|
Mbende Jerusarema
Mbende Jerusarema – tradycyjny taniec wykonywany przez ludy Zezuru Szona zamieszkujące głównie dystrykty Murewa i Uzumba-Maramba-Pfungwe, w prowincji Maszona Wschodnia, we wschodniej części Zimbabwe. Tradycja w 2005 roku proklamowana została arcydziełem ustnego i niematerialnego dziedzictwa ludzkości, a w 2008 roku wpisano ją na listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO[1][2]. Charakterystyka Taniec Mbende Jerusarema charakteryzuje się akrobatycznymi i niezwykle zmysłowymi ruchami ciał wykonujących go kobiet i mężczyzn. W przeciwieństwie do innych tańców z Afryki Wschodniej nie opiera się on na skomplikowanym stawianiu kroków, ani na dużej liczbie akompaniujących bębniarzy[2][1]. Muzyce podczas Mbende Jerusarema nadaje rytm tylko jeden mistrz tego instrumentu, któremu współtowarzyszą mężczyźni grający na drewnianych kołatkach i kobiety, które klaszczą, jodłują i dmuchają w gwizdki[2]. Nie towarzyszą jej żadne śpiewy czy deklamacje[2][1]. Podczas tańca mężczyźni kucają, potrząsając obiema rękami, a nogami energicznie kopią w ziemię, naśladując ryjącego norę kreta[1]. Taniec Mbende Jerusarema wywodzi się zdaniem badaczy z tańca wojennego, tańca płodności, tańca myśliwskiego oraz tańca pogrzebowego, łącząc elementy każdego z nich[3]. Nietypowa nazwa tańca odzwierciedla jego skomplikowaną historię na przestrzeni wieków. Początkowo, w czasach przedkolonialnych, nosił on nazwę mbende lub dembe[4], co w języku shona oznacza kreta. Zwierzę to było uważane przez ludy Szona za symbol sił witalnych, seksualności i rodziny, a sam starodawny taniec – za taniec płodności[1][2]. Przybyli na te tereny misjonarze chrześcijańscy zdecydowanie potępiali jednak praktykę o tak jednoznacznie seksualnym wydźwięku. Dlatego też w 1899 roku taniec został zakazany na mocy ustawy o zwalczaniu czarów[3]. Lokalna społeczność obawiała się zaniku tradycji[1]. W 1910 roku rada starszych społeczności Zezuru Szona dla obejścia zakazu zmieniła nazwę tańca z mbende na Jerusarema[3]. Nowa nazwa, oznaczająca w języku shona Jeruzalem, miała nadać tańcu konotację religijną[4][1]. Stał się on bowiem elementem przedstawień opowiadających o narodzinach Jezusa w Jerozolimie (choć urodził się on w Betlejem) odgrywanych w okresie bożonarodzeniowym[4]. Współcześnie obie nazwy funkcjonują równolegle[3][1]. Taniec Mbende Jerusarema mimo potępienia przez misjonarzy przetrwał i pozostał popularny, będąc źródłem dumy i tożsamości ludu Szona oraz symbolem walki z rządami kolonialnymi[1]. Po uzyskaniu przez Zimbabwe niepodległości w 1980 roku taniec ten stał się jednym z symboli tego kraju[3]. Tradycja zmienia jednak stopniowo swój charakter, stając się egzotyczną atrakcją odgrywaną jako animacja dla odwiedzających Zimbabwe turystów lub będąc wykonywaną podczas partyjnych wieców, gdzie traci swój kontekst i pierwotne znaczenie. Również tradycyjne instrumenty, takie jak bębny mitumba, grzechotki czy gwizdki zastępowane są słabej jakości imitacjami[1][2]. Od 2008 roku w celu ochrony i promocji tańca oraz rozpowszechniania wiedzy i umiejętności jego wykonywania organizowany jest coroczny festiwal tańca Jerusarema Mbende, który odbywa się w mieście Murewa położonym na północny wschód od stolicy Zimbabwe, Harare. Obejmuje występy artystyczne, konkursy dla szkół, warsztaty dla nauczycieli oraz wystawy lokalnego rękodzieła i tradycyjnego jedzenia[4][5]. Przypisy
Linki zewnętrzne
|
||||||||||||||||||
