|
Kazimierz Braun (reżyser)
Kazimierz Braun (ur. 29 czerwca 1936 w Mokrsku Dolnym) – polski reżyser teatralny, pisarz, profesor nauk humanistycznych[1].
Życiorys
Ukończył dwa kierunki studiów: filologię polską na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (1958) oraz reżyserię dramatu w Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie (1962). Doktoryzował się na UAM w Poznaniu (1971), stopień doktora habilitowanego nauk humanistycznych (ze specjalnością: teatrologia) uzyskał na Uniwersytecie Wrocławskim (1975), a w 1992 nadano mu tytuł profesora. W latach 1982–1986 był profesorem wizytującym na kilku uczelniach w USA, a od 1989 profesorem na University at Buffalo (stan Nowy Jork), obecnie emerytowanym[1].
Jako reżyser zadebiutował w teatrze w 1961, w telewizji w 1962. Reżyserował w Teatrze Polskim w Warszawie, Teatrze Wybrzeże w Gdańsku, Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, Teatrze im. Wilama Horzycy w Toruniu, Teatrze im. Ludwika Solskiego w Tarnowie, oraz za granicą m.in. w USA, Irlandii, Kanadzie, Niemczech. W latach 1967–1971 był dyrektorem artystycznym Teatru im. Juliusza Osterwy w Lublinie, w latach 1971–1974 dyrektorem naczelnym i artystycznym tamże, w latach 1975–1984, dyrektorem naczelnym i artystycznym Wrocławskiego Teatru Współczesnego, skąd został zwolniony przez władze z powodu działalności opozycyjnej. Od 1985 pracował i mieszkał w USA. Reżyserował m.in. w The Guthrie Theatre w Minneapolis, Odyssey Theatre w Los Angeles, Chicago Actors Ensemble, Kavinoky Theatre w Buffalo oraz na uniwersytetach[2].
Do jego najwybitniejszych prac zaliczano cykle
przedstawień według sztuk C. Norwida (13 widowisk)[3], T. Różewicza (19 widowisk)[4], Shakespeare’a (12 widowisk w językach polskim i angielskim)[5], oraz Dziady A. Mickiewicza (dwukrotnie) oraz Dżuma według A. Camusa i Anna Livia według J. Joyce’a i inne[2].
Wykładał m.in. na Uniwersytecie Wrocławskim, New York University, Uniwersytet Kalifornijski (kampus w Santa Cruz) i University at Buffalo. Prowadził warsztaty reżyserskie w USA, Polsce, Irlandii i Wielkiej Brytanii. Współpracował z zespołami polskimi w USA i Kanadzie[2]. Jest członkiem zwyczajnym Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie[6].
W swoich pracach teatralnych odwołuje się do tradycji Appii, Craiga, Wyspiańskiego i Osterwy. Tworzy przedstawienia w oparciu o swą ideę „Teatru wspólnoty”[7], dążąc do przemienienia aktorów i widzów w jedną twórczą grupę. Osiąga to poprzez wytworzenie specjalnych relacji międzyludzkich w czasie akcji widowiska, jak również budując przestrzeń teatralną, która łączy wszystkich obecnych. W swoich utworach prozatorskich i dramatycznych Braun posługuje się stylistyką i środkami wyrazowymi „fikcji historycznej”, w której prawdziwe zdarzenia i prawdziwe postaci służą jako fundament do zbudowania skomplikowanej rzeczywistości symbolicznej i duchowej. W swoich pracach poświęconych historii teatru wydobywa zależności między estetyką, a społecznym i politycznym kontekstem życia teatralnego. Tłumaczył z angielskiego, francuskiego i włoskiego na polski, oraz z polskiego, francuskiego i rosyjskiego na angielski[2].
Życie prywatne
Jego rodzicami byli Juliusz Braun, profesor, działacz katolicki, więzień stalinowski, oraz Elżbieta, z domu Korwin-Szymanowska (oboje zmarli w 1990). Stryjami Kazimierza byli Jerzy i Kazimierz, a ciotką (siostrą ojca) Jadwiga Domańska.
Ożenił się z Zofią Reklewską, córką Wincentego Reklewskiego, pisarką i teatrologiem. Ich dziećmi są Monika Braun, pisarka i nauczycielka akademicka, Grzegorz Braun, reżyser filmowy, publicysta, poseł IX i X kadencji oraz Justyna Braun, nauczycielka akademicka. Ich wnuczkami są Anna, Joanna, Aniela, Zofia, Elżbieta.
