Plac Srebrny we Wrocławiu

plac Srebrny

Gajowice
w kier. ul. Grabiszyńskiej
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Wrocław
Poprzednie nazwy	Raabeplatz
Przebieg
ul. Grabiszyńska ul. Oporowska
Położenie na mapie Wrocławia plac Srebrny
Położenie na mapie Polski plac Srebrny
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego plac Srebrny
51°05′52,143″N 16°59′44,730″E/51,097817 16,995758
Multimedia w Wikimedia Commons

Plac Srebrny – plac położony we Wrocławiu na osiedlu Gajowice, w dawnej dzielnicy Fabryczna. Do placu przypisana jest droga gminna o długości 105 m i działka o statusie drogi wewnętrznej. Przy placu położony jest zespół mieszkaniowy „Gajowice” uznany za dobro kultury współczesnej, Stadion Oporowska, a po stronie zachodniej przebiega kolejowa obwodnica Wrocławia, wzdłuż której urządzony był trakt spacerowy, a sam plac był jednym z jego elementów.

Historia placu Srebrnego to historia Gajowic, dla których ważną datą jest rok 1868 kiedy to zostały one włączone w granice miasta^[1]. W końcu XIX wieku teren przylegający do placu po stronie wschodniej był już gęsto zabudowany kamienicami czynszowymi^[1][2][3][4]. Od 1869 r. po północnej stronie za ulicą Grabiszyńską działała Odlewnia Żeliwa i Fabryka Maszyn Rolniczych Juliusa Kemny (Eisengiesserei und Maschinenfabrik)^[5][6][7]. W 1896 r. po stronie zachodniej terenu placu uruchomiono prowadzoną na nasypie drogę kolejową – kolejową obwodnicę towarową^{[8][9][10][11]}. W 1891-1901 po obu stronach nasypu kolejowego wytyczono trakt spacerowy, obejmujący aleje wzdłuż nasypu ze szpalerami drzew oraz różne elementy i obiekty w jego ciągu, w tym plac Srebrny^[12][13]. Po południowej stronie placu w obrębie ulic: Stalowej, Kwaśnej, Kruczej i Oporowskiej oraz kolejowej, towarowej obwodnicy Wrocławia planowano budowę Parku Sportowego Grabiszyn. Początkowo przyjęto dla projektowanego założenia nazwę Volkspark am Sauberbrunn, czyli park ludowy przy kwaśnym źródle jako nawiązanie do istniejącego niedaleko Parku przy Kwaśnym Źródle. Projekt został zrealizowany tylko częściowo. Powstał stadion przy Oporowskiej w bezpośrednim sąsiedztwie placu oraz fragment promenady biegnącej wzdłuż torów kolejowych, gdzie posadzono szpalery drzew. Na pozostałym terenie urządzono ogródki działkowe^[14].

W wyniku działań wojennych prowadzonych w czasie II wojny światowej w ramach oblężenia Wrocławia z 1945 r. znaczna część zabudowy uległa zniszczeniu^[15][16][17]. Po odgruzowaniu po stronie wschodniej powstał wolny teren, który przeznaczono do zabudowy^[15][16]. Zakłady Juliusa Kemny po II wojnie światowej zostały przekształcone w fabrykę działające w branży maszynowej – Fadroma^[5][6][7]. Po przemianach ustrojowych w Polsce na znaczącej części jej terenu rozpoczęto budowę współczesnych osiedli mieszkaniowych^[18][19], a pozostałą część pozostawiono pod biura, handel i usługi^[20]. Zachowany stadion – Stadion Oporowska – przez lata służył klubowi Śląsk Wrocław, sekcji piłki nożnej^[12][14][21]. Po wojnie dawny trakt spacerowy wzdłuż nasypu kolejowego został zaniedbany, a z czasem pierwotne walory estetyczne i krajobrazowe, głównie ze względu na brak właściwego utrzymania, uległy zatarciu. Podkreśla się jednak, że nadal jest to teren o wysokim potencjale rekreacyjnym^[12].

Projektowanie osiedla mieszkaniowego na wolnych terenach Gajowic, powstałych po ich odgruzowaniu, rozpoczęto w 1959 r. w Miastoprojekcie – Wrocław, w zespole architektów, którym kierował Igor Tawryczewski, a realizacja prowadzona była w latach 1960-1970. W jej wyniku na wschód od placu zbudowano osiedle mieszkaniowe „Gajowice”^{[15][16][17][22]}. Punktowce położone w rejonie placu oddano do użytkowana w 1963 r.^[15].

