Południk Struvego

Południk Struvego^[a]

Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Mapa sieci pomiarowej „Struve Geodetic Arc”. Kolorem czerwonym wyróżniono obiekty UNESCO – World Heritage Sites.
Państwo	Norwegia, Szwecja, Finlandia, Rosja, Estonia, Łotwa, Litwa, Białoruś, Ukraina i Mołdawia.
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	II, III, VI
Numer ref.	1187
Region[b]	Europa i Ameryka Północna
Historia wpisania na listę
↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Południk Struvego (26°43′12.61″E – długość obserwatorium w Tartu) – sieć triangulacyjnych punktów pomiarowych, ciągnąca się od Fuglenes na przedmieściach Hammerfest na Przylądku Północnym (70°40′11″N, 23°38′48″)^[a] do Starej Nekrasiwki niedaleko Izmaiłu nad Morzem Czarnym (45°20′48″N, 28°55′48″E)^[b].

Południk Struvego rozciąga się na długości 2821, 833 km i przebiega aktualnie (2011) przez terytorium dziesięciu państw: Norwegię, Szwecję, Finlandię, Rosję, Estonię, Łotwę, Litwę, Białoruś, Mołdawię i Ukrainę^[1]. Składa się z 265 głównych punktów pomiarowych, tworzących 258 trójkątów triangulacyjnych, oraz 60 punktów dodatkowych^[2].

Został założony w latach 1816–1852 na terenie ówczesnego Zjednoczonego Królestwa Szwecji i Norwegii oraz Imperium Rosyjskiego, pod nadzorem rosyjskiego naukowca Friedricha Georga Wilhelma von Struvego i rosyjskiego oficera Carla F. Tennera^[1]. Służył do określenia (pomiaru) dokładnego kształtu i rozmiarów Ziemi. Pierwszy założony punkt znajduje się w obserwatorium w Tartu na terenie dzisiejszej Estonii.

W 2005 roku Południk Struvego został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO^[3]. Na liście znalazły się 34 oryginalne punkty pomiarowe^[1]:

• Norwegia:
  • Fuglenes (70°40′12″N, 23°39′48″E, Hammerfest)
  • Lille-Reipas (69°56′19″N, 23°21′37″E, Unna Ráipásaš; Alta)
  • Lodiken (69°39′52″N, 23°36′08″E, Luvdiidcohkka; Kautokeino)
  • Baelljasvarri (69°01′43″N, 23°18′19″E, Bealjášvárri; Kautokeino)
• Szwecja:
  • Tynnyrilaki (68°15′18″N, 22°58′59″E, Kiruna)
  • Jupukka (67°16′36″N, 23°14′35″E, Pajala)
  • Pullinki (66°38′47″N, 23°46′55″E, Övertorneå)
  • Perävaara (66°01′05″N, 23°55′21″E, Haparanda)
• Finlandia:
  • Stuor-Oivi (68°40′57″N, 22°44′45″E, Enontekiö)
  • Aavasaksa (66°23′52″N, 23°43′31″E, Ylitornio)
  • Kościół w Alatornio (65°49′48″N, 24°09′26″E, Tornio)
  • Oravivuori (61°55′36″N, 25°32′01″E, Korpilahti)
  • Tornikallio (60°42′17″N, 26°00′12″E, Lapinjärvi)
  • Mustaviiri (60°16′35″N, 26°36′12″E, Pyhtää)
• Rosja:
  • Mäki-päälys (60°04′27″N, 26°58′11″E, Gogland)
  • Gogland (60°05′07″N, 26°57′40″E)
• Estonia:
  • Woibifer (59°03′28″N, 26°20′16″E, Võivere, Avanduse)
  • Katko (59°02′54″N, 26°24′51″E, Simuna, Avanduse)
  • Obserwatorium w Tartu (58°22′44″N, 26°43′12″E)
• Łotwa:
  • Sestu-Kalns (56°50′24″N, 25°38′12″E, Sausnēja)
  • Jacobstadt (56°30′05″N, 25°51′24″E, Jēkabpils)
• Litwa:
  • Kariszki (55°54′09″N, 25°26′12″E, Gireišiai, Poniemunek)
  • Mieszkańce (54°55′51″N, 25°19′00″E, Meškonys, Niemenczyn)
  • Biereśniaki (54°38′04″N, 25°25′45″E, Paliepiukai, Niemież)
• Białoruś:
  • Ciupiszki (54°17′30″N, 26°02′43″E, Oszmiana)
  • Łopaty (53°33′38″N, 24°52′11″E, rejon szczuczynski)
  • Osownica (52°17′22″N, 25°38′58″E, rejon janowski)
  • Szczekock (52°12′28″N, 25°33′23″E, rejon janowski)
  • Laskowicze (52°09′39″N, 25°34′17″E, rejon janowski)
• Ukraina
  • Krupa (50°41′03″N, 25°24′45″E, Krupa)
  • Kateriniwka (49°33′57″N, 26°45′22″E, Antoniwka)
  • Felsztyn (49°19′48″N, 26°40′55″E, Hwardijśke)
  • Baranówka (49°08′55″N, 26°59′30″E, Baranówka)
  • Stara Nekrasiwka (45°19′54″N, 28°55′41″E, Nekrasiwka)
• Mołdawia:
  • Rudi (48°19′08″N, 27°52′36″E, Rudi)