Kariera zawodowa (wybór)
Źródło[8]
- Asystent reżysera (Erwina Axera), Teatr Współczesny w Warszawie, 1958–1961
- Reżyser, Teatr Wybrzeże, Gdańsk, 1961–1964
- Reżyser, Teatr Polski w Warszawie, 1961–1964
- Reżyser, Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu, 1965–1967
- Dyrektor artystyczny, Teatr im. Juliusza Osterwy w Lublinie, 1967–1972
- Dyrektor naczelny i artystyczny, Teatr im. Osterwy, Lublin, 1972–1974
- Dyrektor naczelny i artystyczny, Wrocławski Teatr Współczesny, 1975–1984
- Docent, Uniwersytet Wrocławski, 1975–1985
- Docent, PWST Kraków/Wrocław, 1977–1985
- Visiting Professor, New York University, 1985
- Visiting Professor, Swarthmore College, 1985–1986
- Regents Professor, Uniwersytet Kalifornijski, 1986
- Associate Professor, University at Buffalo, 1987–1989
- Professor University at Buffalo, 1989–2016
- Profesor nauk humanistycznych, 1992[1]
Prace reżyserskie (wybór)
Źródło[9]
|
|
- 1961, Mrożek, Karol, Na pełnym morzu, Strip-tease, Gdańsk
- 1962, Norwid, Pierścień wielkiej damy, Warszawa (także Teatr Telewizji, 1963)
- 1962, Szaniawski, Dwa teatry (także Teatr Telewizji, 1972)
- 1963, Brecht, Kaukaskie kredowe koło, Gdańsk
- 1963, Shakespeare, Romeo i Julia, Warszawa
- 1965, Wyspiański, Wesele, Toruń
- 1967, Wyspiański, Noc listopadowa, Gdańsk
- 1968, Shakespeare, Hamlet, Lublin (także Wrocław, 1985)
- 1968, Norwid, Kleopatra i Cezar, Lublin (także Teatr Telewizji, 1968)
- 1970, Różewicz, Akt przerwany, Lublin (także Teatr Telewizji, 1970)
- 1970, Norwid, Za kulisami, Kraków (także Teatr Telewizji w 1966)
- 1971, Żeromski, Popioły, adaptacja reżysera, Teatr Telewizji
- 1972, Różewicz, Kartoteka (także Sofia, Bułgaria, 1978; SouthBend, Indiana, 1982)
- 1972, Wyspiański, Wyzwolenie, Lublin
- 1973, Różewicz, Stara kobieta, Lublin (także Teatr Telewizji, 1976; Dublin, Irlandia, 1983)
- 1976, Joyce, Anna Livia, Wrocław
- 1977, Gombrowicz, Operetka, Wrocław
- 1978, Mickiewicz, Dziady (pełny tekst), Wrocław
- 1979, Różewicz, Przyrost naturalny, adaptacja reżysera, Wrocław (także Chicago, 1989)
- 1982, Mickiewicz, Dziady, adaptacja reżysera, Wrocław
- 1982, Shakespeare, Wieczór trzech króli, Wrocław (także Esslingen, Niemcy, 1982)
|
- 1983, Camus, Dżuma, adaptacja reżysera, Wrocław (także Chicago, 1988)
- 1984, Różewicz, Pułapka, Wrocław
- 1986, Ionesco, Nosorożec, Minneapolis
- 1987, Różewicz, Odejście głodomora, Buffalo
- 1988, Witkacy, Szewcy, Los Angeles
- 1989, Shakespeare, Król Lear, Buffalo
- 1990, Kazimierz Braun, Królowa Emigrantka, Toronto
- 1991, Shakespeare, Jak wam się podoba, Buffalo
- 1995, Mrożek, Tango, Konxville, Tennessee
- 1996, Bolt, Oto jest głowa zdrajcy, Buffalo
- 1999, Shakespeare, Ryszard III, Buffalo
- 2003, Jerzy Braun, Europa, Tarnów
- 2004, Kazimierz Braun, Dzieci Paderewskiego, Buffalo
- 2006, Brandstaetter, Upadek kamiennego domu, Tarnów
- 2006, Różewicz, Kartoteka rozrzucona, Buffalo
- 2008, Braun, Opowieści Poli Negri, Toronto
- 2010, Claudel, Księga Krzysztofa Kolumba, Steubenville, Ohio
- 2011, Braun, Cela Ojca Maksymiliana, Tarnów
- 2012, Braun, Tajemnice Ordonki, Toronto
- 2012, Greene, Moc i chwała, adaptacja reżysera, Buffalo
- 2013, Shakespeare, Burza, Buffalo
Łącznie w latach 1961–2014 154 reżyserie
|
Książki naukowe (wybór)
Źródło[10]
- 1967, Teofil Trzciński, wraz z Zofią Reklewską-Braun, PIW, Warszawa
- 1971, Cypriana Norwida teatr bez teatru, PIW, Warszawa
- 1972, Teatr Wspólnoty, Wyd. Literackie, Kraków
