Pytanie retoryczne

Pytanie retoryczne – figura stylistyczna i retoryczna; pytanie zadane nie dla uzyskania odpowiedzi, lecz w celu skłonienia odbiorcy do przemyśleń na określony temat, podkreślenia wagi problemu; ewentualnie pytanie, na które odpowiedź jest oczywista.

Pytanie retoryczne służy wzmocnieniu uwagi odbiorcy, zdobyciu przez nadawcę aprobaty poprzez budowanie wspólnej płaszczyzny refleksji ze słuchaczem. Może podkreślać punkt widzenia osoby mówiącej, w formie aporii wyrażać jej powątpiewanie. Jako figura stylistyczna ożywia intonację wypowiedzi. Może też pełnić funkcję kompozycyjną i być rodzajem przerywnika, nagłówka, oddzielającego poszczególne części i tematy, które nadawca porusza.

W życiu codziennym pytania retoryczne bywają używane m.in. w celu:

• podtrzymania kontaktu, np.: Widzisz?
• wyrażenie powątpiewania, np.: I po co to wszystko?

Przykładem użycia pytania retorycznego jako chwytu krasomówczego może być fragment przemówienia radiowego Józefa Stalina z 1941 roku:

Jako figura stylistyczna pytanie retoryczne pojawia się np. w IV księdze Pana Tadeusza:

Zobacz hasło pytanie retoryczne w Wikisłowniku

• erotema
• aporia

• Kurkowska H., Skorupka S., Stylistyka polska: Zarys, Warszawa 1959, s. 210.
• Głowiński M., Kostkiewiczowa T., Okopień-Sławińska A., Sławiński J., Podręczny słownik terminów literackich, Warszawa, 1996, s. 205.