|
Małkowo
Małkowo (kaszub. Môłkòwò, niem. Malkau) – wieś kaszubska w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie kartuskim, w gminie Żukowo. ToponimiaNazwa wsi naprawdopodobniej pochodzi od imienia lub nazwiska Małk/Małek (osoba niewielkiego wzrostu), wskazuje na to końcówka -owo[3]. W dokumentach wieś Małkowo występowała pod różnymi nazwami. Jednymi z pierwszych źródeł pisanych wspominających wieś są zapisy wykonane podczas wizytacji Hieronima Rozrażewskiego w roku 1583, wieś została wtedy wymieniona jako Malkowo[4]. W XVII wieku wieś występowała pod nazwami Małkowo (1608), Mołkowo (1617), Molkowo (1619) oraz Malcowo (1645)[5]. W 1749 roku Georgius Schwengel opisał wieś pod nazwą Malkowo[4]. W słowniku geograficznym Królestwa Polskiego (1885) wieś opisywana jest pod nazwami Malkowy, Małkowo, Malkowo, niem. Mahlkau[6]. HistoriaXIV-XVI wiekHistoria miejscowości sięga XIV wieku, kiedy to w 1339 roku Dietrich von Altenburg przekazał ziemie wsi Janowi w zamian za zasługi dla zakonu krzyżackiego[6]. W 1380 roku w wyniku powstania nowej wsi Słupno (obecnie Młynek), wieś utraciła 21 włók (około 377 ha)[6][7]. W ciągu następnych lat wieś miała wielu właścicieli oraz stopniowo coraz większą jej część posiadał we własności zakon kartuzów[6]. Zakon posiadał całą wieś w roku 1437[6]. Przywilej sołecki został nadany wsi w 1547 roku[6]. Wizytacja Hieronima Rozrażewskiego w 1583 roku stwierdziła iż wieś zamieszkiwało w tamtym czasie 30 gburów[6]. XVII-XIX wiekWojny XVII i XVIII wieku spowodowały zahamowanie rozwoju wsi oraz jej ubożenie. W 1693 roku zakwaterowano we wsi 18 żołnierzy konnych z rozkazu Daniela Meiera[3]. Kolejnym dużym obciążeniem dla miejscowości była konieczność utrzymywania stacjonującej w miejscowości grupy polskiego wojska w 1701 roku[3]. Ze względu na pogorszającą się sytuację majątkową wsi, klasztor kartuzów do których należała miejscowość zmuszeni oni byli zastawić miejscowość w roku 1701 Kazimierzowi Czapskiemu, lecz udało się zakonnikom wykupić wieś 11 lat później[3]. Przed III wojną północną w Małkowie żyło 2 gburów i 5 chałupników, natomiast już w 1710 roku pozostał jedynie 1 gbur i 4 chałupników[3]. Wojna o sukcesje polską powodowała dalsze straty i ubożenie miejscowości[3]. Po rozbiorze Polski od 1778 roku do 1795 dzierżawcą Małkowa był Kazimierz Erdman von Brauneck[3]. Od tego momentu rozpoczął się proces odbudowy sytuacji ekonomicznej wsi oraz jej coraz większe zaludnianie. W 1789 roku we wsi znajdowało się 14 domostw, już w 1820 roku miejscowość zamieszkiwana była przez 120 osób[3]. W 1910 roku Małkowo zamieszkiwane było przez 169 mieszkańców, którzy w przeważającej większości byli Kaszubami[3]. W spisie sporządzonym w latach 1903-1909, właścicielem wsi jest Max Bölcke[3]. W zapisach wspomniano również o istniejącej na terenie wsi gorzelni parowej. W drugiej połowie XIX wieku powstał dwór[8]. Dzieje współczesneOstatnim właścicielem Małkowa przed rozpoczęciem II Wojny Światowej był Rudolf Boelcke[3]. Jego prochy zostały pochowane w miejscowości, a w miejscu pochówku postawiono głaz z wyrytym imieniem i datami urodzin oraz śmierci[3].  