Tablica upamiętniająca prof. Mariana Falskiego umieszczona na ścianie Muzeum Elementarza w Kuźnicy Grabowskiej (2 września 2005)
Muzeum Elementarza im. prof. Mariana Falskiego w Kuźnicy Grabowskiej[1] – samorządowa instytucja kultury, jedyne w Polsce muzeum elementarza.
Historia
Muzeum Oświaty powstało na przełomie 2004/2005 roku w dawnym dworku rodziny Oxnerów[2][3] w Kuźnicy Grabowskiej, dla uczczenia 100. rocznicy utworzenia Związku Nauczycielstwa Polskiego[4]. Miejsce to wybrano, gdyż profesor Marian Falski – jako zięć Oxnerów – często tam bywał. Spod jego pióra wyszedł najpopularniejszy polski elementarz, z którego uczyły się czytać pokolenia Polaków. W muzeum zaaranżowano klasę szkolną z lat 50. XX wieku, wyposażoną w ławki z kałamarzami, tabliczki do pisania i granatowe fartuszki. Znajduje się też wystawa dawnych materiałów dydaktycznych, dzienników szkolnych, zeszytów itp.[5] W Kuźnicy Grabowskiej od 2005 obchodzi się rocznice urodzin Falskiego[6]. Rada Gminy Kraszewice w październiku 2020 podjęła uchwałę w sprawie utworzenia samorządowej instytucji kultury pod nazwą Muzeum Elementarza im. prof. Mariana Falskiego w Kuźnicy Grabowskiej (w organizacji). Dyrektorem nowo powstałej instytucji została Ewa Maląg[7]. W 2019 wydarzenie „Wspólne Czytanie Elementarza prof. Mariana Falskiego” objęła honorowym patronatem pierwsza damaIII RPAgata Kornhauser-Duda[8].
7 października 2021 w SenacieMarszałek Senatu RP prof. Tomasz Grodzki otworzył wystawę pt. „Elementarz dobrych wspomnień. W 140. rocznicę urodzin prof. Mariana Falskiego”. Inicjatorką wystawy była senator Ewa Matecka. Na wystawie, przygotowanej przez Muzeum Elementarza im. prof. Mariana Falskiego w Kuźnicy Grabowskiej, oprócz plansz ze zdjęciami i wspomnieniami prof. Falskiego zaprezentowane zostały wydania elementarza z różnych lat, dawna ławka szkolna i przybory do pisania[9]. Wystawa odwiedziła szereg miast[10][11][12][13]. 4 listopada 2021 muzeum gościło Ministra Edukacji i Nauki Przemysława Czarnka[14].
W listopadzie 2022 roku mieszkańcy Kuźnicy Grabowskiej wraz z samorządem Kraszewic zwrócili się do Rady Powiatu z petycją dotyczącą zbycia dworku na rzecz gminy. Podpisy złożyło pod nią ponad 230 osób. W lipcu 2023 Rada Powiatu w Ostrzeszowie wyraziła zgodę na sprzedaż dworku w Kuźnicy Grabowskiej gminie Kraszewice[15].
Zbiory i otoczenie muzeum
Zgromadzono tutaj elementarze wydane od 1910 do 1983 roku, a także przedwojenne przybory szkolne oraz świadectwa, zeszyty, lektury, harcerskie mundurki, odznaki, czapki i zdjęcia. W zbiorach jest m.in. Toruński Elementarz Polski z 1910 roku[16]. W Kuźnicy Grabowskiej można też zobaczyć „Elementarz dla szkół wiejskich” Mariana Falskiego[17][18][19][20] oraz pierwsze czytanki mieszkańców Grenlandii, Izraela czy Japonii[21]. Muzeum posiada zbiór czasopism dla dzieci („Miś”, „Świerszczyk”, „Płomyczek” i inne)[22].
Wystawa stała jest rekonstrukcją dawnej klasy. Na frontowej ścianie wiszą po bokach krzyża portrety marszałkaJózefa Piłsudskiego i prezydentaIgnacego Mościckiego. W dwóch rzędach stoją dawne ławki szkolne z otworami na kałamarze i wgłębieniami na pióra ze stalówką, jest staroświecka tablica i tabliczki, na których dzieci sporządzały rachunki. Można też obejrzeć dawne przybory szkolne i fartuszki z białymi kołnierzykami, z lat 60. I 70. XX w. Biurko (katedrę) nauczyciela wyposażono w dawny sprzęt piśmienniczy oraz okazały ręczny dzwonek szkolny. Mariana Falskiego przypominają też ciekawe archiwalne fotografie, wykonane podczas jego pobytów w Kuźnicy.
Przed Muzeum stoi drewniana statua jego patrona, która powstała na początku sierpnia 2016 r. podczas warsztatu dla młodzieży, który prowadził artysta rzeźbiarz Zdzisław Gotfryd. W otoczeniu dworku stoją wiekowe dęby, otaczające popiersie Chopina (odwiedzał radziwiłłowski pałac myśliwski w pobliskim Antoninie). Cztery z nich, stojące przed dworkiem, mają swoje imiona – jeden z nich to „Marian”[23].
W 2023 muzeum wspólnie z Urzędem Gminy w Kraszewicach wydało książkę „600 lat Kuźnicy Grabowskiej 1423–2023"[24]. 7 grudnia 2023 muzeum wspólnie z Radiem Poznań zorganizowało czytanie „Elementarza” Mariana Falskiego. W audycjach uczestniczyli politycy, samorządowcy, nauczyciele i uczniowie[25].
Działalność muzeum
Muzeum można zwiedzać indywidualnie i w grupach zorganizowanych[26]. Placówka gromadzi nowe eksponaty. Corocznie 7 grudnia organizuje wspólne czytanie „Elementarza” Mariana Falskiego[27].
Każdego roku muzeum w Kuźnicy Grabowskiej odwiedza ok. tysiąca osób[33].
Dnia 2 października 2024 roku Minister Edukacji Narodowej, Barbara Nowacka, uroczyście otworzyła w Kuźnicy Grabowskiej konferencję naukową poświęconą twórcy pierwszego Elementarza, profesorowi Marianowi Falskiemu. Poprzedzając to wydarzenie, odwiedziła również znajdujące się tam Muzeum Elementarza[34].
↑Sentymentalna podróż edukacyjna. "Lato z Radiem" w Muzeum Elementarza, [w:] Jedynka - polskieradio.pl, Jedynka - Polskie Radio [dostęp 2023-08-27](pol.).