W 2012 r. realizowano w ramach programu zagospodarowania wnętrz międzyblokowych i placów zabaw projekt dla wnętrza międzyblokowego – Oporowska, Srebrny, Grabiszyńska, Cynowa^[23].

W swojej historii plac nosił następujące nazwy:

• Raabeplatz, do 1946 r.^[4][24]
• Srebrny, od 1946 r.^[24][25][26].

Wcześniejsza nazwa placu – Raabeplatz – upamiętniała Wilhelma Raabe, pisarza, przedstawiciela realistycznej prozy niemieckiej, autora między innymi "Kroniki Wróblego Zaułka". Wilhelm Raabe urodził się 8.09.1831 r. w Eschershausen, a zmarł 15.11.1910 r. w Brunszwiku^[24]. Współczesna nazwa placu została nadana przez Zarząd Miejski i ogłoszona w okólniku nr 12 z 7.03.1946 r.^[25].

Do placu Srebrnego przypisana jest droga, której nadano kategorię drogi gminnej, o długości 105 m. Drodze tej przypisano numer 106262D^{[27][28][29][30]} (numer ewidencyjny drogi G1062620264011^[25]). Droga ta położona jest na działce ewidencyjnej o powierzchni 2 510 m^2[31][29]. Droga ma nawierzchnię wykonaną w początkowym odcinku z masy bitumicznej, a w na pozostałym odcinku nawierzchnię betonową^[32][33]. Ponadto do placu przypisana jest działka o statusie drogi wewnętrznej^[34], której powierzchnia wynosi 3 294 m²^[35](3 295 m²^[36]), o sposobie zagospodarowania: Ti - Inne tereny komunikacyjne^[37], na której urządzono parking^[38], o nawierzchni betonowej^[39][40]. Działka ta stanowi własność gminy, ale pozostaje w zarządzie, użytkowaniu^[35].

Opisana wyżej droga gminna powiązana jest w początkowym swoim biegu z ulicą Grabiszyńską^[25][41][42], która pełni funkcję zbiorczą^[38], a przypisano jej klasę główną^[43], z wydzielonym torowiskiem tramwajowym^[44][45], jako główny korytarz tramwajowy^[38]. Skrzyżowanie to wyposażone jest w sygnalizację świetlną^[46]. Znajduje się tu przystanek dla pasażerów korzystających z wrocławskiej komunikacji miejskiej, wspólny dla autobusów i tramwajów obsługujących przebiegające tędy linie wyznaczone w ramach publicznego transportu zbiorowego, o nazwie „Plac Srebrny”^[44][47] , dzięki czemu plac ma zapewniony bardzo korzystny dostęp do miejskiej infrastruktury komunikacyjnej^[48]. Natomiast koniec tej drogi znajduje się na skrzyżowaniu z ulicą Oporowską^[25][41][49]. Całość objęta jest (z wyłączeniem skrzyżowania z ulicą Grabiszyńską) strefą ograniczenia prędkości do 30 km/h^[44]. Teren ten położony jest na wysokości bezwzględnej około 115,5 m n.p.m^[50].

Plac Srebrny we Wrocławiu położony jest na obszarze Gajowic w dawnej dzielnicy Fabryczna^[1][15][51], na terenie ograniczonym ulicą: Grabiszyńską (po stronie północnej)^[52][53], za którą znajdują się współczesna zabudowa mieszkaniowa^[18][19], oraz biurowa i handlowo-usługowa^[20], zabudową zespołu mieszkaniowego „Gajowice” (po stronie wschodniej)^{[54][55][56][57]}, ulicą Oporowską (po stronie południowej)^[58][59] i obiektami Stadionu Oporowska^[14] oraz kolejową obwodnicą Wrocławia (po stronie zachodniej)^[8], za którą znajduje się już osiedle Grabiszyn-Grabiszynek^[51].

