Pulvinar (starożytność)

Ten artykuł dotyczy łac. terminu historycznego. Zobacz też: inne znaczenie tego słowa.

Pulvinar (pulwinar) (pulvinar, pulvinarium od łac. pulvīnŭs – poduszka) – termin stosowany przez starożytnych Rzymian w dwojakim znaczeniu.

Pierwotnie określano tak paradną poduszkę rytualną (pulvīnārĭŭm), przeznaczoną do umieszczania na niej wyobrażeń bogów dla ich symbolicznego współuczestniczenia w „świętej uczcie” (lectisternium) i gdy odprawiano modły błagalne (supplicationes), lecz używaną również dla ich procesyjnego obnoszenia (pompa) na noszach (tensae) przed rozpoczęciem wielkich przedstawień cyrkowych. Swetoniusz odnotowuje w Żywotach cezarów, że pulvinar przyznano także portretowej podobiźnie Juliusza Cezara (Żywoty cezarów, Boski Juliusz 76)^[1]

Wtórnie terminem tym określano także luksusową lożę (wyłożoną poduszkami) przeznaczoną dla rodziny cesarza w Wielkim Cyrku, mającą bezpośrednie połączenie z cesarskim pałacem na Palatynie. W biografii Oktawiana wspomina ją (spectabat ex pulvinari) Swetoniusz (Żywoty cezarów, Boski August 45,1)^[2].

Źródło pisane (jeden z komentarzy Serwiusza) wskazuje, że określenie to mogło być używane również w odniesieniu do świątyni bóstwa^[3].

• Jean-Claude Fredouille: Słownik cywilizacji rzymskiej. Katowice: Wyd. „Książnica”, 1996, s. 236-237, ISBN 83-85348-76-X
• Friedrich Lübker’s Reallexikon des classischen Alterthums für Gymnasien. Wyd. 6. Leipzig: B.G. Teubner, 1882, s. 984
• Gajusz Swetoniusz Trankwillus: Żywoty cezarów. Przeł. Janina Niemirska-Pliszczyńska. Wyd. 3. Wrocław: Ossolineum, 1965