- 1975, Nowy teatr na świecie, WAiF, Warszawa
- 1979, Druga Reforma Teatru, Ossolineum, Wrocław
- 1982, Przestrzeń teatralna, PWN, Warszawa
- 1984, Wielka Reforma Teatru, Ossolineum, Wrocław
- 1994, Teatr Polski 1939–1989, Semper, Warszawa
- 1996, A History of Polish Theatre 1939–1989, Greenwood Press, Westport, Connecticut
- 2000, Theatre Directing, Mellen Press, Lewiston, New York
- 2003, A Concise History of Polish Theatre, Mellen Press, Lewiston, New York
- 2005, Krótka historia teatru amerykańskiego, Wyd. UAM, Poznań
- 2010, Pani Scenograf. Jadwiga Pożakowska, Muzeum Narodowe, Gdańsk
- 2011, Bracia Adamowiczowie, wraz z Zofią Reklewską-Braun, Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego
- 2013, Mój teatr Różewicza, Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego
- 2014, Mój teatr Norwida, Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego
Łącznie w latach 1967–2014 21 książek naukowych
Utwory literackie (wybór)
- 1989, Pomnik, powieść, Instytut Literacki, Paryż
- 1993, Helena, rzecz o Modrzejewskiej, monodram, High Park Press, Toronto
- 1996, Pożegnanie z Alaską, powieść, PAX, Warszawa
- 1996, Rzecz o Norwidzie z jego słów utkana, monodram, Bernardinum, Pelplin
- 1999, Dzień świadectwa, powieść, Wyd. 4K, Bytom
- 2003, Ptak na szczudłach, opowiadanie, Wyd. A. Marszałek, Toruń
- 2005, Dzień świadectwa, powieść, wersja rozszerzona, wyd. Św. Wojciecha, Poznań
- 2006, Promieniowanie, dramat, Archiwum Emigracji, Toruń
- 2008, Dziesięć dni w PRL-u, wspomnienia, Norbertinum, Lublin
- 2011, Maximilianus, dramat, Wyd. Bratni Zew, Kraków
- 2013, Dobrzy księża, wraz z Zofią Reklewską-Braun, Bernardinum, Pelplin
- 2016, Dzwon na trwogę, powieść, Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa
- 2018, Płonący teatr, powieść, Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa
Łącznie w latach 1989–2011 20 utworów literackich (powieści, poezji, opowiadań, wspomnień)
Nagrody (wybór)
- 1963, Nagroda za reżyserię, Kaukaskie kredowe koło Brechta, Festiwal TPP w Toruniu
- 1964, Nagroda za reżyserię, Zaczarowane koło Rydla, Festiwal Teatrów w Telewizji
- 1965, Nagroda za reżyserię i opracowanie tekstu, Aktor Norwida, Festiwal Teatrów w Telewizji
- 1965, Nagroda za reżyserię i opracowanie tekstu, Aktor Norwida, Kaliskie Spotkania Teatralne
- 1966, Nagroda za reżyserię, Wesele Wyspiańskiego, Festiwal TPP w Toruniu
- 1970, Nagroda za inscenizację, Akt przerwany Różewicza, Kaliskie Spotkania Teatralne
- 1979, Nagroda specjalna za inscenizację, Operetka Gombrowicza, Międzynarodowy Festiwal Teatralny w Sitges, Hiszpania
- 1980, Złota Statuetka Fredry, Przyrost naturalny Różewicza, Wrocław
- 1980, Nagroda Fundacji Japońskiej, Tokio
- 1984, Złota Statuetka Fredry, Dżuma według Camusa, Wrocław
- 1986, Nagroda Kultury Niezależnej
- 1990, Nagroda Fundacji Guggenheima, USA
- 1996, Nagroda za najlepsze przedstawienie w Buffalo, Oto jest głowa zdrajcy Bolta
- 2000, Aurum Award, nagroda literacka, Toronto, Kanada
- 2001-2002, stypendium Fulbrighta - visiting scholar na Uniwersytecie Adama Mickiewicza[11]
- 2003, Nagroda Fundacji Władysława i Nelli Turzańskich, Kanada
- 2005, Doroczna Nagroda Kongresu Polonii Amerykańskiej
- 2004, Nagroda Ministra Edukacji Narodowej, Polska
- 2011, Złota Sowa Polonii, Wiedeń, Austria
- 2016, tytuł Honorowego Obywatela Miasta Tarnowa[12]
Ordery i odznaczenia (wybór)
Przypisy
- ↑ a b c Prof. dr hab. Kazimierz Braun, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2015-09-07] .
