|
Kajetan Jaxa-Marcinkowski
Kajetan Jaxa-Marcinkowski krypt.: Jaxa M. K.; K. J. M.; Kaj. Jaxa Marc...; M... Jaxa K., (ur. około 1788 na Wołyniu, zm. 1832 w Warszawie) – polski poeta, grafoman, tłumacz i pedagog. ŻyciorysUrodził się przypuszczalnie na Wołyniu. Jego ojcem był Tadeusz Marcinkowski, podczaszy buski. Kajetan uczęszczał do szkoły w Międzyrzeczu Koreckim, a potem do Liceum Krzemienieckiego. Sławę poetycką zdobył w salonach ziemiaństwa wołyńskiego, bywając u Czackich, Jabłonowskich i Rzewuskich. W czasie kuratorii Tadeusza Czackiego, przez dwa lata był zastępcą wizytatora szkolnego w guberni wołyńskiej. Od 1818 w Warszawie, gdzie wprowadzony na salony przez J. Tarnowskiego, stał się wkrótce bywalcem obiadów literackich u Wincentego Krasińskiego, w którego pałacu niebawem zamieszkał. Pseudoklasycy warszawscy (z inspiracji K. Koźmiana i L. Osińskiego) uznali Marcinkowskiego za grafomana. Od 1820 do 1822 przebywał w Lublinie na zaproszenie Franciszka Morawskiego, a następnie u Czartoryskich w Puławach. Potem, dzięki staraniom K. Koźmiana, otrzymał posadę inspektora szkolnego w Płocku - jedynym warunkiem było nieogłaszanie przez Marcinkowskiego swych wierszy. Przed wybuchem powstania listopadowego poważnie zachorował, z objawami choroby umysłowej przewieziony do Warszawy, zmarł w szpitalu bonifratrów w 1832. Prawdopodobną przyczyną śmierci był obłęd. TwórczośćPierwszy zbiorek poezji Zabawy wierszem dla płci pięknej poświęcone, własne i tłumaczenia wydał w 1818 roku w Warszawie. Znajdował się w nim m.in. poemat heroikomiczny Gorset. Za sprawą tych poezji pseudoklasycy warszawscy uznali Jaxę-Marcinkowskiego za grafomana. Kolejne poezje wydał w 1819 roku w zbiorze Upominek dla młodzieży polskiej płci obojga, w Lublinie napisał utwory dramatyczne wierszem (Pszonka, Irena, księżna kijowska, Teraźniejsza przyjaźń). W osobnym tomiku wydał tłumaczenia poezji francuskiej, niemieckiej i rosyjskiej (Rozrywka w samotności). W 1826 roku w Warszawie wydał Rzeki polskie. Poema, pomniki sławy narodowej opiewające.... Posadę w Płocku Jaxa-Marcinkowski otrzymał pod warunkiem niepublikowania wierszy. Morawski, Dominik Lisiecki, Gustaw Olizar, Konstanty Gaszyński i Jan Ignacy Moll publikowali ośmieszające go wiersze, niekiedy podpisywane jego nazwiskiem. Później niektórzy krytycy bronili dzieła Jaxy przed zarzutami grafomanii – m.in. Zienkowicz i Paweł Hertz. Spotyka się opinie, że poziom literacki dzieł Jaxy-Marcinkowskiego nie odbiegał od przeciętnego, a drwiny i szyderstwa wzbudzała megalomania autora, będąca przypuszczalnie pierwszym objawem choroby psychicznej. Kajetan Koźmian pisał o nim w swoich pamiętnikach: „Marcinkowski był tak dziwnem, niepojętem i niepoprawnem zjawiskiem, że dziś każdy kto na jego portrecik w jednej tylko pozie deklamacyi podchwyconej zręcznym pędzlem Sokołowskiego spojrzy, od śmiechu mimowolnego utrzymać się nie może. Jakże więc nie przebaczać śmiechu i żartów tym wszystkim, którym się żyjąca jego osoba nastręczała, i w rozmaitych jedne od drugich śmieszniejszych położeniach nieustannie przed oczyma snuła?”[1] Ważniejsze dzieła
Liczne jego wiersze znajdowały się w rękopisie Biblioteki Krasińskich, sygn. 4476. Przekłady
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
|
||||||||||||
