Podpis odręczny Romana Wierzchlejskiego. Źródło: „Korespondencja Józefa Ignacego Kraszewskiego”. Seria III. Listy z lat 1863-1887. T. 79.Notatka prasowa dotycząca ceremonii pogrzebowej Romana Wierzchlejskiego. Źródło: „Wiek : gazeta polityczna, literacka i spółeczna” 1888, nr 2, s. 3.
Życiorys
Urodził się w rodzinie Julii (z Dobków) i Alojzego Wierzchlejskich. Ojciec był właścicielem dóbr Kraśnice leżących w guberni kaliskiej. Roman wcześnie stracił oboje rodziców. Nad jego wychowaniem i edukacją czuwały starsze siostry. Kształcił się w gimnazjach w Piotrkowie i w Warszawie (warszawskie gimnazjum ukończył w 1842 r.). W Warszawie też został słuchaczem kursów prawa. Następnie studiował na uniwersytecie w Petersburgu, gdzie brał czynny udział w życiu polskich studentów (jeden z organizatorów "czwartkowych" zebrań studenckich). Studia ukończył w 1849 r. Stopień kandydata praw otrzymał po napisaniu rozprawy „Żydzi w Królestwie Polskim". Po obronie wyjechał do Berlina – praca naukowa, przy tej okazji zwiedził także południe Niemiec i nadreńskie prowincje.
Po powrocie do kraju osiedlił się w Suwałkach, gdzie znalazł zatrudnienie jako podpisarz, a następnie pisarz w Sądzie Pokoju Okręgu Dąbrowskiego. Pracował także jako asesor w Trybunale Cywilnym Guberni Augustowskiej. Był również nauczycielem prawa w suwalskim Gimnazjum Męskim im. Karola Brzostowskiego.
Wiele zastrzeżeń ówczesnych władz zaborczych budziła jego działalność patriotyczna. Wierzchlejski - jak pisał A. Matusiewicz - był głównym bohaterem głośnej w całym kraju manifestacji patriotycznej 11 czerwca 1861 r.[1], a w wyniku represji, które miały miejsce po wspomnianej manifestacji - na rozkaz generał-lejtnanta Leonida Płatonowicza Rudanowskiego (gubernatora suwalskiego), został aresztowany i administracyjnie przeniesiony do Petersburga (w jego sprawie interweniował m.in. Aleksander Wielopolski)[2].
Z tego zesłania wrócił do kraju we wrześniu 1861 r. Przebywając w Suwałkach podlegał ciągłemu, ścisłemu dozorowi policyjnemu.
Po wyjeździe z Suwałk, osiedlił się (w marcu 1862 r.) w Warszawie. Jak podaje A. Matusiewicz: Często zmieniał pracę, wciąż awansując (podprokurator przy Trybunale Cywilnym w Warszawie, pomocnik naczelnego prokuratora, obrońcy przy Sądzie Apelacyjnym). Od 1867 r., kiedy został mianowany profesorem Szkoły Głównej (lecz nie wykładał) poświęcił się wyłącznie adwokaturze[3]. Brał udział w pracach nad kodeksem karnym i procedurą karną. Swoje prace publikował w „Bibliotece Warszawskiej”, „Ekonomiście”, „Kraju”, „Gazecie Sądowej Warszawskiej” (której był współredaktorem) czy „Kurierze Wileńskim”. Pracował społecznie, organizował m.in. dobroczynne koncerty i przedstawienia teatralne. Był jednym z inicjatorów powołania do życia Towarzystwa Przyjaciół Dzieci, Kasy Pomocy Nauczycieli Prywatnych, Kasy Pomocy Sług. Działał w stowarzyszeniu "Merkury" oraz Towarzystwie Osad Rolniczych[4].
W 1887 r. znacznie podupadł na zdrowiu psychicznym[5]. Zmarł śmiercią samobójczą 29 grudnia 1887 r. Został pochowany 2 stycznia 1888 r. na Powązkach.
W pośmiertnym wspomnieniu, które ukazało się na łamach „Wieku” czytamy m.in.: Jako prawnik, Roman Wierzchlejski przeszedł wiele szczebli w hierarchii sądowniczej, towarzyszył rozmaitym zmianom, w których jego jasny pogląd na rzecz, zdrowa rada, zyskiwały mu uznanie sfer kierujących, jak to widać z dziejów jego prac na tem polu[6].
Ciekawostki
Podczas swego pobytu w Suwałkach działał jako korespondent czasopism warszawskich. Jego artykuły ukazywały się m.in. w "Gazecie Codziennej" i "Gazecie Warszawskiej".
↑Biografie suwalskie. Cz. 1, red. M. Pawłowska, Suwałki 1993, s. 86.
↑Zob. tekst: A. Matusiewicz, Manifestacje patriotyczne w Suwałkach w 1861 roku, „Rocznik Augustowsko-Suwalski” 2002, t. 2, s. 32-46.
↑ abBiografie suwalskie. Cz. 1, red. M. Pawłowska, Suwałki 1993, s. 87.
↑Środowiska inteligenckie Suwalszczyzny : oraz ziem ościennych w okresie zaborowym i II Rzeczypospolitej : studia i artykuły, red. M. Dajnowicz, A. Matusiewicz, K. Skłodowski, Suwałki-Białystok 2007, s. 152.
↑Informacja o tym znalazła się m.in. w notatce zamieszczonej pośmiertnie w „Wieku” 1887, nr 293, a także w Mowach pogrzebowych J. M. Kamińskiego wydanych w Warszawie w 1902 r.
↑Ś. P. Roman Wierzchlejski, „Wiek” 1887, nr 293, s. 2.
Bibliografia
Biografie suwalskie. Cz. 1, red. M. Pawłowska, Suwałki 1993.
Kamiński J. M., Mowy pogrzebowe, Warszawa 1902.
Korespondencja Józefa Ignacego Kraszewskiego. Seria III, Listy z lat 1863-1887. T. 79.
Kraushar A., Palestra warszawska, Warszawa 1919.
Matusiewicz A., Manifestacje patriotyczne w Suwałkach w 1861 roku, „Rocznik Augustowsko-Suwalski” 2002, t. 2.
Środowiska inteligenckie Suwalszczyzny : oraz ziem ościennych w okresie zaborowym i II Rzeczypospolitej : studia i artykuły, red. M. Dajnowicz, A. Matusiewicz, K. Skłodowski, Suwałki-Białystok 2007. ISBN 978-83-922596-7-X.
.jpg)