- ↑ a b c d Kto jest kim w Polsce, Edycja 1, Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984, s. 88–89. Edycja 2, 1989, s. 127. Edycja 3, 1993, s. 75. Edycja 4, Warszawa: Wydawnictwo PAI, 2001, s. 81–82; Kto jest kim we Wrocławiu, Wrocław: Wydawnictwo FOX, 1999, s. 43–44; Marta Fik, Trzydzieści pięć sezonów, Warszawa: WAiF, 1981. s. 291; Informator Nauki Polskiej. Uczeni polscy za granicą, tom 5, Warszawa: Ośrodek Przetwarzania Informacji, 2006, s. 35–36; Małgorzata Semil, Elżbieta Wysińska, Słownik Teatru Współczesnego, Warszawa: WAi F,1990, s. 38–39, drugie wydanie: Warszawa: PAN, Instytut Sztuki, 1980, s. 45–46; Złota Księga Nauk Humanistycznych, Gliwice: Mastermedia, 2013, s. 32; Theatrical Directors, Westport – London: Greenwood Press, 1994, s. 52–53; Who is Who in Polish America, New York: Bicentennial Publishing Corporation, 1996; Kazimierz Braun, International Artistic Advisor, Ambassador Theatre International Center, zoom.info, 2015; Five Thousand Personalities of the World, Raleigh, North Carolina: The American Biographical Institute, 1992, s. 50; International Who’s Who of Intellectuals, Cambridge, England: International Biographical Centre, 1992, s. 84–85; Men and Women of Distinction, Cambridge, England: International Biographical Centre, 1984, s. 56; Kazimierz Braun, Two Thousand Notable American Men, Raleigh, North Carolina: The American Biographical Institute, 1992, s. 36; Who’s Who in the World, Marquis Who’s Who, New Providence, New Jersey: A Reed Reference Publishing Company, 1994, s. 138; Kazimierz Braun, www.culture.pl [dostęp 2014-05-23]; Kazimierz Braun, www.poles.pl [dostęp 2014-05-23].
- ↑ Antoni Dunajski, Kazimierz Braun wobec Cypriana Norwida, w: Kazimierz Braun, Mój teatr Norwida. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014. s. 12–32.
- ↑ Justyna Hoffman, Grand Drame – Grand Théâtre w: Kazimierz Braun, Mój teatr Różewicza. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2013, s. 15–62.
- ↑ Kazimierz Braun, Z szekspirowskiego archiwum reżysera, w: Andrzej Żurowski, Szekspiromania, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2013, s. 103–121.
- ↑ Wybór członków Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie, Polskie Towarzystwo Naukowe na Ojczyźnie s. 140. docplayer.pl. [dostęp 2019-03-15].
- ↑ Justyna Hoffman, Wielki teatr wspólnoty we Wrocławiu, w: Droga Kazimierza Brauna, pod red. Justyny Brylewskiej, Toruń: Wyd. A. Marszałek 2006, s. 107–178; Krzysztof Sielicki, Podążać za sensem słowa, w: Horyzonty teatru. Szkice o twórczości Kazimierza Brauna, pod red. Elżbiety Kosarzeckiej, Toruń: Wyd. A. Marszałek, 2004, s. 129–140; Kazimierz Braun, Teatr Wspólnoty, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1972.
- ↑ Horyzonty teatru III. Bibliografia Kazimierza Brauna, oprac. Barbara Bułat, Toruń: Wyd. A. Marszałek, 2014, s. 5–8.
- ↑ Horyzonty teatru III. Bibliografia Kazimierza Brauna, oprac. Barbara Bułat, Toruń: Wyd. A. Marszałek, 2014, s. 278–294.
- ↑ Wojciech Kaczmarek, Kazimierza Brauna historia teatru, w: Szkice o twórczości Kazimierza Brauna, pod red. Elżbiety Kosarzeckiej, Toruń: Wyd. A. Marszałek, 2004, s. 55–77.
- ↑ Kazimierz Braun | Fulbright Scholar Program [online], fulbrightscholars.org [dostęp 2023-09-26] .
- ↑ a b Kazimierz Braun Honorowym Obywatelem Tarnowa. oficjalny portal miasta Tarnowa, 2016-10-23. [dostęp 2018-10-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-09)].
- ↑ Lista laureatów Medalu Zasłużony Kulturze Gloria Artis [online] [zarchiwizowane z adresu 2024-06-30] (pol.).
