|
Muzeum Tatrzańskie im. dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem
 Muzeum Tatrzańskie im. dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem – wielooddziałowa instytucja kultury, współprowadzona przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, zarejestrowana w Państwowym Rejestrze Muzeów pod numerem 93/134[1]. Jedno z najstarszych muzeów w Polsce powołane przez Towarzystwo Muzeum Tatrzańskiego w 1889. Do grupy założycieli Muzeum należeli: Adolf Scholtze, dr Ignacy Baranowski, dr Władysław Florkiewicz i wiele innych osobistości. Muzeum posiada 11 oddziałów – w tym 7 w Zakopanem oraz po jednej w: Chochołowie, Czarnej Górze, Jurgowie i Łopusznej[2]. W przyszłości planowane jest otwarcie nowego oddziału - Muzeum Taternictwa i Narciarstwa[3]. Historia budynkuPierwszą siedzibą Muzeum był dom Jana Krzeptowskiego na Krupówkach 7, kolejną wybudowaną już z myślą o Muzeum był budynek przy ul. Chałubińskiego projektu Józefa Dziekońskiego ukończony w 1892 roku. Nawiązywał on stylistycznie do architektury góralskiej. Powstał na terenie przekazanym na rzecz Muzeum przez dzieci dra Tytusa Chałubińskiego. Współcześnie siedziba główna mieści się w Zakopanem przy ul. Krupówki 10, budynku zaprojektowanym przez Stanisława Witkiewicza i Franciszka Mączyńskiego, Projektanci długo nie mogli dojść do porozumienia, mediowała między nimi Bronisława Dłuska. W końcu budowa rozpoczęła się w 1913 roku, a zakończyła ostatecznie w 1924, z tym że dwa lata wcześniej oficjalnie otwarto budynek dla zwiedzających i przeniesiono tam kolekcje[4]. Budynek jest jedną z niewielu realizacji architektury murowanej w stylu zakopiańskim. Kolekcje i działyHistoria kolekcjiMuzeum Tatrzańskie powstało jako inicjatywa społeczna, nie mogło więc liczyć na subwencje lokalnych władz Królestwa Galicji i Lodomerii. Utrzymywało się z przekazów, darowizn, datków i wpływów z biletów. Z tego powodu nie było początkowo w stanie rozwinąć i wprowadzić spójnej polityki rozbudowy kolekcji. Nie zmienił tej sytuacji nawet fakt powstania w 1918 roku państwa Polskiego, bowiem przekazywane przez nowe władze dotacje były niewystarczające[5]. Pierwsze kolekcje na rzecz Muzeum przekazał dr Tytus Chałubiński, a były to: zbiory skał (1873–1887) i zielnik mchów (ponad 2700 okazów); na rzecz Muzeum przekazała zbiory z lat 1869–1887 (zebrane przez Władysława Kulczyńskiego) Komisja Fizjograficzna AU w Krakowie. Za pośrednictwem dra Chałubińskiego do Muzeum trafiły też pierwsze okazy fauny tatrzańskiej (ok. 400 sztuk) z kolekcji Antoniego Kocyana. Stanisław Drohojowski ofiarował zaś zbiory etnograficzne (1889 r.), które w 1896 roku wzbogacone zostały o przekaz Róży hr. Krasińskiej, w 1906 – o 250 obiektów z kolekcji Zygmunta Gnatowskiego, a w 1921 – o przekaz Marii i Bronisława Dembowskich. Zbiory etnograficzne rozbudowywane były również w związku z działalnością Sekcji Ludoznawczej Towarzystwa Tatrzańskiego[6]. Dzieje zbiorów sztuki Muzeum Podhalańskiego to również historia biografii artystów, którzy w Zakopanem pomieszkiwali i tworzyli: Wojciech Gerson, Walery Eliasz-Radzikowski, Stanisław Witkiewicz i Witkacy, Władysław Skoczylas, Zofia Stryjeńska, Rafał Malczewski, Wojciech Brzega, Wojciech Weiss, Stanisław Gałek i wielu innych[7]. Działalność wystawiennicza w budynku obejmuje ekspozycję stałą oraz wystawy czasowe. 21 stycznia 2023 r. w odnowionym gmachu Muzeum otwarto na nowo zaaranżowaną, stałą wystawę historyczno-etnograficzną i przyrodniczą. Jest to już piąta z kolei stała ekspozycja muzealna urządzona w tym budynku i zarazem siódma w historii Muzeum Tatrzańskiego[8].  KolekcjeMuzeum kolekcjonuje obiekty z zakresu:
Ponadto muzeum gromadzi literaturę tatroznawczą (ok. 30 tys. woluminów) i nieregularnie wydaje „Rocznik Podhalański”. DziałyDziałalność Muzeum prowadzona jest w działach:
Status Muzeum Narodowego30 grudnia 2020 Minister Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu prof. Piotr Gliński podpisał z Marszałkiem Województwa Małopolskiego Witoldem Kozłowskim i dyrektorem Muzeum Tatrzańskiego Anną Wende-Surmiak 7-letnią umowę o współprowadzeniu Muzeum przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Tym samym od 1 stycznia 2021 Muzeum Tatrzańskie zostało podniesione do rangi Muzeum Narodowego[9]. Dyrektorzy[10]
Ludzie związani z MuzeumBronisław Piłsudski – stworzył w ramach Towarzystwa Tatrzańskiego Sekcję Ludoznawczą, której członkowie w kadrze przez niego opracowanych założeń programowych realizowali etnograficzne badania terenowe na obszarze Podhala, Orawy, Spisza. Piłsudski jako doświadczony muzealnik[12] opracował dla Muzeum Tatrzańskiego problematykę ekspozycji etnograficzne[13]j, był pomysłodawcą muzealnego czasopisma (,,Rocznik Podhalański”)[14]. Przekazał do Muzeum 168 artefaktów[15]. Część postulatów Piłsudskiego zrealizowana została dopiero po II wojnie światowej. Stanisław Witkiewicz – zaprojektował wille „Oksza” (dla Bronisławy i Wincentego Korwin-Kossakowskich), Koliba (dla Zygmunta Gnatowskiego), aktualne siedziby dwóch oddziałów Muzeum Tatrzańskiego: Galeria Sztuki XX wieku i Muzeum Stylu Zakopiańskiego. Wraz z Franciszkiem Mączyńskim (projekt techniczny) stworzyli projekt gmachu głównego przy ul. Krupówki 10[16]. Juliusz Zborowski[14] – dyrektor muzeum w latach 1923–1965. Tworzył instytucjonalne i ideowe zręby struktury Muzeum Tatrzańskiego. Tworząc instytucję posiłkował się programem badań etnograficznych Piłsudskiego i technikami wykorzystywanymi przez niego w badaniach – „...Zborowski jako pierwszy w Polsce użył fonografu do nagrań muzyki ludowej”[17]. Oddziały muzeum
Przypisy
Bibliografia
|
||||||||||||||||||||||||||||
