w 2014 roku z powodów oszczędności^[12].

„Juan Carlos I” ma masywny kadłub o długości całkowitej 230,82 m, szerokości 32 m i wysokości burt do pokładu lotniczego 27,5 m^[1]. Wyporność pełna wynosi 27 560 t^[1]. Na prawie całej długości okrętu, z wyjątkiem rufy, ciągnie się pokład lotniczy o prostokątnym obrysie, wymiarach 201,9 × 32 m i powierzchni 5440 m²^[8]. Z lewej strony na dziobie pokład lotniczy przechodzi w skocznię o nachyleniu do 12°, dla wspomagania startu samolotów typu STOVL – jest to pierwszy przypadek zastosowania skoczni na okręcie innej klasy, niż lotniskowiec^[5]. Na pokładzie lotniczym wydzielono osiem stanowisk dla śmigłowców (sześć na lewej burcie i dwa na prawej: na dziobie i za nadbudówką)^[13]. Jednocześnie może z nich operować sześć śmigłowców średnich (wielkości AB 212, NH90 lub SH-3 Sea King) albo cztery ciężkie (jak CH-47 Chinook)^[8]. Oprócz ośmiu śmigłowców na stanowiskach, na pokładzie może być ustawione dalsze sześć średnich śmigłowców ze złożonymi łopatami wzdłuż nadbudówki oraz po jednym na podnośnikach lotniczych^[8]. Na prawej burcie na pokładzie lotniczym, typowo dla lotniskowców, umieszczona jest wąska, lecz długa i dość wysoka nadbudówka o gładkich pochyłych ścianach, mieszcząca większość pomieszczeń bojowych^[8]. W jej przedniej części na najwyższej kondygnacji znajduje się przeszklone główne stanowisko dowodzenia, a za nim z lewej strony nadbudówki, nad pokładem lotniczym, umiejscowione jest stanowisko kontroli lotów^[8]. Na dachu znajdują się trzy podstawy dla anten oraz dwa wyloty spalin, ukształtowane w formie graniastosłupów w celu zmniejszenia odbicia radarowego; na rufowej podstawie znajduje się niewielki maszt^[13]. Jeden podnośnik lotniczy umieszczony jest po prawej burcie przed nadbudówką, a drugi centralnie, na końcu pokładu lotniczego, który nie dochodzi do samej rufy okrętu^[13]. Podnośniki lotnicze mają udźwig 27 ton^[6].

Pod pokładem lotniczym znajduje się pokład hangarowy, na którym w części rufowej mieści się hangar o powierzchni 985 m², a w dziobowej pokład ładunkowy o powierzchni 1880 m² do transportu lekkiej techniki wojskowej^[8]. Uniwersalność okrętu zwiększa możliwość hangarowania na pokładzie ładunkowym także dalszych śmigłowców^[8], albo transportu pojazdów w hangarze^[14]. Może być hangarowane także 10 ciężkich śmigłowców Chinook, ze zdemontowanymi łopatami wirników^[8]. Niżej znajduje se pokład mieszkalny, a jeszcze niżej, ze względów statecznościowych, pokład ładunkowy o powierzchni 1480 m² do transportu ciężkiej techniki w rodzaju czołgów^[8][5]. Zatapialny dok, umieszczony w części rufowej tego pokładu, ma wymiary 69,3 × 16,8 m i powierzchnię 1165 m², zamykany jest od tyłu rampą o wymiarach 16,8 × 11,5 m^[8]. Pod sufitem doku znajduje się suwnica o udźwigu 18 ton, ułatwiająca załadunek na barki^[1]. Załadunek na dolny pokład bezpośrednio z nabrzeża umożliwiają dwie furty w prawej burcie z rozkładanymi rampami o nośności 65 ton^[1]. Komunikację między pokładami ładunkowymi zapewnia wewnętrzna skośna rampa przy lewej burcie, przeciwległej do furt burtowych, oraz podnośnik o udźwigu 16 ton^[14][a].

