Pustelnik białowąsy

Pustelnik białowąsy
	Phaethornis yaruqui
	(Bourcier, 1851)
	; Samica
	; Samiec
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Rząd	krótkonogie
Rodzina	kolibrowate
Podrodzina	pustelniki
Rodzaj	Phaethornis
Gatunek	pustelnik białowąsy
Synonimy
	Trochilus Yaruqui Bourcier, 1851; Phaethornis yaruqui yaruqui (Bourcier, 1851); Phaëthornis yaruqui sancti-johannis Hellmayr, 1911;
	Trochilus Yaruqui Bourcier, 1851; Phaethornis yaruqui yaruqui (Bourcier, 1851); Phaëthornis yaruqui sancti-johannis Hellmayr, 1911;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pustelnik białowąsy^[4]^[5] (Phaethornis yaruqui) – gatunek małego ptaka z rodziny kolibrowatych (Trochilidae), występujący w północno-zachodniej części Ameryki Południowej. Jeden z najbardziej rozpowszechnionych gatunków pustelników na wybrzeżach Pacyfiku. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern)^[3].

Systematyka

Pierwszego naukowego opisu gatunku – na podstawie holotypu pochodzącego z Yaruquí w Ekwadorze – dokonał francuski przyrodnik Jules Bourcier w 1851 roku, nadając mu nazwę Trochilus Yaruqui^[2]. Nie wyróżnia się podgatunków^[6]^[7]. Opisano podgatunek sanctijohannis z zachodniej Kolumbii, lecz jak się okazało, opis dotyczył osobników młodocianych^[6].

Morfologia

Średniej wielkości koliber o długim dziobie. Górna szczęka szara, żuchwa czerwona. Dziób samców jest prawie prosty, samic lekko zakrzywiony. Czoło, szczyt głowy, potylica, kark i grzbiet w kolorze zielonkawoniebieskim z błyszczącymi piórami. Ogon długi, czarny z białymi końcówkami sterówek. Kantarek i policzki czarniawe. Pasek oczny białopomarańczowy, pasek policzkowy jaśniejszy, białawy z pomarańczowym przebarwieniem od dzioba. Gardło białawe, tworzące śliniak w kształcie wąskiej brody. Skrzydła czarne z błyszczącymi lotkami. Upierzenie obu płci podobne^[8]. Młodociane mają ochrowe brzegi piór pokryw nadogonowych. Długość ciała około 13 cm, masa ciała samca 4–7 g, samicy 4–6,5 g^[6]^[9].

Zasięg występowania

Pustelnik białowąsy występuje na terenach na zachód od Andów – w wąskim pasie w zachodniej Kolumbii i zachodnim Ekwadorze^[6]; możliwe, że także w południowo-wschodniej Panamie^[6] – w lipcu 1996 roku odnotowano tam stwierdzenie w Manené w Parku Narodowym Darién (7°41′N 77°49′W/7,683333 -77,816667)^[10]. Zasięg występowania według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 252 tys. km²^[11].

Ekologia

Jego głównym habitatem są lasy na stokach niższych partii Andów, także wilgotne lasy wtórne, obszary gęsto zakrzewione oraz plantacje. Występuje na terenach do wysokości 2000 m n.p.m., jednak najczęściej poniżej 1200 m n.p.m. Odżywia się nektarem i małymi stawonogami w niskich partiach lasu, najczęściej spożywa nektar kwiatów roślin z rodzin: helikoniowatych, wrzosowatych, marzanowatych i bromeliowatych^[6].

Rozmnażanie

Okres lęgowy nie jest dokładnie określony. Gniazdo w kształcie stożka jest przyczepione do spodniej strony długiego zwisającego liścia. W lęgu zazwyczaj 2 jaja^[6].

Status i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN pustelnik białowąsy jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) od 2004 roku^[11]. W 2019 roku organizacja Partners in Flight szacowała liczebność populacji na 50 000–499 999 dorosłych osobników; ptak ten opisywany jest jako pospolity^[3]^[12]. BirdLife International wymienia 12 ostoi ptaków IBA, w których ten gatunek występuje, 3 w Kolumbii (Park Narodowy Utria, Rezerwat El Pangán i Rezerwat Río Ñambí) i 9 w Ekwadorze (m.in. Reserva Ecológica Mache-Chindul IBA czy Reserva Ecológica Cotacachi-Cayapas)^[11].

Przypisy

↑ Phaethornis yaruqui, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Denis Lepage: White-whiskered Hermit Phaethornis yaruqui (Bourcier, 1851) – synonyms. Avibase. [dostęp 2025-01-13]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Phaethornis yaruqui, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Trochilidae Vigors, 1825 – kolibrowate – Hummingbirds (wersja: 2024-09-15). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-01-13].
↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 144, 1999.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Christoph Hinkelmann & Peter F.D. Boesman: White-whiskered Hermit (Phaethornis yaruqui), version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2021-10-09]. (ang.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hummingbirds. IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-10-09]. (ang.).
↑ White-whiskered Hermit Phaethornis yaruqui. [w:] eBird [on-line]. Cornell University, 2021. [dostęp 2021-10-09]. (ang.).
↑ Handbook of the Birds of the World. Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.). T. 5: Barn-owls to Hummingbirds. Barcelona: Lynx Edicions, 1999, s. 539–540. ISBN 84-87334-25-3. (ang.).
↑ GillesG. Seutin GillesG., Two bird species new for Panama and Central America: White-whiskered Hermit Phaethornis yaruqu White-winged Swallow Tachycineta albiventer, „Cotinga”, 9, 1998, s. 22-23 (ang.).
↑ ^a ^b ^c Species factsheet: White-whiskered Hermit Phaethornis yaruqui, Data table and detailed info. BirdLife International, 2025. [dostęp 2025-01-13]. (ang.).
↑ Species factsheet: White-whiskered Hermit Phaethornis yaruqui. BirdLife International, 2025. [dostęp 2025-01-13]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].

[itis-1] Phaethornis yaruqui, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[AviBase-2] Denis Lepage: White-whiskered Hermit Phaethornis yaruqui (Bourcier, 1851) – synonyms. Avibase. [dostęp 2025-01-13]. (ang.).

[iucn-3] Phaethornis yaruqui, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-4] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Trochilidae Vigors, 1825 – kolibrowate – Hummingbirds (wersja: 2024-09-15). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-01-13].

[mc-5] P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 144, 1999.

[botw-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Christoph Hinkelmann & Peter F.D. Boesman: White-whiskered Hermit (Phaethornis yaruqui), version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2021-10-09]. (ang.).

[ioc-7] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hummingbirds. IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-10-09]. (ang.).

[eBird-8] White-whiskered Hermit Phaethornis yaruqui. [w:] eBird [on-line]. Cornell University, 2021. [dostęp 2021-10-09]. (ang.).

[HBW_5-9] Handbook of the Birds of the World. Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.). T. 5: Barn-owls to Hummingbirds. Barcelona: Lynx Edicions, 1999, s. 539–540. ISBN 84-87334-25-3. (ang.).

[Panama-10] GillesG. Seutin GillesG., Two bird species new for Panama and Central America: White-whiskered Hermit Phaethornis yaruqu White-winged Swallow Tachycineta albiventer, „Cotinga”, 9, 1998, s. 22-23 (ang.).

[birdlife1-11] Species factsheet: White-whiskered Hermit Phaethornis yaruqui, Data table and detailed info. BirdLife International, 2025. [dostęp 2025-01-13]. (ang.).

[birdlife-12] Species factsheet: White-whiskered Hermit Phaethornis yaruqui. BirdLife International, 2025. [dostęp 2025-01-13]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]