Wspomniany wyżej zespół mieszkaniowy „Gajowice” w ramach opracowanych dokumentów planistycznych: studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego z 2010 r. oraz studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego z 2018 r., jako zespół mieszkaniowy „Gajowice” w rejonie ulic: Grabiszyńskiej, Oporowskiej, Cynowej, Niklowej i pl. Srebrnego, uznano za dobro kultury współczesnej, obejmując ten zespół ochroną na podstawie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym^[54][55][56]. Podnosi się, że ma on szczególne znaczenie dla urbanistyki i kompozycji osiedla^[57], a wchodzące w jego skład punktowce ocenia się jako wyróżniające^[15]. Ta zabudowa określana jest jako wielkie osiedla blokowe^[60].

Częścią tego zespołu są dwa budynki położone przy placu Srebrnym:

• pięciokondygnacyjny budynek mieszkalny, o trzech klatach schodowych, pod numerami 1, 2, 3,
• dziesięciokondygnacyjny punktowiec mieszkalny pod numerem 4^[61][62].

Obszar ten objęty jest rejonem statystycznym nr 930680, dla którego gęstość zaludnienia wynosi 17 347 ludz./km², przy 740 osobach zameldowanych w jego obrębie (według stanu na dzień 31.12.2021 r.)^[63].

Dane Głównego Urzędu Statystycznego z bazy TERYT, spis ulic (ULIC)^[64]:

• województwo: DOLNOŚLĄSKIE (02)
• powiat: Wrocław (0264)
• gmina/dzielnica/delegatura: Wrocław (0264011) gmina miejska; Wrocław-Fabryczna (0264029) delegatura
• Miejscowość podstawowa: Wrocław (0986283) miasto; Wrocław-Fabryczna (0986290) delegatura
• kategoria/rodzaj: ulica
• Nazwa ulicy: pl. Srebrny (20738)^[61][65].