Załoga według oficjalnych danych składa się z 295 osób, w tym 31 oficerów, 53 podoficerów i 201 marynarzy^[2]. Inne źródła podawały 243^[1] lub 261 osób^[15]. Ponadto okręt zabiera personel lotniczy w zależności od misji, oraz desant. Pomieszczenia mieszkalne i rekreacyjne załogi i desantu (lub ewakuowanych osób) znajdują się w części dziobowej kadłuba i między pokładami ładunkowymi^[1]. Okręt posiada dobrze wyposażony blok szpitalny z dwiema salami operacyjnymi, izbą chorych na 56 łóżek i oddziałem intensywnej terapii na 8 łóżek^[1]. W jego skład wchodzi także m.in. gabinet dentystyczny, pracownia RTG, sala pierwszej pomocy i laboratoria. W razie potrzeby okręt może ewakuować do 1000 osób z obszarów katastrof humanitarnych^[1].

„Juan Carlos I” zabiera do zatapialnego doku cztery barki desantowe typu LCM-1E oraz 4-6 łodzi hybrydowych SuperCat^[8]. Barki LCM-1E konstrukcji hiszpańskiej, budowane od 2001 roku, mają wyporność standardową 56,6 t, długość 23,3 m i mogą przenosić jeden czołg lub dwa transportery opancerzone^[16]. Alternatywnie można zabrać cztery barki LCM-8 lub jeden poduszkowiec desantowy amerykańskiego typu LCAC^[8]. Może transportować 30 czołgów Leopard 2 lub innych, a w maksymalnej konfiguracji jeszcze 16 w doku zamiast barek^[14]. Może zabrać oprócz tego lżejsze pojazdy i około 900 żołnierzy desantu^[17]. Okręt może przewieźć ogółem do 170 różnych pojazdów lub 144 kontenerów TEU (76 na pokładzie dolnym i 67 na górnym)^[1].

Okręt nie ma stałej grupy lotniczej, lecz jej skład dobierany jest do wykonywanych zadań. Maksymalnie w misjach desantowych może przenosić do 30 średnich i ciężkich śmigłowców^[15]. Jako lotniskowiec przenosi 10–12 samolotów krótkiego lub pionowego startu i lądowania (V/STOL) AV-8B Matador (używanych przez 9. Eskadrę lotnictwa marynarki) lub w przyszłości F-35B oraz podobną liczbę śmigłowców^[15]. Bez śmigłowców okręt może zabrać do 19 AV-8B^[14]. Używane mogą być śmigłowce średnie, będące na wyposażeniu lotnictwa marynarki: Sikorsky SH-3 Sea King, Sikorsky SH-60B Seahawk, Agusta-Bell 212, i lekkie Hughes 500^[18]. Przede wszystkim jako śmigłowce transportowe bazują na nim SH-3D/W z 5. Eskadry, a także lżejsze AB-212 z 3. Eskadry^[19]. Operować z okrętu mogą także śmigłowce ciężkie wojsk lądowych CH-47 Chinook lub średnie NH90^[8] i Eurocopter Cougar oraz amerykańskie zmiennopłaty MV-22 Osprey^[20].

Uzbrojenie obronne okrętu jest ograniczone do minimalnych możliwości samoobrony i według literatury, tworzą je cztery działka GAM-B01 kalibru 20 mm oraz cztery karabiny maszynowe 12,7 mm^[1]. Oficjalne źródła Marynarki Hiszpańskiej jednak wskazują obecnie tylko na uzbrojenie w cztery karabiny maszynowe 12,7 mm^[2]. Możliwe jest zainstalowanie w przyszłości wyrzutni pocisków przeciwlotniczych bliskiego zasięgu RAM lub ESSM^[1].

Siłownia okrętu jest kombinowana, spalinowo-elektryczno-turbogazowa (układ CODLAG). Bezpośrednio napędzają go dwa gondolowe pędniki azymutalne ABB Azipod, z których każdy składa się z silnika prądu stałego Siemens o mocy 11 000 kW i dwóch śrub Schottel o średnicy 4,5 m umieszczonych w układzie tandem^[1]. Pędniki zamontowane są obrotowo pod rufą okrętu, który nie ma klasycznych sterów, i zapewniają bardzo dobrą manewrowość^[21]. Dodatkowo na dziobie znajdują się dwa stery strumieniowe^[21]. Prąd wytwarzają generatory elektryczne, napędzane przez jedną turbinę gazową rozpowszechnionego na świecie typu General Electric LM2500 o mocy 19 750 kW i dwa silniki wysokoprężne MAN Izar 6V32/40 o mocy po 7860 kW^[1].

