Próg (hydrotechnika)

Próg – rodzaj budowli stosowanej w hydrotechnice do zabezpieczania i stabilizacji dna cieku. Tego rodzaju budowla hydrotechniczna jest budowana w poprzek cieku i obejmuje całą szerokość jego koryta. Korona takiej budowli osiąga poziom równy średniemu poziomowi dna cieku powyżej progu lub nieznacznie go przekracza, nie więcej jednak niż 1 m. Progi stosuje się zarówno w ciekach o dnie umocnionym, jak i nieumocnionym. Jeżeli dno cieku jest umocnione, próg jest elementem wzmacniającym takie ubezpieczenie i łagodzącym nadmierny spadek cieku. W przypadku gdy dno cieku jest nieumocnione, próg stabilizuje dno takiego cieku. Próg nie jest budowany z myślą o piętrzeniu wody jak budowle piętrzące, lecz jest zaliczany do kategorii budowli regulacyjnych, mających w tym przypadku na celu uzyskanie utrwalenia, stabilizacji i zabezpieczenia dna cieku.

W progu, rozpatrując budowlę zgodnie z biegiem rzeki, można wyróżnić:

• przedproże – stanowiące początkowy element budowli powyżej progu, umacniające koryto w stanowisku górnym
• właściwy próg
• wypad – stanowiący końcowy element budowli poniżej progu, umacniające koryto w stanowisku dolnym.

W zależności od konstrukcji progu i lokalnych warunków na cieku, zarówno przedproże, jak i wypad, mogą w pewnych przypadkach praktycznie nie występować jako budowla, lecz stanowić istniejące dno cieku.

Rozpatrując natomiast próg wzdłuż jego długości, można wyróżnić:

• zakotwienie progu w brzegu prawym
• konstrukcję progu o długości zgodnej z szerokością koryta cieku
• zakotwienie progu w brzegu lewym.

Progi stosuje się w połączeniu z umocnieniem brzegu, gdyż brak tego ostatniego może skutkować rozmyciem brzegu przy progu. Ponadto progów nie stosuje się na ciekach o spadku większym niż 25‰, ponieważ dla cieków o większych spadkach występuje zbyt silne rozmycie dna powyżej i poniżej progu.

Progi wykonuje się z różnorodnych materiałów i o różnej konstrukcji. Z materiałów stosowanych do budowy progów można wymienić: stal, beton, drewno, faszynę, kamień łamany. W Polsce stosuje się między innymi:

• próg z okrąglaków i ścianki szczelnej z bursów wpartych na palach
• próg z pojedynczej ścianki szczelnej między plamami z kantówki
• próg z kamienia łamanego
• próg z kamienia łamanego w połączeniu z
  • rusztem palowym
  • faszyną
  • walcami faszynowymi
• próg w konstrukcji siatkowo-kamiennej
• próg w konstrukcji betonowej
• próg z prefabrykatów betonowych, żelbetowych
• próg betonowo–kamienny konstrukcji Pietraszki.

Odległość pomiędzy poszczególnymi, kolejnymi progami, w przybliżeniu określa się ze wzoru:

${\displaystyle l={\frac {k}{I}},}$

gdzie:

${\displaystyle l}$ – odległość między progami [m],

${\displaystyle I}$ – spadek dna,

${\displaystyle k}$ – współczynnik zależny od stosunku v/v_v (o wielkości od 0,1 do 0,3),

w którym:

${\displaystyle v}$ – naturalna prędkość przepływu wody w cieku

${\displaystyle v_{v}}$ – nierozmywająca prędkość przepływu wody w cieku.

• jaz

• Julian Wołoszyn, Włodzimierz Czamara, Ryszard Eliasiewicz, Jerzy Krężel: Regulacja rzek i potoków. Wyd. II zmienione. Wrocław: Wydawnictwo Akademii Rolniczej we Wrocławiu, 1994. ISBN 83-85582-45-2. (pol.). Brak numerów stron w książce
• Ewa Jędryka: Budowle wodne z naturalnych materiałów. www.imuz.edu.pl – Instytut Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach, Zakład Inżynierii Wodno–Melioracyjnej, 2007. s. 21. [dostęp 2010-11-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-18)]. (pol.).
• Konstrukcje Budowli Regulacyjnych. [w:] Wykłady [on-line]. www.up.poznan.pl – Akademia Rolnicza w Poznaniu, Wydział Melioracji i InŜynierii Środowiska, Katedra Budownictwa Wodnego. s. 21. [dostęp 2010-11-05]. (pol.).