|
Marcelina Rościszewska
Marcelina Józefa Rościszewska (ur. 9 listopada 1875 w Lipawie, zm. 4 kwietnia 1949 w Krakowie) – polska działaczka niepodległościowa i pedagożka. ŻyciorysUrodziła się 9 listopada 1875 roku w Lipawie[1]. Była córką powstańców styczniowych[2], Jana Dąbrowskiego[3][4] (lub Dombrowskiego[1]) i Leokadii de domo Landsberg[1][5]. Do 1891 roku uczyła się w Instytucie Panien Szlacheckich w Białymstoku[1]. Naukę kontynuowała w paryskim Instytucie Panien Polskich[5][6], a później na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Paryskiego. We Francji opieką otoczyła ją Maria Gorecka[6]. Po powrocie do kraju wyszła za mąż za Seweryna Rościszewskiego. Małżeństwo miało dwóch synów[1][7]. Z początku włączyła się w tajne nauczanie w Płockiem, skąd pochodził jej mąż. Należała do Polskiej Macierzy Szkolnej. Angażowała się w działalność społeczną na wsi, zakładając patriotyczne chóry młodzieżowe, koła gospodyń wiejskich, spółdzielnię kobiet wiejskich i „łaźnię ludową” w Drobinie[1]. Po separacji z mężem, wyjechała w 1905 roku do Płocka[7]. Od 1908 roku, przez 25 lat kierowała tam szkołą średnią (od 1920: Państwowe Gimnazjum Żeńskie im. Reginy Żółkiewskiej). W okresie przedwojennym kontynuowała w szkole program tajnego nauczania[1], zatrudniając nielegalnie dodatkowych nauczycieli. W pracy nazywano ją „admirałem w peniuarze”[8]. Publikowała także artykuły o szkolnictwie oraz pracowała społecznie[1].  Podczas I wojny światowej zajęła się organizacją wsparcia dla legionistów[1][4]. 18 listopada 1918 roku[3] założyła Służbę Narodową Kobiet Polskich[1], do której w najprężniejszym okresie działalności należało 1200 kobiet[9]. Pod koniec tego samego roku została przewodniczącą nowo powstałego Płockiego Komitetu Obrony Lwowa[10]. Wzięła czynny udział w bitwie o Lwów[1], wyruszając 3 stycznia do tego miasta z pierwszymi 39 ochotnikami, zwerbowanymi przez Komitet Obrony[11] i wsparciem materialnym[4]. Jako komendantka Służby Narodowej zaangażowała się także w obronę Płocka podczas wojny polsko-bolszewickiej[1]. Zorganizowała, w prowadzonej przez siebie szkole, szpital polowy dla żołnierzy[12], zarządzała dostarczaniem amunicji, ewakuacją i opatrywaniem rannych[13]. Dzięki obeznaniu z terenem, przeprowadziła także pluton żołnierzy pod ogniem przeciwnika[11]. W uznaniu zasług została odznaczona Krzyżem Walecznych (1921), Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1921[1], Medalem Dziesięciolecia Odzyskania Niepodległości, Medalem Niepodległości (1937) oraz Złotym Krzyżem Zasługi[12]. Po wojnie, poza prowadzeniem gimnazjum żeńskiego, dalej udzielała się społecznie. Założyła Dom Inwalidów i Płocki Komitet Przysposobienia Kobiet do Obrony Kraju[14] oraz należała m.in. do Płockiego Towarzystwa Naukowego[1], Ligi Ochrony Powietrznej Państwa i Polskiego Czerwonego Krzyża[14]. W 1922 roku została matką chrzestną sztandaru 6 Pułku Piechoty Legionów[15]. W 1935 roku przeniosła się do Krakowa[1]. Po wojnie wraz z synem Lechem założyła uniwersytet ludowy w Szańcu pod Krakowem[14]. Zmarła 4 kwietnia 1949. Jej grób znajduje się w Będkowicach[16][17]. UpamiętnienieW 1992 roku została patronką I Prywatnego Liceum Ogólnokształcącego w Płocku[18]. Od 2013 roku uczniowie i nauczyciele Szkoły Podstawowej Specjalnej nr 24 w Płocku pieką ciastka „Marcelinki” w kształcie kapelusza Rościszewskiej. Ciastka rozdawane są później podczas obchodów Święta Niepodległości[19]. 30 września 2023 roku przy ulicy Tumskiej w Płocku (naprzeciw Młodzieżowego Domu Kultury) odsłonięto pomnik Marceliny Rościszewskiej bohaterki obrony Płocka przed bolszewikami w 1920 roku[20][21]. Przypisy
Bibliografia
|
||||||||||||||