Miejscowość pod koniec wojny znajdowała się na trasie Marszu Śmierci z obozu w Stutthofie[3]. W czasie walk w trakcie operacji pomorskiej w okolicach miejscowości zginęło wielu żołnierzy niemieckich oraz radzieckich których chowano w zbiorowych mogiłach, ciała te po ustaniu działań wojennych ekshumowano i pochowano na cmentarzu wojennym w Żukowie[3]. W jednym z już nieistniejących domów Rosjanie stworzyli mały szpital dla rannych żołnierzy[3]. Po wojnie w miejscowości znajdowała się szkoła podstawowa ulokowana w dworze[3]. GeografiaPołożenieMałkowo jest sołectwem gminy Żukowo, położonym w centralnej części gminy, na północny zachód od Żukowa. Miejscowość jest oddalona od Gdańska o około 20km na zachód, a od Kartuz o 10 km w północno-wschodnim kierunku. Graniczy z sołectwami Żukowo-wieś, Pępowo, Miszewo oraz z gminą Przodkowo. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa gdańskiego. Według zaktualizowanego w 2018 podziału fizycznogeograficznego Jerzego Kondrackiego, Małkowo znajduje się w mezoregionie Pojezierza Kaszubskiego (314.51)[9].  GeologiaWieś leży na terenach polodowcowych, przez co na większości obszaru wsi występują gliny zwałowe oraz piaski i żwiry sandrowe powstałe w wyniku działalności zlodowacenia północnopolskiego[10]. KlimatWedług podziału Polski na regiony klimatyczne według W. Wiszniewskiego i W. Chełchowskiego miejscowość leży w regionie Pojezierza Pomorskiego[11]. Średnia roczna temperatura wynosi 7,9 °C[12]. Średnia suma opadów wynosi 747 mm[12]. Okres wegetacyjny wynosi 220 dni[13]. Flora i faunaW Małkowie występują lasy mieszane o strukturze zbliżonej dla lasów w powiecie kartuskim[10]. W drzewostanie dominują sosny pospolite wraz z dużym udziałem buku[14][15]. We wsi znajduje się jeden pomnik przyrody - 250-letni dąb szypułkowy[16][17]. Sposród ptaków spotykane są żurawie, czaple siwe oraz bociany białe, natomiast występujące ssaki to sarny, dziki oraz lisy[15]. HydrografiaMiejscowość znajduje się w zlewni Raduni. Przez wieś przepływa rzeka Mała Słupina - dopływ rzeki Radunia, która jest lewym dopływem Motławy, która wpływa do Martwej Wisły[10]. We wsi nie występują jeziora. DemografiaStruktura demograficzna mieszkańców Małkowa według Narodowego Spisu Powszechnego z 2021 roku[2].
GospodarkaW marcu 2024 roku we wsi zarejestrowanych było 155 podmiotów gospodarczych[18], najczęstszym profilem działalności są przedsiębiorstwa rolnicze. W miejscowości funkcjonuje główny zakład produkcyjny firmy Rockfin[19][20]. Znajdują się tu również dwa sklepy spożywcze[21]. Morfologia i zabytkiMorfologia wsiWieś zorganizowana jest wzdłuż głównej drogi (ulicy Pałacowej) od której odchodzą poboczne ulice z zabudowaniami. Układ Małkowa obecnie scharakteryzować można jako wielodrożnica. ZabytkiWe wsi nie znajduje się żaden obiekt wpisany do Wojewódzkiego Rejestru Zabytków[22]. Natomiast w Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków Archeologicznych widnieją 3 obiekty – Dwór w Małkowie pochodzący z 2 połowy XIX wieku, zespół dworsko-parkowy oraz park w tym zespole – oba powstały w tym samym okresie co dwór[8]. TransportKomunikacja autobusowaWe wsi znajduje się 7 przystanków autobusowych[23][24]:
Przewoźnikami obsługującymi regularne trasy autobusowe jest ZKM Gdynia (linia Z), ZTM Gdańsk (linia 126), Przewozy Albatros (linia Z27)[23][24][25] Transport drogowyPrzez miejscowość przebiega droga krajowa nr 20[26]. Na wschodniej granicy wsi przebiegać będzie Obwodnica Metropolitalna Trójmiasta[27]. TurystykaMiejscowość nie posiada tak wielu zabytków w porównaniu do okolicznych miejscowości, przez co nie jest chętnie wybieraną destynacją przez podróżujących. Przez wieś przebiega jeden szlak nordic walking[28]
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
