|
Panie Janie  Panie Janie – piosenka. Wykonuje się ją najczęściej jako kanon dwu- lub czterogłosowy.
W Wielkiej Brytanii, Niemczech, a w następstwie również w innych krajach germańskich, panuje przekonanie, że jest to francuska piosenka dziecięca. Jednak istnieją poważne przesłanki ku temu, by zaliczyć ją do ogólnoeuropejskiego dziedzictwa kulturowego. Pieśń jest znana w Europie, przetłumaczono ją na większość języków europejskich. Znana jest również poza Europą: w Azji, w Afryce, w Ameryce Północnej. Czirokezi budzą Józefa na polowanie. Chińczycy śpiewają na tę samą melodię piosenkę o tygrysach lub o komarach. Piosenki te tak zadomowiły się w Chinach, że uważane są za chińskie piosenki ludowe. HistoriaHistoria tego utworu sięga najprawdopodobniej późnego średniowiecza i związana jest z historią szlaków pielgrzymkowych do grobu św. Jakuba Apostoła. Od IX w. do Santiago de Compostela w północno-zachodniej Hiszpanii podążają pielgrzymki – i to nie tylko z Hiszpanii, ale z bardzo odległych stron. (Santiago znaczyło pierwotnie „Święty Jakub”, dziś znaczy tyle co „Jakub”, przy czym chodzi tu o postać Apostoła Jakuba, a nie biblijnego Patriarchy Jakuba, syna Izaaka; obecnie „św. Jakub” to San Santiago). W ciągu wieków powstała cała sieć dróg, zwanych Drogą św. Jakuba, które wiodły od Morza Bałtyckiego przez Polskę, Niemcy, Szwajcarię i Francję aż do Santiago. Rekonstrukcja tych szlaków (rozpoczęta w 1986, trwająca nadal) była pierwszym projektem w ramach programu Europejskich Szlaków Kulturowych Rady Europy[1]. Być może pierwotna wersja powstała w języku łacińskim, który w tamtych czasach był językiem liturgicznym i międzynarodowym – społeczność pielgrzymów mówiła przecież bardzo różnymi językami. Być może pieśń powstała w którejś z grup pątniczych w jej ojczystym języku i wersja łacińska była jednym z pierwszych tłumaczeń.
Uczestnicy pielgrzymek do Santiago de Compostela zwani byli pielgrzymami lub braćmi jakubowymi[2]. Dawniej pielgrzymi wędrowali pieszo, wędrówka trwała nieraz całe miesiące. Pątnicy wstawali bardzo wcześnie, by po porannej mszy świętej wyruszyć w dalszą drogę. W XV wieku, na trasie do Santiago, powstała piosenka, wyśmiewająca leniwych pielgrzymów, którzy nie zrywali się na pierwszy dźwięk dzwonu. NiemcyPiosenka pojawiła się w Niemczech w XVII w. Bohater kanonu nazywa się Bruder Jakob (Brat Jakub) lub Meister Jakob (Mistrz Jakub). Zwracamy się do niego bezpośrednio, w 2. os. l. poj. (du). „Brat Jakub” może oznaczać zarówno pielgrzyma, jak i prostego zakonnika. „Mistrz Jakub” może oznaczać rzemieślnika. Rzemieślnicy byli znacząca grupą wśród pielgrzymów. Pielgrzymka do Composteli była niejako obowiązkiem świeżo wyzwolonego czeladnika. Może również oznaczać budowniczego kościoła. Co najmniej od XI do XVI we Francji i w Hiszpanii istniał cech budowniczych kościołów o nazwie les Enfants du Maître Jacques (Kinder von Meister Jakob = Dzieci Mistrza Jakuba). Wiele z niemieckich kościołów zostało zbudowanych przez „Mistrza Jakuba”. W Austrii prawdopodobnie był to również Bruder Martin (Brat Marcin). FrancjaBohater kanonu nazywa się Frère Jacques (Brat Jakub). Zwracamy się do niego bardziej formalnie, w 2. os. l. mn. (vous). HiszpaniaW języku hiszpańskim wyjątkowo bohater kanonu nosi cztery różne imiona: Martinillo, Fray Santiago, Fray Francisco lub Fray Felipe. W katedrze w hiszpańskim mieście Burgos – ważnym etapie na Drodze św. Jakuba – znajduje się sławny zegar z XVI w. Charakterystycznym elementem są dwie postacie: większa – Papamoscas, od której zegar nosi nazwę – i mniejsza – Martinillo. Santiago pierwotnie znaczyło „święty Jakub Większy, Apostoł”, dzisiaj to po prostu „Jakub”. Analiza tekstuAnaliza uwzględnia tylko dostępne wersje w językach europejskich (poza albańskim), nie uwzględnia również tłumaczeń na język esperanto, które powstały w XX w.
Brat Jakub
Słychać dzwon(y).
Wstać na dźwięk dzwonu (dzwonów). Panie Janie jako inspiracja w muzyce
Inne zastosowanie melodiiMelodia kanonu jest wykorzystywana w praktyce przedszkolnej i w dydaktyce języków obcych. Do tej melodii układane są słowa, mające zachęcać do zabawy lub utrwalać słownictwo, względnie reguły gramatyczne języka obcego. W Chinach wykorzystywana była do walki politycznej (jak kuplety z okresu po obaleniu cesarstwa (1911), zachęcające: „Razem bijmy obce potęgi, razem bijmy konserwatywnych konfucjanistów”: Dadao lie qiang, dadao Kongjia dian, które w 1926 (okresu współpracy maoistów z kuomintangowcami) pretendowały do roli hymnu narodowego, czy kuplety polityczne z Placu Tian’anmen z roku 1989). Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Encyklopedie internetowe (utwór muzyczny/kompozycja):
|
