Mydleniec

Mydleniec
	; Sapindus saponaria
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	mydleńcowce
Rodzina	mydleńcowate
Rodzaj	mydleniec
	Nazwa systematyczna
	Sapindus Tourn. ex L.; Sp. Pl.: 367 (1753)
	Typ nomenklatoryczny
	S. saponaria Linnaeus
Synonimy
	Didymococcus Blume; Dittelasma Hook.f.; Electra Noronha;
	Didymococcus Blume; Dittelasma Hook.f.; Electra Noronha;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Mydleniec^[5]^[6] (Sapindus Tourn. ex L.) – rodzaj roślin z rodziny mydleńcowatych. Obejmuje 13 gatunków^[3]. Występują one w strefie klimatu tropikalnego i umiarkowanego ciepłego na obu kontynentach amerykańskich (od północnej Argentyny po południowe Stany Zjednoczone) oraz w Azji Południowo-Wschodniej od Pakistanu po Japonię, poprzez Indie, Himalaje, Półwysep Indochiński, Chiny i Półwysep Koreański, na południu sięgając po wyspy Cejlon, Sumatrę i Jawę^[3]^[7], poza tym w Australii i na Hawajach^[8]. Rośliny introdukowane z tego rodzaju występują w równikowej Afryce, w Filipinach i na Nowej Gwinei^[3]. Rosną zwykle w różnych formacjach leśnych i na skalistych stokach gór^[9].

Mięsiste rozłupnie tych roślin wykorzystywane są jako środek mydlący i piorący^[6]. Saponiny z gatunków S. mukorossi i S. trifoliatus wykorzystywane są do oszałamiania ryb^[6], a z S. rarak mają działanie grzybo- i ślimakobójcze^[8]. Wszystkie gatunki sadzone są także jako rośliny ozdobne^[8]. Owoce mydleńca właściwego wykorzystywane są w naszyjnikach lei na Hawajach^[8].

Morfologia

Pokrój: Rzadko krzewy, częściej drzewa^[7] osiągające do 15 m wysokości^[9].

Liście: Zimozielone i sezonowe^[10], skrętoległe, bez przylistków^[7]. Blaszka parzysto pierzasta (szczytowy listek szczątkowy). Listki ułożone na osi liścia zwykle naprzeciwlegle w 2–8 parach lub skrętoległe, zwykle całobrzegie, czasem piłkowane^[7]^[9]^[10].

Kwiaty: Jednopłciowe, podczas gdy rośliny są duodichogamiczne – kwitną, rozwijając najpierw tylko kwiaty męskie, później żeńskie i w końcu ponownie męskie^[10]. Kwiaty są drobne i zebrane w okazałe, silnie rozgałęzione szczytowo kwiatostany wiechowate. Podsadki i przysadki są drobne i igiełkowate. Kwiaty są grzbieciste i promieniste^[7]. Działki kielicha są wolne, występują w liczbie pięciu, rzadziej czterech, czasem dwie zewnętrzne są mniejsze od pozostałych. Płatki korony są cztery lub jest ich pięć, gdy jest ich pięć zwężone są u nasady w paznokieć, u nasady płatków występuje para lub pojedyncza łuska. Dysk miodnikowy w kształcie pierścienia lub kubeczka. Pręcików w kwiatach męskich jest 8 i wystają one ponad okwiat. Nitki pręcików w dolnej części są owłosione. W kwiatach żeńskich zalążnia jest jajowata lub stożkowata, tworzona przez trzy owocolistki i trójkomorowa. W każdej z komór znajduje się pojedynczy zalążek. Szyjka słupka jest krótka i zwieńczona główkowatym lub trójdzielnym znamieniem^[7]^[10].

Owoce: Rozłupnie rozdzielające się na kuliste rozłupki o mięsistej owocni. Nasiona kuliste^[7]^[10].

Systematyka

Rodzaj z podrodziny Sapindoideae z rodziny mydleńcowatych Sapindaceae^[11]^[10].

Wykaz gatunków^[3]

Sapindus chrysotrichus Gagnep.
Sapindus delavayi (Franch.) Radlk.
Sapindus drummondii Hook. & Arn.
Sapindus emarginatus Vahl
Sapindus lippoldii I.M.Turner
Sapindus mukorossi Gaertn.
Sapindus oahuensis Hillebr. ex Radlk.
Sapindus rarak DC.
Sapindus saponaria L. – mydleniec właściwy^[6]
Sapindus sonlaensis H.M.Tam, N.K.Khoi, N.T.Cuong & T.B.Tran
Sapindus tomentosus Kurz
Sapindus trifoliatus L.
Sapindus vitiensis A.Gray

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-02-01] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-02-01] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Sapindus Tourn. ex L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-02-01].
↑ Sapindus. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-02-01].
↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 544. ISBN 83-214-1305-6.
↑ ^a ^b ^c ^d Rośliny kwiatowe. 1, Warszawa: Muza, 1998, s. 333, ISBN 83-7079-778-4, OCLC 749836232 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Sapindus Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-02-01].
↑ ^a ^b ^c ^d David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 825, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 350. ISBN 0-333-73003-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. X. Flowering Plants. Eudicots. Heidelberg, Dordrecht, London, New York: Springer, 2011, s. 399. ISBN 978-3-642-14396-0.
↑ Genus: Sapindus Tourn. ex L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-02-01].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-02-01] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-02-01] (ang.).

[powo-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Sapindus Tourn. ex L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-02-01].

[ing-4] Sapindus. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-02-01].

[slownik-5] Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 544. ISBN 83-214-1305-6.

[encyk-6] Rośliny kwiatowe. 1, Warszawa: Muza, 1998, s. 333, ISBN 83-7079-778-4, OCLC 749836232 .

[china-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Sapindus Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-02-01].

[mabb-8] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 825, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[philips-9] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 350. ISBN 0-333-73003-8.

[kubitzki-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. X. Flowering Plants. Eudicots. Heidelberg, Dordrecht, London, New York: Springer, 2011, s. 399. ISBN 978-3-642-14396-0.

[grin-11] Genus: Sapindus Tourn. ex L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-02-01].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Mydleniec

Morfologia

Systematyka

Przypisy

Portal di Ensiklopedia Dunia