Okręt ma bogate wyposażenie radioelektroniczne^[1]. Trójwspółrzędny radar Indra Lanza N pracujący w paśmie D, na maszcie dziobowym, umożliwia wykrywanie celów w odległości do 330 km i na wysokości do 31 km^[1]. „Juan Carlos I” ma dwa radary nawigacyjne – „cichy” radar Indra Aries, o małej mocy emisji, pracujący w paśmie I/J, oraz radar Northrop Grumman Sperry Marine VisionMaster FT, również pracujący w paśmie I/J^[1]. System radiolokacyjny Aries SAAS służy do śledzenia celów powietrznych, w tym pocisków przeciwokrętowych, a system Aries PAR do sprowadzania własnych statków powietrznych^[1].

Bojowe centrum informacji wyposażone jest w 12 konsol operatorskich podłączonych do systemu dowodzenia Scomba (pracującym w systemie Linux)^[1]. Rozbudowane są także systemy walki radioelektronicznej: system zakłócania pracy radarów Indra Rigel i system zakłócania łączności Mk 9500 Regulus^[1]. Okręt wyposażony jest w 6 wyrzutni celów pozornych Mk 36 SRBOC i holowaną pułapkę na torpedy akustyczne SLQ-25A Nixie^[1]. „Juan Carlos I” posiada także liczne systemy łączności radiowej i satelitarnej^[1].

Po wejściu do służby „Juan Carlos I” stacjonuje w bazie Rota^[15]. W lutym 2011 wziął udział w ćwiczeniach hiszpańskich sił desantowych ADELFIBEX 01/11 w Zatoce Kadyksu, z okrętami desantowymi „Castilla” i „Pizarro”^[22]. 8 lutego 2011 roku po raz pierwszy lądowały na nim śmigłowce (jako pierwszy SH-3D Sea King z 5. Eskadry)^[4]. 2 maja 2011 roku okręt wyruszył na dłuższy rejs próbny na Morze Śródziemne i tego dnia doszło na nim do pierwszego startu samolotu AV-8B Harrier z 9. Eskadry. Podczas trwającego ponad miesiąc rejsu odwiedził Las Palmas de Gran Canaria, Kartagenę, Tulon we Francji, Stambuł i Ceutę^[23].

W grudniu 2011 roku prowadzono próby operowania z okrętu śmigłowców ciężkich lotnictwa wojsk lądowych (FAMET) CH-47 Chinook^[24]. Okręt brał udział następnie w dalszych ćwiczeniach floty. W 2012 roku przeprowadzono próby operowania śmigłowców Tigre i Cougar lotnictwa FAMET^[25]. 17 września 2013 roku okręt otrzymał banderę bojową od królowej Hiszpanii Zofii podczas uroczystości w porcie w Kadyksie^[26].

W czerwcu 2014 roku testowano operowanie z okrętu amerykańskich zmiennopłatów MV-22 Osprey^[20]. Między 16 a 26 października 2014 roku okręt uczestniczył w manewrach NATO Noble Mariner 14 w Zatoce Kadyks, z okrętami z 16 państw, w tym Polski^[27]. Na początku 2015 roku okręt przeszedł pierwszy przegląd i remont w Rota^[12]. Podczas ćwiczeń NATO Trident Juncture w październiku i listopadzie 2015 roku zaokrętowano na „Juana Carlosa I” cztery MV-22 Ospreye z eskadry amerykańskiego Korpusu Piechoty Morskiej – był to pierwszy przypadek, kiedy eskadra lotnictwa USMC operowała z zagranicznego okrętu^[28]. Oprócz tego w skład grupy lotniczej wchodziło wówczas 6 hiszpańskich AV-8B Harrier i śmigłowiec AB-212^[28].

• Marcin Chała, Dariusz Czajkowski. Okręty desantowe typów Juan Carlos I i Canberra. „Morze, Statki i Okręty”. 5/2011. XVI (112), s. 10-15, maj 2011. Warszawa: Magnum-X. ISSN 1426-529X. 
• Andrzej Nitka. Juan Carlos I. Okręt nowych wyzwań. „Nowa Technika Wojskowa”. 4/2008, kwiecień 2008. Warszawa: Magnum-X. ISSN 1230-1655. 
• IHS Jane’s Fighting Ships 2015–2016. Stephen Saunders (red.). IHS, 2015. ISBN 978-0-7106-3143-5. (ang.).

• Juan Carlos I Landing Helicopter Dock, Spain. [dostęp 2012-06-06]. (ang.).
• Navantia: LHD 'Juan Carlos I' L-61. (hiszp.).