Bibliografia
- 1978, Witkowska-Lis Hanna, oprac. Teatr Współczesny Wrocław 1948–1978, Teatr Współczesny, Wrocław
- 1983, Kelera Józef, Wrocław teatralny 1945–1980, Ossolineum, Wrocław
- 1984, Żmudzki Andrzej (Jarosław Szymkiewicz), Sprawa Teatru Współczesnego, „Obecność” nr 7
- 1988, Roman Andrzej, Sabat Marian i in. oprac. Komedianci, rzecz o bojkocie. Editions Spotkania, Paryż
- 1989, Braun Kazimierz, Różewicz Tadeusz Języki teatru, Wyd. Dolnośląskie, Wrocław
- 1989, Schlatter Jim, Kazimierz Braun. University of Pennsylvania, Filadelfia
- 1993, Bereś Stanisław, Braun Kazimierz, Rozdarta kurtyna, Aneks, Londyn
- 1994, Tyszka Juliusz, Widowiska nowojorskie, Ars Nova, Poznań
- 1995, Grünberg Sławomir, Na pograniczu kultur (film), Telewizja Polska
- 2000, Teatr Drugiego Obiegu. Oprac. i red. Joanna Krakowska-Narożniak, Marek Waszkiel. Wyd. Errata, Warszawa
- 2004, Horyzonty teatru. Szkice o twórczości Kazimierza Brauna, pod redakcją Elżbiety Kossarzeckiej, Wyd. A. Marszałek, Toruń
- 2004, Sielicki Krzysztof, Lubelskie sezony Kazimierza Brauna, „Akcent” nr 1-2
- 2006, Horyzonty teatru II. Droga Kazimierza Brauna, pod redakcją Justyny Brylewskiej, Wyd. A. Marszałek, Toruń
- 2005, Przastek Daniel, Środowisko teatralne w okresie stanu wojennego. Instytut Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
- 2006, Mieszkowska Anna, Posłowie do: Kazimierz Braun, Promieniowanie, sztuka o Marii Skłodowskiej-Curie. Archiwum Emigracji, Toruń
- 2007, Braun Kazimierz, Listy na Babilon. Wyd. Kontekst, Poznań-Tarnów
- 2007, Michalczuk Joanna, Dramaturgia Kazimierza Brauna, „Ethos” nr 1-2, s. 349-357
- 2008, Braun Kazimierz, Dziesięć dni w PRL-u. Wyd. Norberinum, Lublin
- 2009, Reklewska-Braun Zofia, Urodziłam się pomiędzy. Wyd. Norbertinum, Lublin
- 2011, Żurowski Andrzej, Kreator teatralnej wspólnoty, „Świat tekstów” nr 9. s. 263-280
- 2013, Trygar Barbara, „Ja” w drodze do Wolności, Prawdy i Piękna. Aksjologiczne aspekty twórczości prozatorskiej Kazimierza Brauna. Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów 2013. (Praca doktorska)
- 2013, Kaczorowska Teresa, Dwunastu na trzynastego. Emigranci stanu wojennego, Związek Literatów na Mazowszu, Ciechanów
- 2013, Braun Kazimierz, Mój teatr Różewicza. Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów
- 2014, Braun Kazimierz, Mój teatr Norwida. Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów
- 2014, Horyzonty teatru III. Bibliografia Kazimierza Brauna, opracowała Barbara Bułat, Wyd. A. Marszałek, Toruń
- 2014, Bibliografia Kazimierza Brauna. Opracowała Barbara Bułat, w: Horyzonty Teatru IV. Wydawnictwo A. Marszałek, Toruń
- 2015, Michalczuk Joanna, „Teatr powinien być narzędziem Sprawy”. Wokół twórczości artystycznej Kazimierza Brauna, Repozytorium Uniwersytetu w Białymstoku
- 2017, Doświadczenie – przeżycie – kontemplacja. Pisarstwo Kazimierza Brauna, pod redakcją: Joanny Pasterskiej i Barbary Trygar, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
- 2021, Michalczuk Joanna „Dobry, mądry tekst jest naszym azylem”. Wokół korespondencji Tymoteusza Karpowicza i Kazimierza Brauna, „Ehos” , nr 34, s. 168-193
- 2023, Sielicki Krzysztof, Rewolucja po latach, „Teatr” nr 5
- Kowalczyk Janusz, Kazimierz Braun, „Mój” teatr Różewicza, https://culture.pl/pl/dzielo/kazimierz-braun-moj-teatr-rozewicza
Linki zewnętrzne
Identyfikatory zewnętrzne:
|
