|
Krystyna Różyska
Krystyna Janina Wincenta Różyska z domu Tołłoczko (ur. 21 października 1909 we Lwowie, zm. 21 września 2001 w Krakowie) – polska architekt i projektantka. ŻyciorysDzieciństwo i edukacjaUrodziła się 21 października 1909 we Lwowie[1]. Jej rodzicami byli Maria Róża Jorasz oraz Stanisław Karol Tołłoczko[2]. Urodziła się z chorobą kości, przez co musiała przejść operacje stawów biodrowych, aby móc w pełni sprawnie funkcjonować[3]. Wraz z ojcem wiele wędrowała po Karpatach Wschodnich i Tatrach[2][3]. W latach 1933–1938 studiowała na Wydziale Architektury Politechniki Lwowskiej. 3 grudnia 1938 roku otrzymała tytuł mgr inż. architektury[2]. Jej prace ze studiów prezentowane były w 1986 roku przez Muzeum Architektury we Wrocławiu, które organizowało wystawę ukazującą dorobek Wydziału Architektury Politechniki Lwowskiej inicjowaną przez Zofię Gunaris[2]. Przed II wojną światowąWraz z Fryderykiem Tothem i Janiną Reichert przygotowała projekt pomnika Józefa Piłsudskiego, który otrzymał od komisji I miejsce, za co otrzymali nagrodę pieniężną[2][4][5]. Miała przeprowadzać inwentaryzację pałacu Gołuchowskich, który był zniszczony po I wojnie światowej, jednak inicjatywa ta została odwołana z powodu agresji sowieckiej na Polskę[2]. Podczas II wojny światowejW 1939 rozpoczęła karierę naukową jako młodszy asystent u prof. Witolda Minkiewicza w Katedrze Architektury Monumentalnej na Wydziale Architektury Lwowskiej. Prawdopodobnie wtedy też poznała swojego przyszłego męża – Józefa Różyskiego[2]. Jej kariera naukowa została przerwana 1941 roku z powodu wkroczenia do Lwowa wojsk hitlerowskich[2]. W czasie wojny zainicjowała we Lwowie Warsztaty Artystyczne, podczas których projektowano i wytwarzano przedmioty z zakresu przemysłu i galanterii artystycznej. Różyska zajmowała się przede wszystkim modą i galanterią damską[2]. Po wojnie26 listopada 1945 w kościele parafialnym w Zakopanem wzięła ślub z Józefem Różyskim[2][6]. W latach 1945–1947 Różyska była zatrudniona jako nauczycielka w Państwowej Szkole Przemysłu Drzewnego[2]. Oprócz tego wciąż fascynowała się modą i galanterią damską, a wraz z mężem tworzyła przedmioty codziennego użytku, m.in. naczynia z drewna[2]. W 1946 roku została nagrodzona przez Ministerstwo Kultury i Sztuki za prace nadesłane na wystawę tkanin i przemysłu artystycznego w Warszawie[2]. W 1947 roku przyjęto ją do Związku Polskich Artystów Plastyków, a w 1950 roku otrzymała status członka zwyczajnego[2]. Różyscy byli założycielami pierwszej spółdzielni wzorcowej przemysłu artystycznego, która została później wchłonięta przez Zakopiańskie Warsztaty Wzorcowe[2][7]. W 1948 roku wraz z Anną Górską wygrała konkurs na budowę osiedla akademickiego UCS w Lublinie. Samodzielnie wykonała projekt, a wybudowane Domy Akademickie według jej koncepcji to: Amor (1949–1951), Babilon (1949–1952), Cebion (1951–1954), Dodek (1953–1966), Eskulap (1954–1956)[3]. W latach 1954–1956 była zastępcą przewodniczącego Koła Stowarzyszenia Architektów Polskich (SARP)[2]. W 1955 roku wraz z Anną Górską opublikowała w Architekturze artykuł o architekturze Podhala[8]. W latach 1951–1957 opracowała siedem projektów wstępnych, z których zostały wybrane projekty dolnej i górnej stacji kolejki gondolowej na Szyndzielnię, a ze względu na dużą przepustowość kolejki podjęła w latach 1953–1957 próbę projektu rozbudowy schroniska na Szyndzielni, dopełniając istniejącą architekturę o halę wyżywieniową w nowym skrzydle usytuowanym od strony południowo-wschodniej[2]. Przeprowadzka do Krakowa W latach 1959–1965 powstał zaprojektowany Miejski Pawilon Wystawowy w Krakowie, który stanowił wówczas pierwszą w Polsce nowocześnie zaprojektowaną przestrzeń wystawienniczą dla sztuki współczesnej[9]. W tym czasie Różyscy przeprowadzili się do Krakowa[2]. W latach 1966–1970 prowadziła w Krakowie adaptację zabytkowych wnętrz kamienic, które stały się siedzibami klubu Aktora SPATIF i Biura Orbis[2]. W latach 1963–1967 kierowała przebudową i adaptacją Hotelu Monopol[10]. W 1973 roku otrzymała dyplom uznania za zasługi w rozwoju Zakopiańskich Warsztatów Wzorcowych[2]. Na emetyturze W 1978 roku przeszła na emeryturę. Wciąż jednak projektowała, m.in. przejście piesze z ul. Asnyka na ul. Łobzowską i z ul. Basztowej na ul. Łobzowską (1984), mieszkania na Litewskiej i Krowoderskiej, zabudowę plombową przy al. Słowackiego. W 2001 roku brała czynny udział w konsultacjach przy konkursie na modernizację i nadbudowę Galerii Bunkier[2]. Zmarła 21 września 2001 w Krakowie i została pochowana w rodzinnym grobowcu na cmentarzu Rakowickim[2]. Wybrane realizacje
Odznaczenia
Przypisy
|
||||||||||||