• Historia Wrocławia
• Architektura Wrocławia

• Architekci Wrocławia 1945-1995, 50 lat Stowarzyszenia Architektów Polskich we Wrocławiu i na Dolnym Śląsku, Wrocław: Zarząd Oddziału Wrocławskiego SARP, 1996, ISBN 83-86480-37-8  (pol.).
• IwonaI. Bińkowska IwonaI. i inni red., Leksykon zieleni Wrocławia, Wrocław miasto spotkań, Wrocław: Wydawnictwo Via Nova, 2013, ISBN 978-83-64025-06-8, ISBN 978-83-64025-06-8  (pol.).
• ŁukaszŁ. Dworniczak ŁukaszŁ., ArturA. Kwaśniewski ArturA., Krajobraz Promenady Krzyckiej we Wrocławiu. Historia kształtowania terenów zieleni i ciągów spacerowych wzdłuż Towarowej Obwodnicy Wrocławia, Wrocław 2019  (pol.), Opracowanie zrealizowano na zlecenie Biura Zrównoważonej Mobilności Urzędu Miejskiego Wrocławia.
• RafałR. Eysymontt RafałR., ThomasT. Urban ThomasT., Wrocław na fotografii lotniczej z okresu międzywojennego, ze zbiorów Instytutu Herdera w Magdeburgu, Wrocław: wydawnictwo VIA NOVA, 2008  (pol.).
• AgataA. Gabiś AgataA., Dom mieszkalno-usługowy (typu galeriowiec) [pdf: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_02_EN.232638], Karta biała z 2008 r.; Autorskie prawa majątkowe należą do Gminy Wrocław, Warszawa: Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Warszawie, 2008, Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 11068 [dostęp 2022-08-08]  (pol.), Zabytek.pl – serwis Narodowego Instytutu Dziedzictwa.
• Główny Urząd Geodezji i Kartografii, Geoportal Krajowy, GUGiK – Geoportal Krajowy [dostęp 2023-02-28]  (pol.).strona główna serwisu
• Główny Urząd Statystyczny, Rejestr TERYT [online], GUS [dostęp 2023-03-01]  (pol.).
• JanJ. Harasimowicz JanJ. (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9  (pol.).
• AndrzejA. Heyduk AndrzejA., Niemiecko-polski słownik nazw ulic, Wratislavia.net, 2012 [dostęp 2022-12-09]  (pol.).
• IzabelaI. Mironowicz IzabelaI., Analiza funkcjonalna osiedli Wrocławia, AFO, Badanie i publikacja współfinansowana przez miasto Wrocław (www.wroclaw.pl), Wrocław: Fundacja Dom Pokoju, 2016, ISBN 978-83-941467-3-3  (pol.).
• Witold JerzyW.J. Molicki Witold JerzyW.J., AndrzejA. Zwierzchowski AndrzejA. (red.), Architektura Wrocławia 1945-2000, Album wykonano z materiałów zdjęciowych wystawy „Architektura Wrocławia 1945-2000” przygotowanej przez Oddział Wrocławski SARP eksponowanej w Muzeum Architektury we Wrocławiu od 18 kwietnia do 15 maja 2000 r., Wrocław: Zarząd Oddziału Wrocławskiego Stowarzyszenia Architektów Polskich; Studio Wydawniczo-Typograficzne „Typoscript”, 2001, ISBN 83-86480-83-1, OCLC 749356652, ISBN 978-83-86480-83-8  (pol.), Stowarzyszenie Architektów Polskich. Oddział we Wrocławiu.
• Rada Miejska Wrocławia, UCHWAŁA NR XXXIV/711/16 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 22 grudnia 2016 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru położonego w rejonie ulic Grabiszyńskiej i Mosiężnej we Wrocławiu [online], Baza aktów własnych Urzędu Miejskiego Wrocławia; Biuletyn Urzędowy RMW z 2016 r. poz.340.; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 2017 r. poz.22. [Data ogłoszenia: 3 stycznia 2017 r.], 22 grudnia 2016 [dostęp 2023-02-27]  (pol.).
• Urbanity.pl, Wrocław: WebMediaTech [dostęp 2023-02-28]  (pol.).strona główna serwisu
• Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, Geoportal Dolny Śląsk, UMWD Wydział Geodezji i Kartografii; Wojewódzki Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej [dostęp 2023-02-24]  (pol.).
• Urząd Miejski Wrocławia, Schematy komunikacji zbiorowej, aktualizacja: 2022-12-06, Oficjalny portal internetowy Wrocławia, Centrum Informacji Urzędu Miejskiego, Wrocław, 2 kwietnia 2022 [dostęp 2023-02-22]  (pol.).
• Urząd Miejski Wrocławia, Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego, „geoportal.wroclaw.pl”, Jadwiga Brzuchowska, Wydział Planowania Przestrzennego Urzędu Miejskiego Wrocławia, Wrocław 2010 [dostęp 2023-02-28]  (pol.).
• Urząd Miejski Wrocławia, Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego, „geoportal.wroclaw.pl”, Jadwiga Brzuchowska, Wydział Planowania Przestrzennego Urzędu Miejskiego Wrocławia, Wrocław 2018 [dostęp 2023-02-28]  (pol.).
• Urząd Miejski Wrocławia, System Informacji Przestrzennej Wrocławia – Ewidencja Miejscowości, Ulic i Adresów Wrocławia, „geoportal.wroclaw.pl”, Jadwiga Brzuchowska, Zespół ds. Nazewnictwa Ulic i Adresów w ramach Wydziału Planowania Przestrzennego Urzędu Miejskiego Wrocławia, Wrocław [dostęp 2023-02-24]  (pol.).
• Urząd Miejski Wrocławia, System Informacji Przestrzennej Wrocławia – Mapy, „geoportal.wroclaw.pl”, Jadwiga Brzuchowska, Wydział Planowania Przestrzennego Urzędu Miejskiego Wrocławia, Wrocław [dostęp 2023-02-24]  (pol.).strona główna serwisu
• Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wykaz dróg w Zarządzie Dróg i Utrzymania Miasta we Wrocławiu, „ZDiUM/Infrastruktura/Drogi”, ZDJOGA/NOXE/, ZDiUM, Wrocław, 26 kwietnia 2022 [dostęp 2022-05-16]  (pol.).
• Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wykaz sygnalizacji świetlnych, „ZDiUM/Infrastruktura/Sygnalizacja świetlna na skrzyżowaniach”, Wrocław: ZDiUM [dostęp 2022-02-10]  (pol.).
• Zarząd Geodezji, Kartografii i Katastru Miejskiego we Wrocławiu, Geoinfo Portal (GIPortal2), ZGKiKM we Wrocławiu [dostęp 2023-02-24]  (pol.).

• Plac Srebrny, [w:] Wrocław, Gajowice [online], fotopolska.eu, ID: u150095 [dostęp 2023-02-24]  (pol.).
• pl. Srebrny, [w:] Wrocław, Gajowice [online], dolny-slask.org.pl, ID: 587270 [dostęp 2023-02-24]  (pol.).
• Plac Srebrny [online], wikimapia.org [dostęp 2023-02-24]  (pol.).